«?стазы мы?тыны? – ?станымы мы?ты» эссе

«?стазы мы?тыны? – ?станымы мы?ты»

(эссе)

«Елімізді? ерте?і – б?гінгі

жас ?рпа?ты? ?олында,

ал жас ?рпа?ты? та?дыры

?стаздарды? ?олында»

Н.Назарбаев.

Мені? ?стазды? маманды?ына ?ызы?ушылы?ым бала кезімнен басталды. Мені?ше, ?стазды? – киелі маман, ?стаз – ?лы есім. «?стазы мы?тыны? – ?станымы мы?ты» демекші ?зім ?ла?атты ?стаздардан т?лім т?рбие, білікті білім, ?мірлік ?неге алып, сол ?стаздарды? шеберліктеріне ?ызы?а ?арап ?мірге ба?дар алдым.

М??алімні? негізгі міндеті — жеке т?л?аны дамытып, оны? ал?ашкы ?алыптасуын ?амтамасыз ету, білімге деген сенімін ны?айту, іскерлігі мен д?ниетанымын ?алыптастыру, оку?а дегеп ?ызы?ушылы?ын оятып, ынтасын арттыру болып табылады. Ендеше, осы міндеттерді ж?зеге асыратын басты т?л?а ~ ?стаз. Тек мы?ты ?стаз ?ана осындай ауыр ж?кті алып ж?ре алады.

Хал?ымыз ?р?ашанда ?стаз м?ртебесін к?теріп, аса жо?ары ?астерлеп, ба?ала?ан. "?стазды? еткен жалыкпас, ?йретуден бала?а", "Адамны? адамшылы?ы жаксы ?стаздан болады", деп айт?ан ?лы Абай.

Ал чехті? педагогі Я.А.Коменский: "М??алім - м??гі н?рды? кызметшісі, ол барлы? ой мен ?имыл ?рекетіне а?ылды? д?нін сеуіп, н?р ??ятын тынымсыз жалын иесі", — деп, ?стаздар ?ауымын жо?ары ба?ала?ан. Білім беру ісінде ?стаз басты ?рі шешуші т?л?а болып саналады.

ХХІ ?асыр есігін аш?ан ?азіргі та?да мектепке, ?стаздар?а ?лкен талаптар ?ойылуда. ?стаз ??ымы – ма?ынасы ке?, м?ні тере?, тарихи ??ым. Адамзат баласыны? дамуында білімні? ?ажеттілігі сол білімді таратушы, жеткізуші ?стазды? ?ажеттілігімен бірдей ма?ыз?а ие бол?ан. ?стазды? білімділік, абырой беделіні? айнасы – ш?кірті, деп халы? тегін айтпа?ан. ?лемні? талай ой алыптары, небір ??ламалар ?стаз алдынан ?ткен, олар ?здеріні? ?стаздарына м??гі борыштар екенін болаша? ?рпа??а ?сиет етіп ?алдыр?ан. Сонды?тан ?стаз ма?саты - ?з ш?кіртіне саналы да білімді, парасатты, жан-жа?ты ?азіргі ?мір талабына сай сегіз ?ырлы бір сырлы азамат т?рбиелеу.

Белгілі а?артушы, ?аза? ?дебиетіні? ірі ?кілі Ж?сіпбек Аймауытов ?стаз ?ызметін «?стаз - ш?кірттерге саба? берумен, білім ?йретумен шектелген маман иесі емес, ол ш?кірттеріні? алда?ы ?мірін к?з алдына келтіріп, ?з басынан кешірген т?жрибесіне с?йеніп, келешекте жазатайым ая?ын шалыс басып, ?мірден со??ы жеп, ?кінбеске к?ні б?рын са?тандыратын ?ор?аушысы, ?ам?оршысы», - деп биік ба?а берген.

М??алім е? алдымен бала ж?регімен пернелерін д?л тауып, оны ойната білетін тамыршы болуы тиіс.

Ол о?айлы?пен келе ме, бала ж?регінен орын алу?а жол ?айда?

?стазды? ?з маманды?ына деген с?йіспеншілігі, тере? білімі, ай?ын ?ойыл?ан ма?сат жолында?ы ізденіске толы е?бегі – бала ж?регіне жол табар – ?ыл к?пір, міне осы деп, к?п жыл?ы е?бегіме с?йеніп толы? айта аламын.

Осыны? б?рін мейрімділікпен ?штастыру - н?р ?стіне – н?р, ?стаз шеберлігіні? бір ?ыры.

?лы Абай «Мейрімділік – бауырым деп адам баласын жа?ын тарт?анда іске асатын ?асиет» деп ба?ала?ан. Мейрімділік бар жерде сенім бар. Сенім барда не ?ажетті? б?рі бар.

?стазды? ?о?ам ?мірінде алатын орны мен олар ат?арып отыр?ан міндеттерді? айры?ша ма?ыздылы?ын Елбасымыз Н. Назарбаев «М??алімдер – ?о?амны? е? білімді, е? отаншыл, білгілері?із келсе, е? саналы б?лігі болып табылады» деп атап к?рсетті.

«2030 жобасын» басшылы??а ал?ан бізді? республикамызда білім беруді? жа?а ж?йесі жасалып, жа?а базистік о?у жоспарына к?шу, білім мазм?ны? жетілдіру, жа?а буын о?улы?тары мен о?у-?дістемелік кешендерге к?шу, я?ни ?лемдік білім беру ке?істігіне енуге ба?ыт алуда.

Дегенмен, м??алім маманды?ы к??іл жібітетіндей ?ор?ауды, ?ам?орлы?ты ?ажет етеді.

?азіргі кезде ?зінді табу о?ай емес. ?йткені білім беру ж?йесіндегі жа?а ??былыстар кімді болса да, тіпті т?жірибесі, е?бек ?тілі к?п адамды адастыруы м?мкін. Сонды?тан ?стаз шын м?нінде керекті пайдалы н?рсені, керексіз біра? к?зге т?сетін н?рседен айырып беруші шеберлікті ?ажет ететін маманды?, б?л - бір. Екінші, ХХІ ?асыр - компьютерлік а?параттар легі заманы. ?лемдегі болып жат?ан хабарлар туралы интернет ар?ылы минутында ма?л?мат алып отыр?ан жас?спірімді ?лденемен тандандыру, жа?а саба? т?сіндіріп, д?ріс беру, ?олдан келе беретін о?ай іс емес. ?стаз осы?ан дайын болу керек.

?лтымызды? жары? ж?лдызындай ?лы ?стаз Ахмет Байт?рсынов «Білімділікке жеткізер баспалда?, ол біліктілік, сол білімді іске асыра білу да?дысы» деп айры?ша к?рсеткен. Жа?а ?асыр м??алімі ш?кірт алдында тере? білім, жан-жа?ты білікті т?л?асымен дараланып ?адірленуі тиіс.

Мектеп табалдыры?ын атта?ан жас бала ерте?гі ел т?т?асы десек, оларды парасатты, саналы азамат етіп т?рбиелеу — ?рбір ?стазды? борышы. Б?гінгі м??алім кіші мектеп о?ушыларына тек білім беріп ?ана ?оймай, олар?а халы?тык педагогиканы? н?рлі ?айнарымен сусындату, ?рбір о?ушы бойына ?лтты? мінез-к?лы?, адамгершілік, сыпайылы? пен кішіпейілдік ?асиеттерін калыптастыру?а, баланы? жан д?ниесін рухани ?азыналармен байыту?а, ?аза? хал?ыны? ?дет-??рпын, салт-д?ст?рін ме?гертуге тиіс.

Алды??ы ?атарлы т?жірибені жетілдіре отырып, о?у ?рдісіне жа?а ?діс-т?сілдерді, о?ытуды? жа?а технологияларын енгізіп, окушыларды? жалпы дамуын камтамасыз етуі керек. Бала жаны жа?алыкка ??мар, білмегенін білгісі келіп, белгісіз н?рсені ашу?а тырысатын бол?анды?тан, м??алім оларды? осы талпынысын дамыту?а к??іл б?луі тиіс. О?ушыларды? с?йіспеншілігін арттыру максатында саба? барысында тиімді ?діс-т?сілдерді енгізіп, оны ?йымдастыру формасын т?рлендіріп отыру — м??алімні? басты міндеті екені белгілі. М?ндай жа?дайда м??алімні? шеберлігі, ?йымдастырушылы? кабілеті ?лкен р?л ат?арады. Мектеп окушылары ?шін м??алім - оларды? еліктейтін, ?лгі ететін абыройлы жан. Олар ?стазыны? б?кіл іс-кимылына, ж?ріс-т?рысына, с?йлеу м?неріне, адаммен ?арым-?атынасына еліктейді. Сонды?тан да жауапкершілігі мол, адал да мейірімді, ?діл де парасатты, рухани д?ниесі бай педагогтар ?ана бала?а білім мен т?рбие беріп, оны? жа? д?ниесіне ?сер ете алады.

?о?амда болып жат?ан ?леуметтік -экономикалы? ?згерістерге с?йкес білім беру ма?саты мен міндеттері окушыларды ?лемдік даму де?гейіне с?йкес келетін белгілі бір біліммен ?аруландыруды ж?не ?лттык сана-сезімін т?рбиелеуді к?здейді.

Б?л міндетті шешу ж?не ?азіргі кезде білім беруді? мемлекеттік стандарттарыны? жасалуы, о?ушыларды? стандарт де?гейінен кем емес білім алуыны? талап етілуі о?ытуды? д?ст?рлі ?діс -т?сілдерін ?згертіп, озы? технологияларды ?олдануды, м??алімдерді? ?дістемелік даярлы?тарына ?ойылатын талаптар де?гейін к?теріп, оларды? о?ытуды? жа?аша ?діс - т?сілдерін, жа?а технологияларын ме?геруін ?ажет етеді.

Ал, жа?а технологияны ме?геруді? ?ажетті шарттарыны? бірі - м??алімні? к?сіптік білімін жетілдіру болып табылады.

Жа?сы м??алім — б?л ?ай кезде де е? алдымен к?сіби де?гейі жо?ары, интеллектуалды?, шы?армашылы? ?леуеті мол т?л?а. Ол о?ытуды? жа?а технологияларын ?мірге ендіруге дайын, о?у-т?рбие ісіне шынайы жанашырлы? танытатын ?о?амнын е? озы? б?лігінін бірі деп есептеледі. «Б?гінгі к?ні заманымыз?а сай ?стазымыз ?андай болу керек?» деген сан с?раулы ой к?кейінде т?р. Сонды?танда осы с?ра?тар?а жауап іздеп, елімізді? ерте?і – болаша? жастар?а білім мен т?рбиені беруде ?стаздар ?ауымыны? ?осар ?ажырлы е?бегіне то?талайы?. ?стаз – саяси сауатты, жан-жа?ты білімді, ?з бойында?ы сол білімді о?ушы ж?регіне еркін ?ялата аларлы?тай ?дістемелік шебер болу керек. М??алім е?бегін зерттеп, саралап, шеберлігін арттыру, с?йтіп о?ушы мен м??алім арасында?ы шы?армашылы? байланысты на?ты танымды? іске, іс-?рекетке ?ластыру, озат т?жірибені орынды пайдалану?а м?мкіндік ту?ызу - ?рбір м??алімні? басты міндеті. Жас ?рпа?ты жан-жа?ты, тере? білімді, интеллектуалды? де?гейін жо?ары етіп ?алыптастыруды? бірден-бір жолы – о?ушы?а білімді тере? игеруді? тиімді ?діс-т?сілдерін іздестіру, шы?армашылы??а жетелеу. Б?л ретте м??алімні? тере? біліктілігі ?ажет. Менінше педагогты? біліктілігі – білім негізінде ?алыптас?ан ?лкен е?бек, я?ни жауапкершілікті сезіну, белгілі бір м?селені шешуге ?атысу, білім беру технологияларын т?сіну, ме?геру, ?олдануда ?абілеттілік таныту, е?бекке д?рыс ?арым-?атынас, к?сібінде ?немі ізденіс таныту. Осындай ?лкен е?бекке жету ?шін ?стаз ?з ж?мысында белгілі бір т?жірибені пайдалана отырып, ?з білімін ?зара байланыстыра ?йымдастырады. Шебер ?стаз ?о?ам дамуына сын к?збен ?арай отырып, ?зіні? іс-?рекеттерінде ?ткенді жа?амен байланыстыруды ?йымдастыра отырып о?ушыны белгілі білім сапасына жеткізеді.

Жа?а білім парадигмасы бірінші орын?а баланы? білімін, білігі мен да?дысын емес, оны? т?л?асын, білім алу ар?ылы дамуын ?ойып отыр.

?азіргі педагогика ?ылымыны? бір ерекшілігі – баланы? т?л?алы? дамуына ба?ыттал?ан жа?а о?ыту технологияларын шы?ару?а ?мтылуы. Жа?а д?уір жа?аша ойлауды ?ажет етеді. Сонымен бірге ?з ?аракетімізбен шектеліп ?алмай, айнала т??ірекке, к?рші-?олан?а сергек к?збен ?арау да ?лкен сын. Жа?сыдан ?йренген ?ят емес екені?, ?лы Абайды? «Атаны? баласы болма, адамны? баласы бол», «Халы??а ?ызмет ет, елі?ні? к?сегесін к?герт» деген ?стазды? на?ылдары ?рдайым есімде. «Кісіні? бойында ?йрену ??марлы?ын оят?ан адам – е? жа?сы м??алім» деп А.Фердинанд айт?андай, осындай іс-?рекет ар?ылы п?нге деген ?ызы?ушылы?ы арта т?скен о?ушы, саба?та ?з ізденістері ар?ылы білімді игеруде белсенділігін к?рсетеді. О?ушыларды? ой-?рісі? ке?ейіп, ?суіне байланысты о?ытуды? сапасы мен мазм?ны да арта т?суде.

Жалалди Дауани айт?андай: «М??алім - ?те а?ылды, білімді, бала т?рбиесін жете ме?герген, жо?ары сенім д?режесінде болуы керек». Б?секеге ?абілетті ?стаз о?ушылар?а білім беруде саба?ты ?зіндік ізденістер ар?ылы шы?армашылы?пен ?ткізуді ?детке айналдырады. Шеберлік танытатын ?стаз мектепте к?птеген ?о?амды? ж?мыстар?а ?йыт?ы болып келеді. О?ушылар мен ата-аналар арасында ол – беделді, сыйлы адам. Н.А.Добролюбов «М??алім – о?ушы ?шін е? жо?ары адамгершілікті? ?лгісі. Сонды?тан да ол о?ушы ж?регінде ?мытылмас із ?алдырады». Сондай-а? ?стазды? жеке м?дениеті мен іс-?имылы, эстети?алы? тал?амы мен к?з?арасы да жо?ары талап де?гейінде бол?аны ж?н. ?немі о?умен, е?бекпен, ізденіспен келе жат?ан педагог – барлы? істі ат?ару?а уа?ыт таба білетін жан. «?стазды? ету – уа?ыт ?ту емес, ?згені? ба?ытын аялау, ?зіні? уа?ытын аямау» деген екен белгілі философ Жан Жак Руссо. ??зіретті м??алім ?рбір ісін н?тижелі, сапалы орындауды ма?сат етеді. Ол білгенін ?ана?ат етпей, біле бергісі келеді. Біріншіден, ?стаз ?зіні? е?бегіні? н?тижесін ?лшеу, біліктілігі мен ?ызметінде сапалы к?рсеткішке жетуі. Екіншіден, практикалы? ?ызметте педагогты? сапалы? к?рсеткішін зерттеу біліктілігі. Б?л шебер педагогты?, шы?армашыл, б?секеге ?абілетті педагогты? ?з ?ызметіне, оны? н?тижесіне талдау жасай білу біліктілігін к?рсетеді. ?р педагог ?з ж?мысына талдау жасауда: «Неге жеттім? Неге ?мтыламын? Не кедергі жасайды?» с?ра?тарын басшылы??а алуы тиіс. И?, «Инемен ??ды? ?аз?андай», м?ндай д?режеге жетуді? бір ?ана жолы бар. Ол – білім-білікті ерінбейтін е?бекке ?штастыру, ол – ?рпа? та?дырына адалды? таныту. Оларды? бойына біліммен ?атар отаншылды? рухты дарыту, т?лім-т?рбиені? ?айнар б?ла?ынан д?йім сусындауы, имандылы?, мейірім, адамгершілік, адалды? шуа?ын себу, ізгілікке жетелеу. ?орыта айт?анда, ?азіргі заман талабы Елбасы Жолдауында «Елімізді? ерте?і – б?гінгі жас ?рпа?ты? ?олында,ал жас ?рпа?ты? та?дыры ?стаздарды? ?олында» делінген. Осыдан туындайтын талаптарды іске асыру, ол ?шін ?ажырлылы?пен ж?мыс жасауымыз ?ажет.

А?мола облысы, Астрахан ауданы,

Жалтыр №2 орта мектебіні?

?аза? тілі мен ?дебиеті п?ніні? м??алімі

Жанадилова Айнаг?л Айтпай?ызы