Африка мамлекеттери

• Африка  — калк саны жана аянтынын чоңдугу боюнча  Евразиядан  кийинки экинчи континент. Африканын аянты (аралдары менен) — 30 221 532 км². Африка  жер бетинин  6 %, жана кургактыктын 20,4 % ээлейт.  Африканын калкы  - 960 миллион адам ( 2005 ). Бул бүткүл жер калкынын 14 % түзөт. Африкада мамлекет жана көзкаранды жерлердин [1]  жалпы саны — 62 (алардын 54 эгемендүү). Буларга 10  аралдык , 15  ичкиконтиненталдуу  жана 37 деңиз жана океанга чыкчу жолу бар мамлекеттер кирет. Африканын мамлекеттерин 4,  түндүк ,  түштүк ,  батыш  жана  чыгыш  аймактарга бөлүнөт.

Алжир Эл Демократиялык Республикасы

• Алжир  ( араб.   الجزائر ‎‎  аль-Джаза́ир ), расмий атылышы -  Алжир Эл Демократиялык Республикасы
•   Түндүк Африканы н, батыш тарабындагы Орто деңиз бассейнндеги мамлекет, аймагы боюнча  Африкадагы  эң ири мамлекет.
• Алжир батышта  Марокко  менен, түштүк-батышта  Мали  жана  Мавритания  менен, түштүк-чыгышта  Ливия  менен жана чыгышта  Тунис  менен чектешет.
• Мамлекет көп бөлүгү  Сахара  чөлүндө турат.
• Борбору -  Алжир
• Башкаруу формасы: Президенттик Парламенттик

Алжир Эл Демократиялык Республикасы

Ангола Республикасы

• Ангола , Ангола Республикасы -  Африканын  түштүк-батышындагы мамлекет. Түндүгүнөн жана түндүк-чыгышынан Конго,  Конго Демократиялык Республикасы , түштүк-чыгышынан  Замбия , түштүгүнөн  Намибия  менен чектешет. Батышын  Атлантика океаны чулгап жатат. Португалиянын мурунку колониясы (1973-жылдын 1-январынан автономия «штаты», ага чейин «алыскы деңиз провинциясы»). Анча чоң эмес Кабинда анклавы Анголадан 30 км түндүктө, Конго жана Конго Демократиялык Республикасынын ортосундагы аймакта жайгашкан. Аянты 1246,7 миң км . Калкы 25,7 млн (2014). Борбору -  Луанда шаары . Мамлекеттик тили -  португал тили . Акча бирдиги -  кванза . Административдик-аймактык жактан 18 провинцияга бөлүнөт.

Ангола Республикасы

Бени́н Респу́бликасы

• Бени́н  (фр. Bénin),  Бени́н Респу́бликасы  (фр. République du Bénin, 1975 жылга чейин  Дагоме́я  деп аталчу) —  Батыш Африкада  жайгашкан мамлекет,
• Борбор шаары -  Порто-Ново , өкмөт  Котону  шаарында орун алат.

Бени́н Респу́бликасы

Буркина Фасо Республикасы

• Буркина-Фасо , Буркина Фасо Республикасы (кээде ортосундагы сызыгы жок  Буркина Фасо  деп да жазылат; 1984-ж. чейин Жогорку Вольта Республикасы)  Батыш Африкадагы  мамлекет. Түндүк-батышынан жана түндүгүнөн  Мали , Түндүк-чыгышынан  Нигер , түштүк-чыгышынан  Бенин , түштүгүнөн  Того ,  Гана , түштүк-батышынан Кот-д ,  Ивуар мамлекеттери менен чектешет. Аянты 274,1 миң км 2 . Калкы 18,9 млн (2015).
• Борбору  Уагадугу  шаары. Расмий тили  француз тили . Администрациялык-аймактык жактан 45 провинцияга бөлүнөт. Акча бирдиги Батыш Африка валюта союзунун франкы.

Буркина Фасо Республикасы

Бурунди Республикасы

• Бурунди , Бурунди Республикасы – Африканын борбордук бөлүгүндөгү мамлекет. Түндүгүнөн Руанда, чыгышынан жана түштүк-чыгышынан Танзания, батышынан Конго Демократиялык Республикасы жана Танганика көлү менен чектешет. Аянты 27,8 миң км 2 . Калкы 7,7 млн (2005). Борбору Бужумбура шаары. Расмий тили француз, рунди тилдери. Акча бирдиги бурунди франкы. Администрациялык-аймактык жактан 16 провинцияга бөлүнөт.

Бурунди Республикасы

Габон Республикасы

• Габон , Габон Республикасы –  Борбордук Африкадагы  мамлекет. Түндүк-батышынан  Экватордук Гвинея , түндүгүнөн  Камерун , чыгышынан жана түштүгүнөн  Конго Республикасы  менен чектешет. Батышынан  Атлантика океаны  чулгап жатат. Аянты 267,7 миң км 2 . Калкы 1,43 млн (2006). Мамлекеттик тили француз тили. Борбору  Либревиль  шаары Габон администативдик жактан 9 провинцияга бөлүнөт. Акча бирдиги Батыш Африка валюта союзунун франкы

Габон Республикасы

Гамбия Республикасы

• Гамбия , Гамбия Республикасы Батыш – Африкадагы мамлекет. Чыгышынан, түндүгүнөн жана түштүгүнөн Сенегал Республикасы менен чектешет. Батышынан Атлантика океаны чулгайт. Аянты 10, 7 миң км 2  . Калкы 1,47 млн (2006). мамлекеттик тили англис тили. Борбору Банжул шаары административдик-аймактык жактан 8 округга бөлүнөт. Акча бирдиги деласи.

Гамбия Республикасы

Гана Республикасы 

• Га́на  (англ. Ghana) же  Гана Республикасы  (англ. Republic of Ghana) — Батыш Африкадагы мамлекет, борбору -  Аккра .

Гана Республикасы 

Гвинея Республикасы

• Гвинея , Гвинея Республикасы –  Батыш Африкадагы  мамлекет. Түшгүгү менен түштүкбатышынан  Либерия  жана  Сьерра-Леоне , чыгышынан  Кот-д’Ивуар , түндүк-батышынан  Гвинея-Бисау , түндүгүнөн  Сенегал , түндүк жана түндүк-чыгышынан Мали менен чектешет. Батышын Атлантика океаны чулгайт. Аянты 245,9 миң км 2 . Калкы 8,1 млн (2006, башка маалыматтар боюнча 9,5 млн). Борбору  Конакри  шаары Мамлекеттик тили француз тили. Акча бирдиги гвинея франкы. Административдик жактан 33 префектурага жана 1 өзгөчө зонага (Конакри) бөлүнөт (к. таблицаны).

Гвинея Республикасы

Египет Араб Республикасы

• Египет  (Египет Араб Республикасы) –  Африканын  Түндүк-чыгышындагы жана Азиянын Синай жарым аралындагы өлкө. Суэц булуңундагы жана Кызыл деңиздеги айрым чакан аралдар да Египетке таандык. Түндүгүнөн Жер Ортолук деңиз, чыгышынан Кызыл деңиз, Суэц, Акаба булуңдары менен чулганып, батышынан Ливия, түштүгүнөн Судан, Түндүк-чыгышынан Израиль жана Палестина менен чектешет. Египет Европа, Америка өлкөлөрүн Азия жана Чыгыш Африка өлкөлөрү менен байланыштырган эл аралык аба жана деңиз жолдорунун кесилишинде жайгашкан. Египеттин аймагынан Атлантика океанын Инди океаны менен туташтырган кыска деңиз жолу – Суэц каналы өтөт. Аянты 1001,4 миң  км 2 (анын 96%и чөлдүү аймак). Калкы 72,5 млн (2007). Мамл. тили – араб тили. Акча бирдиги – Египет фунту. Борбору – Каир шаары.

Египет Араб Республикасы

3амбия Республикасы

• Замбия , 3амбия Республикасы Африканын түштүк-чыгыш бөлүгүндөгү мамлекет. Түндүгүнөн  Танзания  жана  Конго Демократиялык Республика , батышынан  Ангола , түштүгүнөн  Намибия ,  Ботсвана  жана  Зимбабве , чыгышынан  Малави , түштүк чыгышынан  Мозамбик  менен чектешет. Аянты 752,6 миң км 2 . Калкы 11,49 млн (2007). Борбору  Лусака  шаары (калкы 2 млндой). Расмий тили англис тили. Акча бирдиги квача.

3амбия Республикасы

3имбабве Республикасы

• Зимбабве , 3имбабве Республикасы Африканын түштүк бөлүгүндө жайгашкан өлкө. Түндүк-чыгышынан жана чыгышынан  Мозамбик , түндүк-батышынан  Замбия , түштүгүнөн  ТАР , батышынан  Ботсвана  менен чектешет. Аянты 390,8 миң км 2 . Калкы 12,4 млн (2007). Борбору  Хараре  шаары (1982-ж. чейин Солсбери). Расмий тилдери анлис, шона жана ндебеле тилдери. Акча бирдиги 3имбабве доллары. 

3имбабве Республикасы

Кабо Верде Республикасы

• Кабо-Верде , Кабо Верде Республикасы – Африканын батыш жээгине жакын жайгашкан өлкө. Атлантика океанындагы Жашыл Тумшук аралынан орун алган (бардыгы 18 арал, анын 9унда эл жашайт). Аянты 4033 км 2 .Калкы 523 568миң (2012). Борбору Прая (Сантьягу аралында). Расмий тили португал тили. Акча бирдиги эскудо. Административдик жактан эл жашаган аралдары 17 муниципалдык округга бөлүнөт.

Кабо Верде Республикасы

Камерун Республикасы

• Камерун  ( фр.   Cameroun ,  англ.   Cameroon ), Расмий аталышы  —  Камерун Республикасы  ( фр.   République du Cameroun ,  англ.   Republic of Cameroon ,  порт.   Rio dos Camarões ) —  Африкадагы . Борбору  Яунде .

Камерун Республикасы

Кения Республикасы

• Кения , Кения Республикасы – Чыгыш Африкадагы мамлекет. Түштүк-чыгышынан Инди океаны, түштүк-батышынан Виктория көлү жана чулганып, түндүгүнөн Судан жана Эфиопия, чыгышынан Сомали, түштүгүнөн Танзания, миң км 2 . Калкы 35,1 млн (2008). Борбору – Найроби. Расмий тили – англис жана суахили тилдери. Акча бирдиги – Кения шиллинги. Адм.-айм. жактан 8 провинцияга бөлүнөт

Кения Республикасы

Конго Демократиялык Республикасы

• Конго Демократиялык Республикасы  ( КДР ) –  Борбордук Африкадагы  мамлекет. Батышында  Атлантика океанына  чыгат. Түндүгүндө Борбордук Африка Республикасы жана Судан, чыгышында Уганда, Руанда, Бурунди жана Танзания, түштүгүндө Замбия, Ангола, батышында Конго Республикасы менен чектешет. Аянты 23,448 миң км 2  (Африкада чоңдугу боюнча Судан, Алжирден кийинки 3-өлкө). Калкы 64,1 млн (2008). Борбору –  Киншаса . Расмий тили – француз тили; улуттук тилдери – киконго (конго), лингала, суахили, чилуба (луба). Акча бирдиги – конго франкы. 

Конго Демократиялык Республикасы

Конго Республикасы

• Конго Республикасы –  Борбордук Африканын  батыш бөлүгүндө жайгашкан мамлекет. Түштүк-батышынан  Атлантика океаны менен чулганат (жээгинин узундугу 169 км). Түндүгүнөн  Камерун ,  Борбордук Африка Республикасы , чыгышынан жана түштүгүнөн  Конго Демократиялык Республикасы , түштүгүнөн  Ангола  (Кабинда провинциясы), батышынан  Габон  менен чектешет. Аянты 342 миң км 2 . Калкы 3,7 млн (2008). Борбору –  Браззавиль . Расмий тили – француз тили; улуттук тилдери – лингала жана китуба. 

Конго Республикасы

Кот-д-Ивуар Республикасы

• Кот-д-Ивуар , Кот-д-Ивуар Республикасы – Борбордук Африканын батыш бөлүгүндө жайгашкан мамлекет. Түштүгүнөн Атлантика океанынын Гвинея булуңу менен чулганат (жээк сызыгынын узундугу 515 км). Түндүгүнөн Мали жана Буркина-Фасо, чыгышынан Гана, батышынан Либерия жана Гвинея менен чектешет. Аянты 322,5 миң км 2 . Калкы 20,8 млн (2008). Борбору –  Ямусукро . Расмий тили – француз тили. Акча бирдиги – КФА (colonies françaises d’Afrique деген француз сөзүнөн) франкы. 

Кот-д-Ивуар Республикасы

Лесото Королдугу

• Лесото, Лесото Королдугу – Түштүк Африкадагы  мамлекет .  ТАРдын  аймагы менен толук курчалган. Аянты 30,4 миң км 2 . Калкы 2,0 млн (2009). Борбору –  Масеру . Расмий тилдери – сесото (сото) жана англис тилдери. Акча бирдиги – лоти (ошондой эле түштүк африкалык ранд да пайдаланылат). Административдик-аймак жактан 10 округга бөлүнөт

Лесото Королдугу

Либерия Республикасы

• Либерия , Либерия Республикасы – Батыш  Африкадагы  мамлекет.  Атлантика океанынын  жээгинде жайгашкан (жээк сызыгынын узундугу 579 км). Түндүк-батышынан Сьерра-Леоне, түндүгүнөн жана түндүк-чыгышынан Гвинея, чыгышынан Кот-д’Ивуар менен чектешет. Аянты 111,37 миң км 2  (анын ичинде ички суу аянты 14,04 миң км 2 ). Калкы 3,44 млн (2009). Борбору –  Монровия  шаары. Расмий тили – англис тили. Акча бирдиги – либерия доллары. Административдик-аймагы жактан 15 графтыктан туруп, алар 67 районго бөлүнөт

Либерия Республикасы

Ливия – унитардык мамлекет.

• Ливия  (ар. аль-Либия), Улуу Социалисттик Элдик Ливия Араб Жамахириясы (ар. Аль-Жамахирия аль-Арабия аль-Либия аш-Шаабия альИштиракия аль-Узма) – Түндүк  Африкадагы  өлкө.
• Чыгышынан  Египет , түштүк-чыгышынан  Судан , түштүгүнөн  Чад  жана  Нигерия , батышынан  Алжир , түндүк-батышынан  Тунис менен чектешет. Түндүгүнөн  Жер Ортолук деңиз  чулгайт (жээк сызыгынын узундугу 1860 км). Аянты 1672,2 миң км 2 . Калкы 6,3 млн (2009). Борбору –  Триполи  шаары Акча бирдиги – ливия динары. Л. 3 тарыхый облусту – Триполитанияны, Киренаиканы, Феццанды камтыйт. Административдик-аймагы жактан 22 административдик районго (провинцияга, шаабиге) бөлүнөт.

Ливия – унитардык мамлекет.

Мавритания – унитардык мамлекет . 

• Мавритания - Африканын түндүк-батышындагы мамлекет. Түндүгүнөн Батыш Сахара, түндүк-чыгышынан Алжир, чыгышынан жана түштүк-чыгышынан Мали, түштүгүнөн Сенегал менен чектешип, батышынан Атлантика океаны менен чулганат (жээк сызыгынын узундугу 754 км). Аянты 1025,5 миң км 2 . Калкы 3,3 млн (2010). Борбору – Нуакшот. Административдик-аймактык жактан 13 областка (вилайетке) бөлүнөт. Акча бирдиги – угия.

Мавритания – унитардык мамлекет

Мадагаскар Республикасы

• Мадагаскар , Мадагаскар Республикасы – Африканын түштүк-чыгыш жээгинде, Инди океанындагы Мадагаскар аралында жана ага жанаша жаткан майда аралдарда [Нуси-Бе, Нуси-Бураха (Сент-Мери), Баррен ж. б.] жайгашкан мамлекет. Аянты 587,3 миң км 2  (аянтынын чоңдугу боюнча дүйнөдө 4-орунда). Калкы 21,3 млн (2010). Борбору –  Антананариву . Административдик-аймактык жактан 22 районго (фаритрга) бөлүнөт. Акча бирдиги – ариари.

Мадагаскар Республикасы

Малави Республикасы

• Малави  (англисче Мalawi, чичевача Malawi), Малави Республикасы (Republic of Malawi, Dziko la Malawi) – Африканын түштүк-чыгышындагы өлкө. Түндүк-чыгышынан Танзания, түштүк-чыгышынан, түштүгүнөн жана түштүк-батышынан Мозамбик, батышынан Замбия менен чектешет;  Танзания  менен чек арасынын басымдуу бөлүгү жана  Мозамбик  менен чек арасынын жарымы Ньяса көлү (Малави) аркылуу өтөт. Малави деңиз менен чектешпейт. Түштүк-чыгышынан Танзания, (Ньяса көлү аркылуу), түштүк-чыгышынан, түштүгүнөн, түштүк-батышынан Мозамбик, (Ньяса көлү аркылуу) батышынан Замбия менен чектешет. Аянты 118,48 миң км 2  (анын 24,21 миң км 2 ин Ньяса көлүнүн акваториясы ээлейт). Калкы 15,4 млн (2010). Борбору –  Лилонгве .

Малави Республикасы