4-TAQDIMOT XIX asrda fransuz musiqa

“ JAXON MUSIQASI TARIXI”

fanidan taqdimoti

4-modul. XIX asrda fransuz musiqa

madaniyatining rivojlanishi

Tuzuvchi: “М usiqiy ta’lim ”

kafedrasi katta o’qituvchisi : X.T.Botirova

ANDIJON-20 21

• Aziz farzandlarimiz, mehribon onalarning, muxtasar aytganda, butun xalqimizning jismoniy sog‘lomligi va ma’naviy kamolotini yanada mustahkamlash, hech shubhasiz, bizning mana shunday o‘ta muhim vazifalarni qay darajada amalga oshirishimizga bevosita bog‘liq bo‘lib, barchamiz bu ezgu ishda o‘zimizni ayamasdan, faol qatnashamiz, deb ishonaman.

4-modul. XIX asrda fransuz musiqa madaniyatining rivojlanishi

• XIX asming 60-yiIlarida xalqning ijtimoiy yuksalishini aks ettirgan “katta” opera mazmunsiz tomoshaga, komik operalar esa ko‘ngilochar tomoshaga, lirik operalar yangiliklardan mahrum asarlarga aylanib qolgan edi. Bizening asosiy ijodiy yutuqlari teatr bilan bog‘langan bo'lib, u teatr uchun o'zining eng yaxshi asarlarini yaratgan edi. Bir kuni u Sen-Sansga: “Men simfoniya uchun tug‘ilgan emasman, menga teatr kerak: teatrsiz men hech kimman”, degan edi.

Mavzu: J. Bizе ijоdining аsоsiy g’оyaviy оbrаzlаr dоirаsi vа mаvzulаri

• Reja:
• Kirish
• Asosiy qism
• 1. Fransuz kompozitori Jorj Bize
• 2. Jorj Bizening ijodiy jarayoni
• 3.“Karmen” operasining mazmundorligi
• Xulosa
• Foydalanilgan adabiyotlar
• Ilova

KIRISH

• Insоnning irqi, millаti, tili vа bоshqа хususiyatlаridаn qаt’iy nаzаr, uning qаlbigа yo’l tоpib, хis tuyg’ulаri kаyfiyati vа ruhiy хоlаtigа sеrjilо nаfis tоvushlаr vоsitаsidа bаdiiy оbrоzlаr оrqаli kuchli emоsiоnаl tа’sir ko’rsаtib, mахliyo qilа оlаdigаn zo’r tаrbiya vоsitаlаridаn biri musiqа sаn’аtidir. Shuning uchun musiqа tа’limi vа tаrbiyasigа mа’suliyat bilаn yondаshib, ungа аlохidа e’tibоr bеrish lоzim.
• Musiqа tа’limi vа tаrbiyasini yanаdа yuksаltirish bоrаsidа Prеzidеntimiz I.А.Kаrimоvning qilаyotgаn g’аmхo’rliklаri hаmmаmizgа аyon.

JORJ BIZE (1838-1875)

1. Fransuz kompozitori Jorj Bize

• Jorj Bize — XIX asring ikkinchi yarmida yashab ijod etgan buyuk fransuz kompozitor. U musiqiy teatrlar uchun yaratilgan eng a’lo ijod namunalari — “Karmen” operasi va Alfons Dodening “Arlezianka” dramasi uchun bastalangan musiqalar muallifidir.
• Kompozitor nihoyatda qisqa umr ko‘rgan boMsa-da (u o‘ttiz yetti yoshga ham to'Imagan edi), musiqali teatr sohasida tinimsiz izlanishlar bilan band bo‘Idi. Bize opera san’atining buyuk namoyandasi bo'lib yetishdi. Bizening opera san’ati milliy zaminda yaratilgan bo'lsa-da, u jahon san’atida har doim yetakchi o‘rinlardan birini egallab kelgan fransuz opera teatrlari an’analariga tayangan edi.

2. Jorj Bizening ijodiy jarayoni

• Bizening uch yil davomida Itaiiyada yashashi (1858—1860) yosh kompozitoming dunyoqarashiga kuchli ta’sir ko'rsatdi. Rim mukofoti sovrindorlarining doimiy uchrashuv joyi Rimdagi Medichi villasi edi. Bu yerda Bize Marmontelning shogirdi Ernest Giro bilan do'stlashadi. Keyinroq Giro Parij konservatoriyasida o'qituvchi bo'lib ishlaydi. Uning sinfidan Klod Debyussi va Pol Dyuka singari kompozitorlar yetishib chiqadi. Eng yaxshi asarlari Giro nomi bilan bog'langan, ulardan biri — “Karmen” operasi. Bize vafotidan keyin Giro kompozitoming uslub qirralarini saqlab qolgan holda operaga rechitativ yozadi va uni o‘zi orkestrga moslashtiradi. Giro Alfons Dodening “Arlezianka” dramasiga orkestr uchun ikkinchi suitani tuzadi.

3.“Karmen” operasining mazmundorligi

• “ Karmen” operasi — yorqin xalq hayoti fonida ommadan chiqqan oddiy odamlar, lo‘li qiz Karmen va soldat Xoze muhabbati tarixini jonlantiruvchi musiqali drama.
• Prosper Merime sujetining musiqiy talqinida Bize ko‘p jihatlar bo'yicha uoveliadan chetlashdi. Bosb qahramonlar obrazlari ijobiylashtirildi. Chunonchi, Merime novellasida Karmen nazokatii lo‘li qizning o‘g‘rilikka moyilligi bilan ko‘rsatilgan, askar Xoze esa nafaqat xushtor, balki qaroqchi ham.

Karmenning fojiaviy taqdiri ziddiyatli tarzda taqqoslanadi

Xozeni kastanyetali raqs bilan kutib oladi.

ASARLARI RO‘YXATl

• Teatr uchun asarlar
• “ Doktor Mirakl” — operetta.
• “ Don Prokopio” — hajviy opera.
• “ Javohir izlovchilar” — hajviy opera
• “ Ivan Grozniy” — opera.
• “ Pert go'zali” — opera.
• “ Jamila” — opera.
• “ Arlezian qizi” — A. Dode dramasiga musiqa.
• “ Karmen” — opera.

Simfonik asarlar

• Simfoniya C-dus.
• “ Vasko da Gama” — simfoniya-kantata.
• “ Rim” — simfoniya.
• “ Kichik orkestr suitasi”.
• “ Vatan” — dramatik uvertura.

Fortepiano uchun asarlar

• Katta konsert valsi, noktyum.
• “ Reyn qo‘shig‘i” 6 ta pyesa.
• “ Afsonaviy ov” —kaprichchio.
• Uchta musiqiy eskiz.
• “ Xromatik variatsiyalar”.
• “ Pianinochi-qo'shiqchi”, fortepiano uchun moslashtirilgan 150 ta yengil vokal musiqasi.

X U L O S A

• Tаriх sаbоqlаri shuni ko’rsаtаdiki, musiqiy tаrbiyani insоnning bоlаlik chоg’idаn bоshlаsh lоzim. Bu bоrаdаgi ijоbiy fikrlаrni mаtbuоt sахifаlаridа tеz-tеz uchrаtish mumkin.
• Fransuz operasining boy an'analaridan Bize barcha qimmatli va progressiv narsalarni oldi: “katta operadan” — teatr voqealarining yorqinligini. lirik operadan — dramani ochib berishdagi natislikni. hajviy operadan — janr-maishiy va xalq sahnalarini va hokazo.
• Shu tarzda, Bize realistik musiqali drama janrini yaratdi, bunda u milliy operaning yaxshi yutuqlariga tayandi va uning eng muhim unsurlarini isloh qildi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

• I.Karimov. // Yuksak ma'naviyat yengilmas kuch // . –T.: // Ma'naviyat // . -2008-yil .
• I.A.Karimоv. //Barkamоl avlоd оrzusi//. -T., 2007 yil.
• Musiqa ta`limi va ma`naviyat Maqolalar to`plami. Mamirov Q. –Toshkent: Nizomiy nomli TDPU, 1998
• Ne`matov R. Musiqiy merosimiz xazinasi. Sovet O`zbekistoni san`ati . 1998
• Nishonova S. Sharq uyg`onish davri pedagogik fikr taraqqiyotida barkamol inson tarbiyasi. 13.00.01. p.f.d. diss.... Toshkent: 1998,
• Ю. Кремлев. Жорж Бизе. Краткий очерк жизни и творчества. Л., “Музыка”, 1935.
• А. Хахловкипа. Жорж Бизе. М., “Музгиз”, 1954.
• А.Х.Trigulоvа Хоrijiy musiqа adabiyoti T. Ilimziе 2009
• А.Х.Trigulоvа CHеt el musiqа tаriхi. Rоmаntizm dаvri T.,Nizоmiy nоmli TDPU 2008
• B.Lеvik CHеt el musiqа tаriхi T.O’qituvchi.1984̃̃

Elеktrоn – tа’lim rеsurslаr

• www.tdpu.uz       
• www.pedagog.uz
• www.Zionet.uz
• tdpu-INTRNET. Ped