Айланага ичтен жана сырттан бурч, борбордук бурч, ЖРТ

Айлана

Тегиздикте борбор деп аталуучу берилген чекиттен бирдей алыстыкта жаткан бардык чекиттердин көптүгү – айлана деп аталат.

Борбордон айлананын каалаган чекитине чейинки аралык – радиус деп аталат жана ал R (же r) тамгасы менен белгиленет.

Айлананын каалаган эки чекитин туташтыруучу кесинди – хорда деп аталат. CD – хорда.

Айлананын борбору аркылуу өтүүчү хорда – диаметр деп аталат. АВ – диаметр.

Эгерде айлана менен түз сызык бир жалпы чекитке ээ болсо, анда айлана менен түз сызык жанышат. Радиус менен жаныма ар дайым перпендикулярдуу болот.

Чокусу айланада жаткан, ал эми жактары айлананы кесип өткөн бурч – айланага ичтен сызылган бурч деп аталат.

Айлананын эки радиусунун арасындагы бурч – борбордук бурч деп аталат.

Айлана узундукка ээ. Анын узундугу формуласы менен эсептелген.

Айлананын каалаган эки чекити менен чектелген бөлүгү – айлананын жаасы деп аталат.

Жаанын узундугу төмөнкү формула менен эсептелет:

Айлананын жаасы узундукка жана борбордук бурч менен өлчөнүүчү градустук ченге да ээ.

Айланага ичтен сызылган бурчтун касиеттери:

1. Айланага ичтен сызылган бурч өзүнө туура келүүчү борбордук бурчтун жарымына барабар.

1. Диаметрге тирелген бардык ичтен сызылган бурчтар тик бурч болот.

1. Айлананын бир эле хордасына тирелген жана ал хорданы бир тарабында жаткан ичтен сызылган бурчтар бири-бирине барабар болот.

1. Айлананын бир эле хордасына тирелген жана экөө ал хорданын эки башка тарабында жаткан ичтен сызылган бурчтардын суммасы ка барабар.

Хордалардын жана жанымалардын арасындагы бурчтар

1) Айлананын эки жанымасынын арасындагы бурч – бул жанымалар аркылуу экиге бөлүнгөн жаалардын айырмасынын жарымына барабар.

2) Чокусу айлананын сыртында жатып, ал эми жактары айлананы кесип өтүүчү бурч – ал бурчтун ичинде камалган жаалардын айырмасынын жарымына барабар.

3) Жаныма менен хорданын арасындагы бурч – ал хорда тирелген жаанын жарымы менен өлчөнөт.

Тест – 8

1.

2.

30^o

3.

62,5^o

4.

90^o

5.

6.

25^o

7. =1

56^o

8.

9.

x+y

100^o

10.

a+60^o

b+70^o

Жооптору: