«1916 жыл?ы ?лт-азатты? ?оз?алыс»

Тақырыбы: «1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс»

Сабақтың мақсаты:

Білген сайын келеді біле бергім, Біле беру емес пе тілегі елдің”- демекші, туған жердің тарихын, соның ішінде 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісінің себептері, сипаты, қозғаушы күштерімен таныстыру.

Отаршылдыққа қарсы ұлт-азаттық көтеріліске талдау жасап, топтамалар арқылы оқушылардың ой-өрісін дамыту.

Жас ұрпақтың бойына ұлтжандылық, отаншылдық тәрбие бере отырып, халқымыздың басынан өткен қатпарлы тарихын ден қойып оқуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Әңгіме, ауызша сұрау, тест, Мультимедиалық лекция, ойтолғау және шағын пікір талас.

Сабақтың көрнекілігі: суреттер, тірек-сызбалар

Пәнаралық байланыс: Дүние жүзі тарихы, география, ән 

1. Ұйымдастыру бөлімі:

16-шы жылында,
26-ші маусымда,
Даланы қара түн басты,
Найзағай ойнап от шашты.
Жарлығы шығып патшаның
Ел сандалды, ер састы.
Ежелгі кек оянып,
Көтеріліп жұрт дуласты –осы өлең жолымен бүгінгі сабағымызды бастаймыз.

II. Үй тапсырмасын сұрау:

«Ия немесе жоқ» ойыны (ауызша тест)

1. Бірінші дүние жүзілік соғыс 1916 жылы басталды. Жоқ (1914ж)

2. Соғыстың басталуына Франц Фердинандтың өлтірілуі сылтау болды (Ия)

3. Бірінші дүниежүзілік соғыс Үштік одақ пен Антанта арасында болды (Ия)

4. Түркия бұл соғыста Антанта жағында болды (Жоқ)

5. Түркияның Үштік одақ жағына шығуы және Дарданелл бұғазын жабуы Ресейдің экономикасын дағдарысқа түсірді (Ия)

6. Қазақтар майданға қымбат бағамен ет, нан, киіз үй, малды сатып отырды  (Жоқ)

7. 1916 жылы 25-маусымда патша жарлығы бойынша, қара жұмысқа 19-43 жас аралығандағы ер адамдар алынды. (Ия)

8. Бүкіл Еуропадан соғысқа 500 мыңнан астам жігіт алыну көзделді. (Жоқ)  

9. А. Байтұрсынов «жұрт сеңдей соғылды, түнде ұйқыдан, күндіз күлкіден айырылды» деді. (Жоқ)

10. 1916 жылы 23-тамызда генерал-губернатор А. Куропаткиннің бұйрығымен қара жұмысқа шақырудан босатылғандар: қарапайым халықтың жұмысқа жарамсыз балалары еді. (Жоқ)

Ассоциация құру.

III. Жаңа сабақ

Жоспары:

     Отаршылдыққа қарсы көтерілістің басталуы

     Көтерілістің сипаты, жеңілу себептері мен тарихи маңызы

     Көтеріліс басшылары және Алаш зиялылары

Мультимедиалық тақтадағы тірек сызбалар бойынша сабақты түсіндіру.

Патша жарлығы

Отаршылдыққа қарсы

Көтерілістің шығу себебі Орыстандыру саясаты

Алым салықтың өсуі

Жерден айырылу

Қазақ шаруалары

Басқа да ұлт өкілдері

Көтерілістің қозғаушы күші Жұмысшылар

Қолөнершілер

Батырлар

Феодалдар

Жерлерін қайтарып алу

Көтерілістің мақсаты Отаршылдықты тоқтату

Дербестігін алу

Либералдық демократиялық зиялылар мен революцияшыл демократиялық зиялылардың көзқарасы жөнінде және ортақ белгілерін түсіндіру.

Бытыраңқылық

Әскери қарудың жетіспеуі

Көтерілістің жеңілуі Руаралық тартыстар

Жергілікті халық пен қоныстанушылар арасындағы қайшылықтар

Қазақ феодалдарының сатқындығы

Ресей империясында 617,5 мыңға азайды

Көтерілістің салдарынан Астрахань губерниясында 51,8 мыңға азайды

 қазақтардың саны азайды Орта Азияжа 121,7 мыңға азайды

Қазақ өлкесінде 446 мыңға азайды

                                 Көтерілістің басшылары мен ірі ошақтары

Қамтыған аудандар Басшылары

Торғай А.Иманов, Ә.Жангелдин

Жетісу Б.Әшекеев, Т.Бокин

Орал мен Бөкей ордасы С.Меңдешов, Ә,Әйтиев

Маңғыстау Ж.Мыңбаев

Ақтөбе Ә.Майкөтов

Сабақты бекіту:

I.Кесте толтыру

1916 жылғы ұлт азаттық көтеріліс

Шығу себебі

Мақсаты

Қозғаушы күші

Жеңілу себебі

Тарихи маңызы

II.Шағын пікір талас

Алаш зиялылары мен революциялық демократиялық зиялылардың көзқарастары

1. Ой толғау

Бекіту: Тест
1. 1916 көтерілісшілерді қарумен, оқ-дәрімен жабдықтау мәселелерімен айналысқан Әскери Кеңес қайда құрылды?
А) Торғай облысында
В) Орынборда
С) Жетісуда
Д) Қарақұмда
Е) Сырдария облысында
2. 1916 жылғы көтерілістің негізгі қозғаушы күші:
А) Қазақ байлары
В) Қазақ интнллигенциясы
С) Қазақ болыстары
Д) Қазақ шаруалары мен қолөнершілері
Е) Қазақ сұлтандары
3. 1916 жылғы көтеріліске байланысты орыс патшасы қай генералды Түркістан өлкесіне генерал – губернатор етіп сайланды:
А) Кировты
В) Куропаткинді
С) Курносовты
Д) Константиновты
Е) Кирюхинді
4. 1916жылғы көтерілістің сипаты
А) Буржуазиялық
В) Ұлт-азаттық
С) Демократиялық
Д) Либералдық
Е) Социалистік
5. 1916 ж. Қарқарадағы көтеріліс жетекшілерінің бірі, би, болыс, әділ, ержүрек батыр
А) Амангелді
В) Әліби
С) Бекболат
Д) Кейкі
Е) Ұзақ
6. «Қазақ» газетінде басылған «Тағы соғыс» мақаласының авторы?
А) А. Байтұрсынов
В) Ш. Құдайбердиев
С) Ә. Бөкейханов
Д) Ж. Аймауытов
Е) М. Дулатов
7. 1916 жылғы ұлт-азаттық соғыстың қамтыған жерлері:
А) Бүкіл Қазақстан.
В)Торғай облысы.
С) Ақмола облысы.
Д) Семей облысы.
Е)Жетісу.
8. 1916 ж. тамызда 5000 астам көтерілісшілер жазалаушы отрядын талқандап, басып алған жәрменке?
А) Тоқмақ
В) Бішкек
С) Ыстықкөл
Д) Қарқара
Е) Ұзынағаш
9 Торғайдағы көтеріліс сардарбегі, Амангелдінің серігі, мерген. . . .
А) Мұнай
В) Ә. Жанбосынов
С) Е. Курев
Д) Кейкі батыр
Е) Ұ. Саурықов

10. 1916ж. ұлт-азаттық қозғалыс кезінде және жазалау нәтижесінде Қазақстан жеріндегі қазақтардың саны кеміді.
А) 200 мыңға
В)2 миллионға жуық
С) 0, 5 млн жуық
Д) 1 млн
Е) 800 адам

    Сіздер 1916 жылғы маусымдағы патша жарлығына байланысты жиынға қатысып отырмыз деп көз алдарыңызға елестетіңіздер

1. Қандай мәселе талқылануы мүмкін?

2. Егер басқа халық өкілдерімен бірдей қолына қару беріп майданға әскер ретінде шақырылса, қалай болар еді? Қалай ойлайсын?

3. Алаш зиялыларвының «халықтың аман қалуы оның этникалық тұтастығын сақтау» идеясын орынды болғаны расталды ма?

IV.Тәуелсіздік шыңы.  (Көтерлістерді кімдер басқарғанын оқушылар айтады)

Үйге тапсырма: 1916 жылғы көтеріліс туралы мәнжазба жазу

Бағалау: Білімдеріне қарай бағалау