2-laboratoriya ishi AT

Laboratoriya ishi №2

Mavzu: Amaliy dasturlar yordamida muhandislik masalalarini matematik modellarini yaratish

Ishdan maqsad. O’quvchilar mustaqil Mathcad dasturida matematik arifmetik ifodalar, chiziqli tenglamalar, tengsizliklar bilan ishlash

MathCAD dasturini ishga tushirish uchun Пуск  Все программы  MathCAD  MathCAD14  MathCAD14 ketma – ketligidagi ishlarni amalga oshiramiz. Quyidagi rasmga qarang.

Yoki vipolnit (выполнить)… ni ishga tushirib (Winkey+R) uning taklif qatoriga MathCAD so‘zini yozib Enter tugmachasini bosishimiz mumkin.

MathCAD dasturini ishga tushirganimizdan uning ishchi oynasi quyidagi ko‘rinishda paydo bo‘ladi.

1.150+180 amalini bajarishni ko‘raylik. Buning uchun Calculator uskunasidan foydalanamiz. SHuni aytib o‘tishimiz mumkinki, Calculator uskunasidan kerakli raqamlar va amallarni terib bo‘lganimizdan so‘ng teng belgisini tanlashimiz bilan natija hosil bo‘ladi. Quyidagi rasmga qarang.

Huddi shunday amallarni Calculator uskunasidan foydalanmasdan ham bajarish mumkin. Buning uchun ishchi maydoniga bajarmoqchi bo‘lgan arifmetik amallarni ketma-ketligini yozib bo‘lgach, klaviaturadagi teng tugmachasini tanlashimiz mumkin. Shu bilan natija chiqadi.

2.Biroz murakkabroq bo‘lgan amallarni bajarishga o‘tamiz. Masalan darajaga ko‘tarish va ildiz chiqarishlarni 2¹⁰ darajasi hisoblash uchun ko‘rsatilgan ifodasi yozib yana teng tugmachasi bosiladi.

ni hisoblaymiz. Bu ishni bajarish uchun ham Calculator uskunalar panelidagi elementlardan foydalanib kerakli ifodani yozamiz va teng tugmachasini bosamiz.

Yuqoridagi kabi arifmetik amallar va algebraik funksiyalarni ham hisoblashimiz mumkin.

MathCAD dasturida chiziqsiz tеnglamalar tizimlarini yеchish

Mathcadda tenglamalar tizimini yechish Given…Find hisoblash bloke yordamida amalga oshiriladi. Tenglamalar tizimini yechish uchun iteratsiya usuli qo`llaniladi va yechishdan oldin boshlang`ich yaqinlashish barcha noma'lumlar uchun beriladi (1.1-rasm).

Tenglamalar tizimini yechish uchun quyidagi protsedurani bajarish kerak:

1.Tizimga kiruvchi barcha noma'lumlar uchun boshlang`ich yaqinlashishlarni bernish.

2. Given kalit so`zi kiritiladi.

2.1-rasm. Chiziqsiz tenglamalar tizimini yechish.

Tizimga kiruvchi tenglama va tengsizlik kiritiladi. Tenglik belgisi qalin bo`lishi kerak, buning uchunCtrl+= klavishilarini birgalikda bosish kerak bo`ladi yoki Boolean (Bul operatorlari) panelidan foydalanish mumkin.

Find funktsiyasi tarkibiga kiruvchi o`zgaruvchi yoki ifodani kiritish.

Funktsiyaga murojaat quyidagicha bajariladi: Find(x,y,z). Bu yerda x,y,z – noma'lumlar. Noma'lumlar soni tenglamalar soniga teng bo`lishi kerak.

Find funktsiyasi funktsiya Root ga o`xshab tenglamalar tizimini sonli yechish bilan bir qatorda, yechimni simvolli ko`rinishda ham topish imkonini beradi (1.2-rasm).

2.2-rasm

Mavzu yuzasidan topshiriqlar.

Variant№1

1. sin(x)+cos(x) x=2 qiymatda hisoblang.

2. tg(x)+log(x) x=1 qiymatda hisoblang.

3.x=3 va y=2 son qiymatida x²+y²=25 x+y=5 chiziqsiz tenglamalarni yechimini toping.

Variant№2

1. ifodani hisoblang.

2.x=5 va y=10 son qiymatida x³+y³=35 x+y=12 chiziqsiz tenglamalarni yechimini toping.

3.Tenglamalar sistemasi x=0, y=0, z=0 ga teng bo’lganda x1=5, x2=3, x3=6 find(x,y,z) qiymalarini toping.

Variant№3

1. [x]+x² x=3 qiymatda hisoblang.

2. ifodani hisoblang.

3.Tenglamalar sistemasi x=0, y=0, z=0 ga teng bo’lganda x1=11, x2=12, x3=7 find(x,y,z) qiymalarini toping.

Variant№4

1. ifodani hisoblang.

2. 1/x+ e^x x=3,5 qiymatda hisoblang.

3.x=11 va y=3 son qiymatida x⁴+y⁴=26 x²+y=3 chiziqsiz tenglamalarni yechimini toping.

Variant№5

1. log(n)+e^x x=1 va n=3 qiymatlarda hisoblang.

2.N!+e^x x=1 va n=4 qiymatlarda hisoblang.

3. Tenglamalar sistemasi x=0, y=0, z=0 ga teng bo’lganda x1=3, x2=3, x3=9 find(x,y,z) qiymalarini toping.

Variant №6

1. ifodani hisoblang.

2. log(n)+cos(x) x=2 va n=3 qiymatlarda hisoblang.

3.x=11 va y=3 son qiymatida x⁴+y⁴=26 x²+y=3 chiziqsiz tenglamalarni yechimini toping.

Variant №7

1.N!+[5] x=1 va n=5 qiymatlarda hisoblang.

2. Tenglamalar sistemasi qiymalarini toping.

3.x=3 va y=2 son qiymatida x⁶+y⁶=40 x+y²=10 chiziqsiz tenglamalarni yechimini toping.

Variant№8

1. sin(x)+tg(x) x=6 qiymatda hisoblang.

2. tg(x)+log(x) x=2 qiymatda hisoblang.

3. Tenglamalar sistemasi x=0, y=0, z=0 ga teng bo’lganda x1=2, x2=7, x3=10 find(x,y,z) qiymalarini toping.

Variant№9

1. ifodani hisoblang.

2.x=3 va y=2 son qiymatida x⁷+y⁷=70 x²+y²=30 chiziqsiz tenglamalarni yechimini toping.

3. Tenglamalar sistemasi x=0, y=0, z=0 ga teng bo’lganda x1=-3, x2=-5, x3=10 find(x,y,z) qiymalarini toping.

Variant№10

1. 1/x+x³ x=2,5 qiymatda hisoblang.

2. , bu yerda ,

3. ifodani hisoblang.

Variant№11

1. ifodani hisoblang.

2. ln(n)+x² x=0,1 va n=10 qiymatlarda hisoblang.

3. , , bu yerda x=1,42, y=2,035

Variant№12

1. Ln(y)+tg(y) y=6 qiymatda hisoblang.

2.N!+log(x) x=3 va n=5 qiymatlarda hisoblang.

3. bu yerda ,

Variant№13

1.x=3 va y=2 son qiymatida x⁶+y⁶=40 x+y²=10 chiziqsiz tenglamalarni yechimini toping.

2. cos(y)+ln(y) y=2 qiymatda hisoblang.

3. ifodani hisoblang.

Variant №14

1.N!+[5] x=7 va n=2 qiymatlarda hisoblang.

2. Tenglamalar sistemasi qiymalarini toping.

3.x=1 va y=7 son qiymatida x⁶+y⁶=40 x+y²=10 chiziqsiz tenglamalarni yechimini toping.

Variant№15

1. sin(x)+tg(x) x=10 qiymatda hisoblang.

2. tg(x)+log(x) x=2 qiymatda hisoblang.

3. Tenglamalar sistemasi x=0, y=0, z=0 ga teng bo’lganda x1=2, x2=7, x3=10 find(x,y,z) qiymalarini toping.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1.U.A.Shadmanova,F.S.Islamova, E.Sh.Qurbonov “Qurilishda axborot texnologiyalari”. O’quv qo’llanma.Т.: ―O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati 2018. 141-b

2.Kadirov M.M. «Axborot texnologiyalari» o’quv qo’llanma T.:«Sano-standart», 2018.196-b.

3.www.ziyonet.uz - O‘zbekiston Respublikasi ta’lim portali.

4.www.google.uz – qidiruv tizimi.

5. www.tami.uz – mutaxassislik sayti.