Адыгэбзэ, литературэ урокхэм хэлъхьапхъэ бгъэдыхьэк1эхэмрэ къэгъэсэбэпыпхъэ 1эмалхэмрэ

Адыгэбзэ, литературэ урокхэм хэлъхьапхъэ бгъэдыхьэк1эхэмрэ къэгъэсэбэпыпхъэ 1эмалхэмрэ

МКОУ «СОШ с.п.Верхний Курп»

Камбагирова Э.Б.,

учитель кабардинского языка и литературы

Еджэныгъэмрэ гъэсэныгъэмрэ егъэф1эк1уэным хуэунэт1ауэ иджырей лъэхъэнэм еджап1эхэм я пащхьэм обществэм къригъэувэ къалэнхэм ящыщ зыщ адыгэбзэмрэ анэдэлъхубзэмрэ зэрырагъэдж ф1агъыр къэ1этыныр. Еджныгъэм и 1уэхур егъэф1эк1уэным къигъэувхэм щыщ дэтхэнэ зы предметымк1и еджак1уэхэм ягъуэтын хуейщ щ1эныгъэ лъабжьэхэмрэ есэныгъэхэмрэ на1уэу гъэбелджылыныр, ахэм къызэщ1аубыдэр, я гъунапкъэр тэмэму гъэувыныр.

Иужьырей илъэсхэм гулъытэ нэхъыбэ щыхуащ1 хъуащ урокхэм бгъэдыхьэк1эщ1эхэр курыт еджап1эхэм къэгъэсэбэпыным. Ахэр хуэунэт1ащ къытщ1эхъуэ щ1эблэщ1эр дызэрыт зэманым дек1уу ик1и хуэфащэу гъэсэным, егъэджэным, я щ1эныгъэр нэхъ купщ1аф1э хъуным.

Щ1ыхь зыпылъ а къалэн гугъур гъащ1эм хэпщэнымк1э мыхьэнэшхуэ и1эщ иджырей еджап1эхэм информационнэ-коммуникативнэ ухуэк1эщ1эхэр урокхэм къыщыгъэсэбэпыным.

Иджырей еджап1эхэм щрагъэк1уэк1а къэпщытэныгъэхэм къызэригъэлъагъуэмк1э, мы бгъэдыхьэк1эщ1эм 1уэхугъуит1 1эмал имы1эу къыхэлъытэн хуейщ.

Япэрауэ, езы егъэджак1уэм урокым хуи1э бгъэдыхьэк1эр (еджак1уэхэр къызэрызэщ1икъуэфыр, къызэригъэдэ1уэфыр, предметым зэрыхищ1ык1ымрэ темэр зэрыритыфымрэ, езым бгъэдыхьэк1эщ1э хилъхьэфыр, лэжьыгъэм хэгъуэзауэ зэрыщытыр).

Ет1уанэрауэ, еджак1уэр зыхуэдэр, абы и къэухьыр, зэф1эк1ыр здынэсыр, къищ1эну зыхуейр, и мурадыр, нэгъуэщ1хэри.

Еджак1уэр 1эмал имы1эу дихьэхыу щытын хуейщ еджэныгъэм, абы ипкъ итк1и урокхэр нэхъ щ1эщыгъуэ, зэмыл1эужьыгъуэ щ1ыныр егъэджак1уэм и къалэн нэхъыщхьэщ.

Зэмыл1эужьыгъуэ бгъэдыхьэк1эхэр егъэджак1уэм къигъуэтыху, еджак1уэм дежк1и еджэныр нэхъ щ1эщыгъуэ хъунущ, предметыр нэхъыф1у илъагъунущ. Ауэ абыи бгъэдыхьэк1э зэмыл1эужьыгъуэхэри еджак1уэхэм я къэухьым, зэф1эк1ым елъытауэ къэгъэсэбэпыпхъэщ.

Бгъэдыхьэк1эщ1э жыхуэт1эр зытеухуар къызэрыгуэк1ыу, тхылъым ит темэр «гъущэу» етыным къытек1ауэ нэхъ щ1эщыгъуэ щ1ынырщ, абы еджак1уэр нэхъ дехьэх, егъэгупсысэ, гъэщ1эгъуэн къыщохъу. Апхуэдэ бгъэдыхьэк1эщ1эм, ухуэк1эщ1эм хохьэ:

• еджэныгъэм бгъэдыхьэк1эщ1э (способ инновационного обучения)

• урок-дидактическэ джэгук1э (урок — дидактическая игра)

• къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэр, проектнэ лэжьыгъэхэр (урок - исследование, проектные работы)

Урок — исследованием хохьэ поисковэ — технологическэ, нэгъуэщ1у жып1эмэ, къэхутэныгъэ — ухуэныгъэ бгъэдыхьэк1эр. Абы ф1агъыу хэлъыр мыращ: упщ1эм и жэуапыр къыгъуэтын папщ1э, еджак1уэм тхылъым нэмыщ1 къегъэсэбэп справочник, энциклопедие, компьютер. Еджак1уэр творческэу мэлажьэ, упщ1эм и жэуапыр езыр-езыру къелъыхъуэ, егъэгупсысэ, и къэухьым нэхъ зрегъэужь.

Поисково-технологическэ (къэхутэныгъэ-ухуэныгъэ) бгъэдыхьэк1эр 1эмал имы1эу курыт еджап1эм и програмэм епхауэ щытын хуейкъым, ар езыр-езыру яджхэм нэхъ ек1уал1эу щытын хуейщ, кружокхэм, щ1эщыгъуэ къащыхъу псалъэмакъхэр щрагъэк1уэк1 клубхэм я псалъэмакъхэм нэхъ ек1уал1эу щытын хуейщ.

Программэм къигъэув темэмрэ къэхутэныгъэ-ухуэныгъэ бгъэдыхьэк1эмрэ зэщхьу яхэлъщ литературэр щ1аджым и мурад нэхъыщхьэр зэрызэтехуэр, ар гъэсэныгъэ-ущииныгъэм зэрыхуэунэт1ар, бзэм зэрызригъэужьыр. Егъэджак1уэм зэи зыщигъэгъупщэ хъунукъым программэмрэ учебникымрэ сыт хуэдиз гулъытэ хуащ1ми, дэ1эпыкъуэгъу методическэ1эмалу сыт хуэдиз щы1э хъуми, езы егъэджак1уэм творческэ хьэрычэтыр зэи игъэмэщ1энк1э 1эмал зэримы1эр.

Бгъэдыхьэк1эщ1эм щыщщ технология уровневой дифференциации (я къэухь елъытак1э еджак1уэхэм ядэлэжьэныгъэр). Мы бгъэдыхьэк1эр, псом япэрауэкъыщыщ1эдзэн хуейр диагностикэрщ, нэгъуэщ1у жып1эмэ, еджак1уэхэм щхьэж и зэф1эк1ыр, къэухьыр здынэсыр зэхэгъэк1ыныр, дызылыжьын, гу зылъыттэн хуей 1уэхугъуэхэр, лъэныкъуэхэр сэтей къэщ1ыныр.

Мы бгъэдыхьэк1эм ф1агъыу хэлъыр дэтхэнэ еджак1уэри щхьэж езым и къэухь, зэф1эк1 елъытауэ мэлыжьэ, еджак1уэм къемыхьэлъэк1ын, хузэф1эк1ыным хуэдиз гугъагъ зи1э лэжьыгъэр егъэзащ1э. Апхуэдэ щхьэхуэныгъэм на1уэ къещ1 еджак1уэхэм я зэф1эк1ыр зыхуей гугъагъ и1эу и къэухьым елъытауэ къыхех.

Псалъэм папщ1э, гупищу гуэша карточкэхэр ст1олым телъщ, еджак1уэр бгъэдохьэри езым зыхуейр егъэджак1уэм химыгъэзыхьу къыхехри мэлажьэ. Егъэджак1уэм еджак1уэм и зэф1эк1ыр тыншу къепщытэф, адэк1э зэлэжьын хуейр дэтхэнэ еджак1уэми елъытауэ на1уэ къещ1.