Тақырыбы:
Абылайдың қазақ жерлерін біріктіру саясаты
Мақсаты
Абылай ханның XVIII ғасырда әлемдік деңгейдегі мемлекет басшысы, қолбасшы, дипломат болғанын біледі
Жалпы мақсат
Оқушылардың осы сабаққа деген белсенділігін, қызығушылығын арттырып, ойлау, сөйлеу, танымдық, ізденімпаздық қасиеттерін арттырады
Күтілетін нәтиже
Оқушылар қазақ жерлерін біріктіру саясаты жайлы қалыптасқан түсініктерін жеке, жұппен,топпен талқылайды, біледі, терминдермен, даталармен жұмыс істеу қабілеттерін дамытады
7 модульдің қолданылуы
“Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер”, “Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау”, “Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету”, “Оқытуды басқару және көшбасшылық”.
Қолданылатын әдіс-тәсілдер
«Жылдар жырлайды», .«Үш қадамды сұхбат әдісі», «Математикалық есеп», SWOT талдау, «Жылдар жарысы», Тест тәсілі
Қолданылатын ресурстар
Флипчарт, маркерлер, портреттер, тақта, стикерлер, ноутбук
Ұйымдастыру кезеңі
Сәлемдесемін
Оқушыларды сапқа тұрғызып, 1-4 дейін санау арқылы топқа бөлу
Алтын ереже құру қажеттігі туралы айту
Крийтериалды бағалау бетшесін беру
Мұғаліммен сәлемдеседі
Оқушылар топқа бөлініп, өз топ басшыларын сайлайды.
Топ ішінде тәртіп ережелері талданып , сол арқылы сыныптың алтын ережесін құрады.
Бағалау парағы арқылы топбасшылар өз топ мүшелерін бағалап отырады.
Сабақ кезеңдері
Тапсырма
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушылардың іс-әрекеті
Білу
1.Мәтінмен танысу 6 минут
2.«Жылдар жырлайды» 3 мин
| № | Жылдар | Болған оқиға |
|
|
| 1 |
| Абылайдың жоңғарлар тұтқынына түскен жылы |
| 2 |
| Қалдан Сереннің өмірден өткен жылы |
| 3 |
| Цин империясының жоңғар хандығына басып кірген жылы |
| 4 | | Абылай сұлтанға Цин елшісінің жоңғар хандығына бастап кірген жылы |
| 5 | Толықтыр-------- | Тұтқында болған кезінде Абылай ____тілі мен ____үйреніп,Жоңғар хандығының ішкі өмірімен танысып,Дабашы және ____нояндармен достасады |
I топ
1.Оқушыларға мәтінді бөліп береді
2.Кестені береді
I.Тұтқында болған Абылай
1.Мұғалім берген бірінші тапсырманы орындау мақсатында оқушылар мәтінді оқиды,
2. Топ мүшелері жеке кестені толтырады
| № | Жылдар | Болған оқиға |
|
|
| 1 | 1741ж | Абылайдың жоңғарлар тұтқынына түскен жылы |
| 2 | 1745ж | Қалдан Сереннің өмірден өткен жылы |
| 3 | 1755ж | Цин империясының жоңғар хандығына басып кірген жылы |
| 4 | 1756ж | Абылай сұлтанға Цин елшісінің жоңғар хандығына бастап кірген жылы |
| 5 | Толықтыр-------- | Тұтқында болған кезінде Абылай ойрат тілі мен жазуын үйреніп,Жоңғар хандығының ішкі өмірімен танысып,Дабашы және Әмірсана нояндармен достасады |
.
I топ
| № | Жылдар | Болған оқиға |
|
|
| 1 |
| Абылай мен Ералы сұлтандар қытай әскерімен бірнеше қанды шайқас өткізген жыл |
| 2 |
| Абылай Цяньлун патшаға он бір кісілік елшілікті аттандырған жыл |
| 3 |
| Солтүстік Моңғолияда Циндерге қарсы көтеріліс басталған жыл |
| 4 | Толықтыр-------- | Қытайлықтар Жоңғар хандығының барлық мұрасын соның ішінде_____ бұдан бұрын қазақтар мен _____тартып алған жерінде иемденіп ниетін білдіреді |
| 5 | Ата_____ | «Егер Цин Ресеймен соғысқа қалған жағдайда қазақтар қай жағынан көмектеседі»-деген сұрау қойға ______ |
II топ III топ
| № | Жылдар | Болған оқиға |
|
|
| 1 |
| Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан жыл |
| 2 |
| Қытай патшасы Аякөз өзенінің оң жақ бетіне көшіп-қонуға тыйым салған жарлық шығарған жыл |
| 3 |
| Цин үкіметі қазақтарға Тарбағатай мен Іле өзеніндегі жайылымдарды пайдалануға келісім берген жыл |
| 4 |
| Орта және Ұлы жүздің біраз бөлігі Қытайға жер салығын төлеп,Тарбағатай,Іле өңірі және Моңғол Алтайындағы бай жайылымдарды пайдалану мүмкіндігін иемденген ғасыр |
| 5 | Толықтыр------- | Қытай үкіметі қалмақтардан босаған жерге қазақтарды жібермеу мақсатында ___өзені бойы,____ және ___өзеніне дейінгі аралықта әскери бекіністер сала бастады |
IVтоп
| № | Жылдар | Болған оқиға |
|
|
| 1 |
| Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс берген жыл |
| 2 |
| Орта жүздің билеушісі Әбілмәмбет ханмен бірге Орынборда Ресей билігін мойындап ант берген жыл |
| 3 |
| Абылай хан өмір сүрген жыл |
| 4 |
| Әбілмәмбет ханмен бірге Орынборда Ресей билігін мойындаған жыл |
| 5 | Толықтыр-------- | Ресей патшаларының қазақ қоғамында ұстанған _____ саясатының мазмұнын жақсы ұғынған Абылай отаршыл әкімшіліктің қолындағы ойыншық хан болғысы келмеді |
V топ
| № | Жылдар | Болған оқиға |
|
|
| 1 |
| Жоңғарлардың басқыншылығы,қазақтардың Түркістаннан айрылуы |
| 2 |
| Абылай хан өмір сүрген жыл |
| 3 |
| Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан жыл |
| 4 |
| Абылайдың жоңғарлар тұтқынына түскен жылы |
| 5 | Толықтыр-------- | Қазақ елі _____кезеңіндегі түрлі _______қарамастан ұлттық ұю және кемелдену жолында тұрды |
II.Абылай мен Ералы сұлтандар қытай әскерімен бірнеше қанды шайқасы
III.Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан кезеңі
IV.Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс беруі
V.Қазақ елінің «Ақтабан шұбырынды» кезеңіндегі түрлі ауыртпалықтарға қарамастан ұлттық ұю және кемелдену жолында тұруы
| № | Жылдар | Болған оқиға |
|
|
| 1 | 1756ж | Абылай мен Ералы сұлтандар қытай әскерімен бірнеше қанды шайқас өткізген жыл |
| 2 | 1757ж | Абылай Цяньлун патшаға он бір кісілік елшілікті аттандырған жыл |
| 3 | 1756ж | Солтүстік Моңғолияда Циндерге қарсы көтеріліс басталған жыл |
| 4 | Толықтыр-------- | Қытайлықтар Жоңғар хандығының барлық мұрасын соның ішінде ойраттардың бұдан бұрын қазақтар мен қырғыздардың тартып алған жерінде иемденіп ниетін білдіреді |
| 5 | Ата_____ | «Егер Цин Ресеймен соғысқа қалған жағдайда қазақтар қай жағынан көмектеседі»-деген сұрау қойға «Цяньлун» |
II топ III топ
| № | Жылдар | Болған оқиға |
|
|
| 1 | 1758ж | Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан жыл |
| 2 | 1761 | Қытай патшасы Аякөз өзенінің оң жақ бетіне көшіп-қонуға тыйым салған жарлық шығарған жыл |
| 3 | 1767ж | Цин үкіметі қазақтарға Тарбағатай мен Іле өзеніндегі жайылымдарды пайдалануға келісім берген жыл |
| 4 | ХVIIIғ.соңы | Орта және Ұлы жүздің біраз бөлігі Қытайға жер салығын төлеп,Тарбағатай,Іле өңірі және Моңғол Алтайындағы бай жайылымдарды пайдалану мүмкіндігін иемденген ғасыр |
| 5 | Толықтыр------- | Қытай үкіметі қалмақтардан босаған жерге қазақтарды жібермеу мақсатында Іле өзені бойы,Тарбағатай және Ертіс өзеніне дейінгі аралықта әскери бекіністер сала бастады |
IV топ
| № | Жылдар | Болған оқиға |
|
|
| 1 | 1756ж | Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс берген жыл |
| 2 | 1740ж | Орта жүздің билеушісі Әбілмәмбет ханмен бірге Орынборда Ресей билігін мойындап ант берген жыл |
| 3 | 1711-1781ж | Абылай хан өмір сүрген жыл |
| 4 | 1740ж | Әбілмәмбет ханмен бірге Орынборда Ресей билігін мойындаған жыл |
| 5 | Толықтыр-------- | Ресей патшаларының қазақ қоғамында ұстанған «тепе-теңдік» саясатының мазмұнын жақсы ұғынған Абылай отаршыл әкімшіліктің қолындағы ойыншық хан болғысы келмеді |
Vтоп
| № | Жылдар | Болған оқиға |
|
|
| 1 | 1723-1725ж | Жоңғарлардың басқыншылығы,қазақтардың Түркістаннан айрылуы |
| 2 | 1711-1781ж | Абылай хан өмір сүрген жыл |
| 3 | 1758ж | Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан жыл |
| 4 | 1741ж | Абылайдың жоңғарлар тұтқынына түскен жылы |
| 5 | Толықтыр-------- | Қазақ елі «Ақтабан шұбырынды» кезеңіндегі түрлі ауыртпалықтарға қарамастан ұлттық ұю және кемелдену жолында тұрды |
Түсіну
1.Жұппен жұмыс 3 минут
2. «Үш қадамды сұхбат әдісі»
1.Топтағы оқушыларға жұптасып түсіктерін бір-біріне айтуды тапсырады
2.Үш оқушыны орнынан тұрғызып бірінші оқушыға 3 сұрақ қойдырып,екінші оқушыға жауап бергізіп,үшінші оқушыға толықтыртады (5 минут)
1.Оқушылар жұптасып бір-біріне түсінгендерін айтады
2.Үш оқушы орнынан тұрады бірінші оқушы 3 сұрақ қояды екінші оқушы жауап береді,үшінші оқушы толықтырады (5 минут)
Қолдану
1.«Математикалық есеп»
| № | Есеп | Шешуі | Болған оқиға |
| 1 | 728*2+285=
|
|
|
| 2 | 458*3+371= |
|
|
| № | Есеп | Шешуі | Болған оқиға |
| 1 | 728*2+300=
|
|
|
| 2 | 458*3+383= |
|
|
| № | Есеп | Шешуі | Болған оқиға |
| 1 | 728*2+302=
|
|
|
| 2 | 458*3+387= |
|
|
| № | Есеп | Шешуі | Болған оқиға |
| 1 | 728*2+285=
|
|
|
| 2 | 458*3+337= |
|
|
| № | Есеп | Шешуі | Болған оқиға |
| 1 | 728*2+302=
|
|
|
| 2 | 458*3+349= |
|
|
1.Оқушыларға есептерді қолдану арқылы кестені толтыртады.
I топ
II топ
III топ
IVтоп
Vтоп
1.Оқушылар есептерді қолдану арқылы кестені толтырады.
| № | Есеп | Шешуі | Болған оқиға |
| 1 | 728*2+285=
| 1741 | Абылайдың жоңғарлар тұтқынына түскен жылы |
| 2 | 458*3+371= | 1745 | Қалдан Сереннің өмірден өткен жылы |
| № | Есеп | Шешуі | Болған оқиға |
| 1 | 728*2+300=
| 1756ж | Абылай мен Ералы сұлтандар қытай әскерімен бірнеше қанды шайқас өткізген жыл |
| 2 | 458*3+383= | 1757ж | Абылай Цяньлун патшаға он бір кісілік елшілікті аттандырған жыл |
| № | Есеп | Шешуі | Болған оқиға |
| 1 | 728*2+302=
| 1758ж | Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан жыл |
| 2 | 458*3+387= | 1761 | Қытай патшасы Аякөз өзенінің оң жақ бетіне көшіп-қонуға тыйым салған жарлық шығарған жыл |
| № | Есеп | Шешуі | Болған оқиға |
| 1 | 728*2+285=
| 1756ж | Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс берген жыл |
| 2 | 458*3+337= | 1711-1781ж | Абылай хан өмір сүрген жыл |
| № | Есеп | Шешуі | Болған оқиға |
| 1 | 728*2+302=
| 1758ж | Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан жыл |
| 2 | 458*3+349= | 1723-1725ж | Жоңғарлардың басқыншылығы,қазақтардың Түркістаннан айрылуы |
Талдау
1.SWOT талдау.(топпен жұмыс) (4 минут)
| 1.Күшті жақтары
| 2.Әлсіз жақтары |
| 3.Мүмкіндігі
| 4.Қауіптер, кедергілер |
1.Бес топтағы оқушыларға өздеріне берілген тапсырма бойынша SWOT талдау береді
Оқушылар топпен SWOT талдау жасайды
| 1.Күшті жақтары
| 2.Әлсіз жақтары |
| 3.Мүмкіндігі
| 4.Қауіптер, кедергілер |
Жинақтау
«Жылдар жарысы» 10 минут
1) «Жылдар жарысы» (оқушылар дөңгеленіп отырады, кезекпен жылдар айтылады)
1. 1741ж Абылайдың жоңғарлар тұтқынына түскен жылы
2. 1745ж Қалдан Сереннің өмірден өткен жылы
3. 1755ж Цин империясының жоңғар хандығына басып кірген жылы
4. 1756ж Абылай сұлтанға Цин елшісінің жоңғар хандығына бастап кірген жылы
5. 1742 Әбілмамбет пен Барақ сұлтанға Қалмақ билеушісіне тәуелсіздігін мойындатқан жыл
6. 1756ж Абылай мен Ералы сұлтандар қытай әскерімен бірнеше қанды шайқас өткізген жыл
7. 1757ж Абылай Цяньлун патшаға он бір кісілік елшілікті аттандырған жыл
8. 1758ж Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан жыл
9.1761ж Қытай патшасы Аякөз өзенінің оң жақ бетіне көшіп-қонуға тыйым салған жарлық шығарған жыл
10.1756ж Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс берген жыл
11.1740ж Орта жүздің билеушісі Әбілмәмбет ханмен бірге Орынборда Ресей билігін мойындап ант берген жыл
12.1723-1725ж Жоңғарлардың басқыншылығы,қазақтардың Түркістаннан айрылуы
Топтарды ортаға шақырып дөңгелете отырғызады,бүгінгі тақырып бойынша жылдарды жаттатқызады
Топтарды ортаға шығады, дөңгелетене отырады,бүгінгі тақырып бойынша жылдарды жаттайды
1) «Жылдар жарысы» (оқушылар дөңгеленіп отырады, кезекпен жылдар айтылады)
1. 1741ж Абылайдың жоңғарлар тұтқынына түскен жылы
2. 1745ж Қалдан Сереннің өмірден өткен жылы
3. 1755ж Цин империясының жоңғар хандығына басып кірген жылы
4. 1756ж Абылай сұлтанға Цин елшісінің жоңғар хандығына бастап кірген жылы
5. 1742 Әбілмамбет пен Барақ сұлтанға Қалмақ билеушісіне тәуелсіздігін мойындатқан жыл
6. 1756ж Абылай мен Ералы сұлтандар қытай әскерімен бірнеше қанды шайқас өткізген жыл
7. 1757ж Абылай Цяньлун патшаға он бір кісілік елшілікті аттандырған жыл
8. 1758ж Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан жыл
9.1761ж Қытай патшасы Аякөз өзенінің оң жақ бетіне көшіп-қонуға тыйым салған жарлық шығарған жыл
10.1756ж Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс берген жыл
11.1740ж Орта жүздің билеушісі Әбілмәмбет ханмен бірге Орынборда Ресей билігін мойындап ант берген жыл
12.1723-1725ж Жоңғарлардың басқыншылығы,қазақтардың Түркістаннан айрылуы
Бағалау
«Тест» 6 минут (топпен)
1.Абылай ханға ақылшы-кеңесші болған атақты жырау:
А.Тәтіқара, Үмбетей
В.Левшин
С.Е.Рахмадиев
Д.Сұлтанбет
Е.Бұхар
2.Абылай жоңғар тұтқынына түсті
А.1781ж
В.1771ж
С.1741ж
Д.1757
Е.1758
3. Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс берген жыл
А. 1757ж
В. 1761ж(
С.1741ж
Д. 1756ж
Е. 1745ж
Оқушыларға тест тапсырмасын беріп,дұрыс нұсқасын талқылай отырып таптыру
Оқушылар тест тапсырмасының ,дұрыс нұсқасын талқылай отырып табады
1.Абылай ханға ақылшы-кеңесші болған атақты жырау:
А.Тәтіқара, Үмбетей (Абылай ханға жақын болған оны жырға қосқан-жыраулар)
В.Левшин (Абылайға тәуелсіз билеуші деп баға берген ғалым)
С.Е.Рахмадиев (Абылай хан операсының авторы)
Д.Сұлтанбет (Абылай ханның атынан Ертіс бойы өңірінде билік жүргізген сұлтан)
Е.Бұхар (дұрыс жауап Е.Бұхар)
2.Абылай жоңғар тұтқынына түсті
А.1781(Абылай хан дүние салды)
В.1771ж (Абылай хан болып сайланды)
С.1741ж(дұрыс жауап С. 1741)
Д.1757 (Абылайдың Қытай билігін мойындаған жыл)
Е.1758 (Жоңғар хандығы өмір сүруін тоқтатты)
3. Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс берген жыл
А. 1757ж (Абылай Цяньлун патшаға он бір кісілік елшілікті аттандырған жыл)
В. 1761ж(Қытай патшасы Аякөз өзенінің оң жақ бетіне көшіп-қонуға тыйым салған жарлық шығарған жыл)
С.1741ж (Абылайдың жоңғарлар тұтқынына түскен жылы)
Д. 1756ж(дұрыс жауап Д.Бұхар) Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс берген жыл
Е. 1745ж (Қалдан Сереннің өмірден өткен жылы)
Рефлексия
| № | Психологиялық сезім | Туу себептері |
| 1 | Сүйсіну,риза болу |
|
| 2 | Өкініш |
|
| 3 | Таңдану |
|
| № | Психологиялық сезім | Туу себептері |
| 1 | Сүйсіну,риза болу | 1.Абылайдың ер жүрек батырлығы,даналығы
|
| 2 | Өкініш | 2.Абылай ханның екі жылға жуық тұтқында болуы
|
| 3 | Таңдану | 3. Жоңғар хандығының өмір сүруінің тоқтауы
|
307
132 176 
