7-синф БИОЛОГИЯ. Хонаки сут эмизувчилар.

7-синф Биология Мавзу: Хонаки сут эмизувчи ҳайвонларнинг аҳамияти, уларнинг келиб чиқиши ва сут эмизувчи ҳайвонларни муҳофаза қилиш.

С.Шарипов атындагы орто мектептин химия-биология мугалими Абдирахманов А.

Қўлга ўргатилган хонаки ҳайвонлар

Жуфт туёқлилар

Тоқ туёқлилар

Қўлга ўргатилган бошқа ҳайвонлар

Хонаки сут эмизувчи ҳайвонлар асосан сут, гўшт, тери ва бошқа нарсалар учун боқилади.

• Хонаки сигир. Сигирлар европалик ва осиёлик ТУР лардан келиб чиққан. Охирги урғочи ТУР 1627 йили отиб ўлдирилган.

Сигир породалари

Сигирлар асосан сут, сут-гўшт ва гўшт берувчи гуруҳларга бўлинади. Ала-Тоо породаси Қирғизистон ва Қозоғистон сигир ривожлантирувчилари томонидан чиқарилган. Сут-гўшт берувчи бу сигирнинг ранги қўнғир рангда бўлиб тоғу тош шароитига мослашган. 500-600 кг оғирликка эга. Буқалари 800-900 кг гача бўлади. Соғин сигирлардан йилига 4000-5000 л сут олинади. Сутининг ёғлилиги 3,8-3,9%.

Холмагор

Голланд

Селяночка

Ала-Тоо породаси

Майда ҳайвонлар – қўй ва эчкилар

Қўйлар гўшт, жун, тери ва сут олиш учун боқилади. Қирғизистонда кўп учрайдиган породалар:

• Қирғиз момиқ жунли қўйи.
• Тянь-Шань чала момиқ жунли қўй
• Алай породаси.

Тянь-Шань породаси

Қирғиз момиқ жунли қўйи

Сут эмизувчиларнинг аҳамияти

• Сут эмизувчилар табиатда озиқ занжирини тузади.
• Ўсимликларнинг уруғланиши ва

тарқалишига ёрдам беради.

• Кемирувчиларнинг сонини мувозанатга солиб туради.
• Ҳалок бўлган ҳайвонларни еб санитар вазифасини бажаради.
• Зиёнли ҳашаротларни йўқотади.
• Кўпчилигидан гўшт, жун, тери ва озиқ-овқат олинади.
• Денгиз ҳайвонларидан ёғлар олинади.
• Айримларидан қимматбаҳо мўйна терилар олинади.

Сут эмизувчи ҳайвонларни муҳофаза қилиш

• Сут эмизувчиларнинг баъзи бир турлари озайиб, йўқолиб кетиш арафасида турибди. Уларни муҳофаза қилиш учун қўриқхоналар, заказниклар, Қизил китоб ва бошқалар уюштирилган.
• Қирғизистоннинг “Норин” қўриқхонасида марал-буғу, кўнғир айиқ, “Бешорол” қўриқхонасида мензбир суғури, “Жети-Өгүз” қўриқхонасида қўнғир айиқ, тоғ эчкиси, эчкилар муҳофазага олинган.

Уйга вазифа

• Отларнинг келиб чиқиши ва турлари.
• Қимизнинг таркиби қандай моддалардан иборат?
• Хонаки ҳайвонлардан ихтиёрий битта расм чизиш.

ЭЪТИБОРИНГИЗ

УЧУН РАҲМАТ!