Бегеева Гулден М?зды?ызы Ма??ыстау облысы Жа?а?зен ?аласы № 7 орта мектепті? химия п?ні м??алімі
Саба?ты? та?ырыбы: Ауа – газдар ?оспасы
Ма?саты: а) Ауаны? ??рамында газдарды? ?андай м?лшерде болатынды?ын, оны? ??рамыны? са?талуыны? экологиялы? т?р?ыдан ма?ыздылы?ын т?сінуге м?мкіндік тудыру. Ауаны? тазалы?ын са?тауды? шараларын т?сіндіру.Экологиялы? м?дениетті ?алыптастыру. Таби?атына, отанына, еліне деген с?йіспеншілік сезімін, жауапкершілік сезімін ?алыптастыру. О?ушылар?а ауаны? ??рамы ж?не ?асиеттері туралы білім ?алыптастыру.
?) Оларды? ойлау да?дысын ?алыптастыру, ж?йелі с?йлеуге ?йрету, п?нге ?ызы?ушылы?ын арттыру. О?ушыларды? іскерлік, іздену, ??зырлылы? ?абілеттерін дамыту, білім алу?а деген ?ызы?ушылы?ын арттыру
б) Бай?ампаз болу?а ?йрету, ??ыптылы??а т?рбиелеу. Таби?атына, отанына, еліне деген с?йіспеншілік сезімін, жауапкершілік сезімін ?алыптастыру. ?зін таби?атты? бір б?лшегі екендігіне, таби?атпен ?те ты?ыз байланыста екендігіне к?з жеткізу. П?наралы? байланыс: физика, химия, ?аза? тілі, медицина медицина ?ылымы.
Т?рі: жа?а саба?ты игеру.
?дісі: т?сіндіру, топтастыру, с?ра?-жауап.
К?рнекілігі: слайдтар, сызбалар,
І.?йымдастыру кезе?і. ?й тапсырмасын тексеру.
1. Оттегі периодты? ж?йеде нешінші орында орналас?ан? 2.Оттегіні? валенттігін ата. 3.?ршіткі дегеніміз не ? 4.Оттегіні? таби?атта?ы айналымы дегенді ?алай т?сінесі?? 5. Оттегіні? ?олданылуын айтып бер. 6. Оттегіні? зертханада алыну реакциясын жазы?дар.
Жа?а саба?.
ІІ.?ызы?ушылы?ты ояту.
«К?рінбейтін си?ыршы »
Жер бетінде к?зге к?рінбейтін бір си?ыршы бар. Онымен ?ркім-а? к?нделікті кездесіп отырады. Сен оны к?рмейсі?, біра? ма?айында екенін сезесі?. К?шемен келе жат?анда жапыра?ты? ж?лынып т?сіп, жор?алай ж?ргенін к?ресі?. оны к?рінбейтін си?ыршыны? алып бара жат?анын сезесі?. Тіпті басын ш?л?ып, ыр?ал?ан ш?птерді бай?айсы?. Сені ?немі ?оршап т?рады. Сенімен бірге ж?реді. (3 слайдтан о?ушылар?а ж?мба? беріледі.)
Бар ма жо? па оны аны? білмейсі?.
Ол жо? жерде ?мір с?ріп ж?рмейсі?.
(ауа) М??алім:Тіршілікте не дейсі? ?ой е? ?ымбат,
Тіршілікте адам ?ымбат, сен ?ымбат.
Ал адам?а ауа ?ымбат б?рінен,
Ауа ?ымбат, алат??ын дем ?ымбат.
Расында да ауадан ?ымбат еш н?рсе жо? . Адам бар –жо?ы бір-екі минут ?ана дем алмай т?ра алады. Сонды?тан дана хал?ымызда « Ауадай ?ажет» деген с?з бар. Біра? сол ауамыз ?аншалы?ты таза екеніне ешкім кепілдік бере алмайды. Авток?ліктен, заводтардан шы??ан т?тіндер ауамызды? тазалы?ын б?зады. Ауа - газдарды? ?оспасы. ρ = 1,293г/л. 1 моліні? ?алыпты жа?дайда?ы к?лемі 22,4 л. Оны? ??рамында мынадай газдар болады. Я?ни к?лемі бойынша ауада 78% азот, 21% оттек, 1% инертті ж?не бас?а газдар болады. (4 слайд )
ІІІ.Б?лім «Ой тол?аныс» Ал балалар енді ауаны? ?асиеттерімен танысайы?. (5 слайд) Оны? т?сі, д?мі, ж?не иісі болмайды. Ауа м?лдір. Б??ан айналамызда?ы заттарды к?ре алуымыз д?лел бола алады.Ауа серпімді ж?не сы?ылады. 1-т?жірибе: Шарды ?олымызбен ?ысса? , б?йірі ?абысады. Б?л кезде ішіндегі ауа сы?ылады. Допты жерге серпілетін ?асиеттеріне шоршытып ауаны? серпілетін ?асиеттеріне к?з жеткізуге болады. ?асиеттеріне к?з жеткізуге болады. 2-т?жірибе: Екі бірдей шамды(біріншісі) жа?ып, біріншісін стаканмен,екіншісін ашы? ?оямыз.Енді салыстырамыз, д?лелдейміз. Н?тижесінде,ашы? май шам жана береді. ?ал?аны ауа жо?ты?тан с?ніп ?алады. Жануды ?олдау ауаны? ма?ызды ?асиеті. Мысалы: ?йді жылыту ?шін пеш жа?амыз. Жануды к?шейту ?шін не ?ажет? Ауа. ?рлесе? тез жанады. Демек ауа т?ссіз,иіссіз, серпіледі, сы?ылады, жануды ?олдайды. (жазу керек) Адам тыныс ал?анда оттегіні сі?іріп, сырт?а к?мір?ыш?ыл газын б?ліп шы?арады. ?сімдіктер к?мір?ыш?ыл газын ?зіне сі?іріп сырт?а оттегіні б?леді. Адам ?кпе ар?ылы тыныс алады. ?кпе сырттан келетін оттегіні ?ан?а тасымалдайды. Біз таза ауаны ?сімдік ?лемінен аламыз. Жасыл ?сімдіктер миллиардта?ан жылдар ішінде атмосфераны к?мір?ыш?ыл газынан тазартып, оны оттекпен байытты.Таби?атта ?сімдіктерді? оттегі б?летін фотосинтез ?рдісі ?немі ж?ріп отырады. Ауаны? ??рамын ал?аш?ы рет француз ?алымы А. Лавуазье, а?ылшын ?алымы Джозеф Пристли 1774 жылы аны?тады. Х?ІІІ ?асыр?а дейін таби?ат зерттеушілер реакция кезінде т?зілетін газдарды? б?рін «ауа» деп ойла?ан, ?р?айсысына ерекше ?асиеттері ?шін мысалы, сутекті «жан?ыш ауа», к?мір?ыш?ыл газын «орман ауасы» деп ата?ан. М?най ?ндіру, ??деу, М?най химия ?нерк?сібі атмосфералы? ауа?а к?мірсутектер, к?кіртті сутектер ж?не бас?а да иісі жа?ымсыз заттар б?леді. ?аза?станны? Каспий ??іріндегі тек М?най ?ндіретін орындарынан жылыша атмосфера?а 184 ООО тонна ?рт?рлі зиянды заттар б?лінеді. Ал ?азіргі кезде М?най ?ндіретін кен орындарыны? саны да, ?ндіретін М?найды? м?лшері де ол кездегіден к?бейе т?сті. (8 слайд к?рсетіледі) ІV.Б?лім «Сен білесі? бе?» 2.Адам ауасыз бес а? минут ?мір с?ре алады. Адам т?улікте 600 л ауа ж?тады.
Боинг ?ша?ы бір кезек ?ш?анда ауа?а 650 же?іл к?лікті? б?летіндей к?мір?ыш?ыл газын шы?арады екен. Ауа авток?ліктер б?летін ?р т?рлі газдарын ,?ндіріс ?алды?тарын ?ртеуден ластанады. Темекі т?тіні де ауа?а улы газдар б?леді . V.Б?лім «Білім шы?ы» № 1.есеп. Болашак экологиялы? таза ж?не тиімді отын сутекті? оттекте жануы екенін ж?не н?тижесінде су т?зілетінін біле отырып, 12 кг сутекті жа?у ?шін ауаны? ?анша массасы ж?не к?лемі ?ажет екенін есепте. VІ. Саба?ты бекіту. 1. ?з ?аламызда ауа таза болу ?шін не істеу керек 2. Сыныпты? ауасы таза болу ?шін не істеу керек? 3. Таза ауа- денсаулы? кепілі дегенді ?алай т?сінесі?? 4. Ауаны? ?андай ?асиеттерін білесі?дер? 5.Ауа ?андай жолдармен ластанады? М??алім: Ия, балалар, ауасыз ?мірді елестету м?мкін емес .Таби?ат –ана біздерге дем алсын деп ауа сыйлады, ?йткені ол ?те мейірімді. Біздер таби?ат-ананы? сенімін а?тауымыз керек. Ауаны ластамау ?р?айсымызды? борышымыз.
Болмасын ауа ешкімні? арман –м??ы, Ауадан ас?ан жан жо? жал?анда ?лы. Ойлашы кімге керек боламыз біз, Ж?тудан таза ауаны ?ал?ан к?ні. Ауамыз таза болса денсаулы?ымыз да мы?ты болады.
Білімдерін ба?алау.
?йге тапсырма Ауа – газдар ?оспасы.
410
112 171 
