Агьмат Жачаевни яшаву ва яратывчулугъу. Поэма «Аш гесек».

Открытый урок по родному языку и литературе в 9«в» классе.

Декабрь 2017 й.

Тема: Агьмат Жачаевни яшаву ва яратывчулугъу. Поэма «Аш гесек».

Дарсны мурады: 1. А.Жачаевни яратывчулугъу.

2. «Аш гесек» деген поэманы баш игитлерини келпетлерин гёрсетмек.

3. Поэманы беклешдирмек.

Оьтген къыйынлы гюнлени эсде сакълама чакъырыв.

Тарбиялав мурат:

аш гесекни аяп, хадирин билип яшама уьйретмек;

- яшланы ана топуракъгъа бакъгъан сюювюн артдырмакъ

Дарсда къоллангъан къуралллар:Шаирни сураты,поэмадан суратлар,шаирни китаплары,карточкалар,компьютер.

Дарсны юрюшю.

I.Гиришив. ЭПИГРАФ

«Арпа, тари аш экен,

алтын-гюмюш таш экен»

А.Акъаев

II.Учителни гиришив сёзю.

Бизин къумукъ халкъыбызны абурлу,чебер сёзню усталары,халкъыбызны гьакъыл байлыгъы болуп токътагъан кёп-кёп шаирлери бар. Айтсакъ Йырчы Къазакъдан башлап,Нугъай Батырмурзаев,Абусупьян Акъаев,Аткъай Аджаматов,Абдулвагьап Сулейманов,Анвар Гьажиев.Шолай абурлуларыбызны арасында гёрмекли ер тутуп,халкъыбызны сюювюн къазанып бажаргъан бирдагъы шаирибиз бар-Агьмат Жачаев.

Бугюнгю бизин дарсыбызны темасы Агьмат Жачаевни яшаву,яратывчулугъу,аслу гьалда ону «Аш гесек»деген поэмасы гьакъында.

III. Шаирни яшаву ва яратывчулугъу гьакъында(Охувчу къыз).

Учитель: Яшлар,буссагьат айтып гетгени йимик, А.Жачаев кёп китапланы автору.Шолардан бир нечелерин,муна,сиз гёресиз.

IV. «Аш гесек» деген поэманы уьстюнде ишлев.

Учитель:Бизин халкъны башындан кёп толкъунлар оьтген. Инкъылап даву,Уллу Ватан даву.

Ачлыкъ йыллар. Дав,озокъда,къайгъы,бузулув,ачлыкъ гелтире.Шо йыллар гиччи аш гесек алтындан,гюмюшден артыкъ болгъан.Ач къурсакъдан гьеч авур зат ёкъ деп айтыла.Биз ону билмейбиз, тек шо дав йылланы яшлары ону гёрген,билген.

Эсибизге блокадный Лениградны алайыкъ.(Слайдлагъа къарав)

Шаир оьзю де шолай дав йылларда яшлыгъы оьтген яшланы бириси. Шолай гючлю асарны яратма да болмас эди эгердим оьзю гёрмеген эди буса.

Сёзлюк иш:

Къурмач-тавада къыздырылгъан будай.

Анасыны ал увузун къусмакъ-бек къыйналмакъ.

Ихылалар-къачалар.

Къара билев-къара таш.

Гьали поэмадан гесеклени яшлар гёнгюнден охужакълар.

Охувчу къыз:

Къыргъа чыкъма эп ёкъгъа къарт сабанчы

Терезеге къарап – къарап талчыгъа…

Муна шолай гём-гек кёкге бозара

Къанатлары сынгъан къайыр къарчыгъа.

Уланларын чакъырмагъан ол негьакъ:

Гьалы ону гьалсызлаша бара эди.

Артгъа салмай сёз башлады астаракъ,

Бир ягъадан барына да къарады:

Авурсынмай магъа къулакъ асыгъыз …

Балаларым,гёресиз,мен гетемен …

Охувчу къыз:

Гечме ярар адамдан,къой,къайырмас,

Сабан сюрме, чачма чола тапмаса.

Оьлгюнчеге ондан гечме ярамас,

Гёре-багъа аш гесекни таптаса.

Аян болсун сизге мени талчыгъым,

Магъа чы не,мен дюньядан таяман…

Ишлейгенлер,чачагъанлар аз болуп,

Тишнейгенлер арта бара-шо яман!

Охувчу яш:

Сабанчыман,гетегенге гюемен.

Харш битдирмей,сабанымны туварын.

Шо саялы мен жан берме сюемен,

Бугюн сизге муна шулай буварып:

Топуракъгъа сый этсегиз сиз гьаман,

Сыйланарсыз тюшмей сыйдан,абурдан,

Янын салып ятмагъангъа савунда

Ятмагъа тынч бола дейлер къабурда.

….Яш сабанчы юхлап болмай бу гече,

Бал юхудан татли ойгъа батгъан ол.

Арив чакъгъа этегендей къаравул,

Кёкге ювукъ къалкъыбашда ятгъан ол:

Охувчу къыз:

Будай тарлав...Будайы ёкъ:орулгъан,

Она бир яш,тура авуп гетмеге…

Не этсин,пакъыр ачлыгъындан ёрулгъан,

Будай башлар излей къурмач этмеге.

Шо яш менмен…Яшда гёрген яшынмай.

Ачлыкъ бизин баврубузну яра эди…

Кисесинден къурмач ийис гелеген

Мендей нече арыкъ яшлар бар эди.

V.Беклешдирив.

1) Къарт гиши оьзюню оьлюмюню алдында нечик васият эте? Ол олай васият неге эте?

2) Дав йылларда яшлар ва фронтдагъылар ачдан оьлмес учун не этме борчлу бола болгъанлар?

3) Ашны атын тутуп ант этмекни шаир неге бары да антлардан оьр сала?

4) Сиз оьзюгюз баркаманны,ашны аяп,хадирин билип боламысыз?

5) Бир буханка экмекни багьасы гьали нечакъыдыр?Арт вакътилерде ону багьасын артдырып,тюз этгенмилер, нечик ойлашасыз?

VI.Уьйге иш.Сочинениеге гьазирленив «Баркаманны пуч этме»