Кислоталардын химиялык касиеттери жана колдонулушу.

САБАКТЫН ТЕМАСЫ:

Кислоталардын химиялык касиеттери жана колдонулушу

САБАКТЫН МАКСАТЫ:

• Кислоталардын химиялык касиеттерин окуп ө зд ө штүрүү
• Химиялык реакцияларынын тендемесин түзүүнү үйр ө нүү.
• Кислоталардын турмуш тиричиликтеги мааниси менен таанышуу

Индикаторлор

Индикаторлордун чөйрөдөгү түсү

Кислотанын кычкыл чөйрөсүндө

Универсалдык индикатор

Фенолфталейн

Метилкызгылтсары

Индикаторлор

Индикаторлордун чөйрөдөгү түсү

Кислотанын кычкыл чөйрөсундө

Универсалдык индикатор

Фено л фталейн

Метилкызгылтсары

Кислотадан суутекти

суруп чыгара алат

Кислотадан суутекти

суруп чыгара албайт

Металлдардын чыналуу катары

Орус химиги Н. Н. Бекетов металлдарды изилдеп чыгып алардын активдүүлүк катарын түзгон. Суутекке чейинки жайгашкан металлдар кислотадан суутекти сүрүп чыгара алышат, ал эми суутектен кийин жайгашкан металлдар сүрүп чыгара алышпайт.

2. КИСЛОТАЛАРДЫН МЕТАЛЛДАР МЕНЕН ө З АРА АРАКЕТТЕНИШУУСУ

• Mg + 2 HCl = MgCl ₂+ H ₂
• Zn + 2 HCl = ZnCl ₂ + H ₂
• 2 Fe + 6 HCl = 2 FeCl ₃ + 3 H ₂
• Cu + HCl = реакция журбойт

3.КИСЛОТАЛАРДЫН МЕТАЛЛДАРДЫН ОКСИДДЕРИ МЕНЕН АРАКЕТТЕНИШИ

1 . Кислота + металлдын оксидди = туз + суу

• AI 2 O 3 + 6 HNO 3 = 2 AI(NO 3 ) 3 + 3 H 2 О
• СаО + 2HCl = Са Cl 2 + H 2 О

4.КИСЛОТАЛАРДЫН НЕГИЗДЕР МЕНЕН ө З АРА АРАКЕТТЕНИШИ

• 2 . Кислота + негиз = туз + суу

• HCl + NaOH =NaCl + H 2 O
• H 2 SO 4 + Cu(OH) 2 + CuSO 4 + 2H 2 O

5.КИСЛОТАЛАРДЫН ТУЗДАР МЕНЕН АРАКЕТТЕНИШИ

Медицинада

(Аптечкада)

Тамак-ашта

Кишинин организминде

Техникада

Жаратылышта

Кислота-лар

Кислоталар-биздин аптечкада

Үй аптечкасында да кээ бир кислоталарды кездештирүүгө болот, мисал:

Бор кислотасы H 3 BO 3 – өзүнүн антисептикалык жана суук тийүүгө каршы таасиринен улам компресс үчун колдонулат.

Ацетилсалициловая кислота (аспирин) – ысык түшүрүүчү, суук тийүүгө каршы, оору басуучу касиеттерге ээ.

Аскорбиновая кислота, же витамин С , – цитрус өсүмдүктөрүндө, шпинатта, картошкада, калемпирде жана кээ бир жашылчалардын курамында болот. Бул зат жетишпесе цинга оорусу пайда болот.

Салициловая кислота – бул зат 2% салициловой кислотадан, 28% суудан и 70% спирттен турат. Бул аралашма антисептикалык касиетке ээ болгондуктан дезинфекциялоодо колдонулат.

Кислоталар энергия өндүрүүдө (аккумуляторлордо) колдонулат .

Уксус кислотасынын эртмеси даам-татым жана консервалоо каражаты

Туз кислотасы-ашказандагы тамак-аштарды зыянсыздандыруучу катары

Кычкыл жаандар

Металл эместердин оксиддери менен абанын булгануусу айрыкча күкүрттүн жана азоттун оксиддери кычкыл жаандардын пайда болуусуна алып келет. Бул оксиддер атмосферага табигый булактардан, мисалы, вулкандардын жарылуусунан, органикалык заттардын ажыроосунан өтөт. Мындан тышкары бул газдар көмүрдүн, нефтинин жана жаратылыш газынын күйүүсүнөн да пайда болот.

Кислота жерге жамгыр, кар жана мөндүр менен кошо түшөт.

Кычкыл чөйрө козу карындардын жана бактериялардын өсүүсүн тездетет, натыйжада өсүмдүктөргө терс таасирин тийгизет. Кээ бир өсүмдүктөр күкүрттүн (IV) оксидин башка заттарга айландырууга жөндөмдүү. Пайда болгон жаңы зат осүмдүктүн жалбырагынын четине чогулат да түшөт.

Ө ЗУНДУ ТЕКШЕР

Берилген реакцияларды аягына чыгаргыла.

1. а) К + H 2 SO 4 = ?

б) Ca + H 2 SO 4 = ?

в) Zn + H 2 SO 4 = ?

г) Hg + 2HCl = ?

2. а) Na 2 O + H 2 SO 4 = ?

б)Си (ОН) 2 + HCl = ?

3. а) HCl + Ве (ОН) 2 = ?

б) HNO 3 + CuOH = ?

• Тесттик суроолор:
• 1. H 2 SO 4 , H 2 CO 3 , HNO 3 , H 3 PO 4 кислоталарынын составы боюнча кислоталардын кандай туруно киргизебиз ?
• а) бир негиздуу б) уч негиздуу в) эки негиздуу г) кычкылтексиз д) кычкылтектуу
• 2. H 2 SO 3 , H 2 S H 2 SO 4 , H 2 CO 3 Берилген кислоталардын кислота калдыктарынын валенттулуктору канчага барабар.
• а) 1 б) 2 в) 3 г)4
• 3. Кайсы кислота «падыша арагынын» составына кирет ?
• а ) H 2 SO 4 б ) H 2 S в ) H 2 CO 3 г )HNO 3 д )HI
• 4. Кислоталардын эритмелерине лакмусту таасир эткенде кандай туско озгорот?
• а) кок б) кызыл в) озгорбойт г) кулгун
• 5. Томонку реакциялардын кайсынысы нейтралдашуу реакциясына кирет?
• а )Zn+H 2 SO 4 =… б )Na+HCL=… в )KOH+H 2 SO 4 =… г )CaCO 3 +HCL=… д )CaSO 4 +BaCl 2 =…
• 6 . Кайсы оксиддер кислоталар менен реакцияга кирет ?
• а )P 2 O 5 ,FeO,SO 3 б )MnO,K 2 O,SO 2 в )CaO,Na 2 O,Fe 2 O 3
• г )CrO 3 ,Ag 2 O,CO 2 д )CuO,Mn 2 O 7 ,N 2 O
• 7. N 2 О 5 +Н 2 О=? Аракеттенуудон пайда болгон зат?
• а) К 2 СО 3 б) 2КОН в) Н N О 3 г) КН д) KNO 3