Аналогия. Ирет байланышы

Аяк оона айынын жыйырма жетиси

Тема: Аналогия. Ирет байланышы

Сабактын максаты

1. Билим берүүчүлүк:

Аналогиялык байланыштын бир түрү болгон ирет байланышы жөнүндө маалымат алышат.

2. Өнүктүрүүчүлүк:

Үлгү жуптун ортосундагы байланышты билүү менен тест менен иштөө көндүмдөрү өнүгөт.

3. Тарбиялык:

Алган билимдерин турмушта колдоно алышат.

• Аналогия
• Сүйлөмдү толуктоо
• Окуу жана түшүнүү
• Грамматика

Аналогия- предметтердин, кубулуштардын кандайдыр бир белгиси, жалпылыгына карата келип чыккан окшоштугу.

Аналогиялар менен кантип иштөө керек? 1. Үлгү жуптагы байланышты табууга аракет кылуу. 2. Үлгү жупту колдонгон жалпы бир сүйлөм түзүү. 3. Жооптордун ар бирин түзгөн сүйлөмгө коюп текшерүү. 4. Эгерде бирден көп жооп туура келсе, анда кошумча байланыш (жалпылыкты) издөө. 5. Туура көрүнгөн ар бир жоопту жаңы байланыш менен салыштыруу

Мисалы: салкын:суук А) жылуу:ысык Б) узун:чоң В) бийик:алыс Г) кызыл:кара

Аналогиянын түрлөрү

• Антонимдик байланыш
• Түрлөрдүн байланышы (мисал-категория)
• Синонимдик байланышы
• Түшүнүктөрдүн даражалары
• Ирет байланышы
• Себеп-натыйжа байланышы
• Бүтүн-бөлүк байланышы
• Зат-анын сыпаты байланышы
• Таандык байланыш
• Жардамчы байланыш
• Зат жана анын милдети
• Предмет жана анын жайгашуу орду
• Өлчөө байланышы

Ирет байланышы Айрым аналогиялар иретти билдирген түшүнүктөрдөн түзүлөт. Бул дүйнөдөгү көптөгөн түшүнүктөрдүн кандайдыр бир тартиби, ирети бар. Мындай ирет адамдар тарабынан жасалган же табигый жаратылган болушу мүмкүн. Демек, ирет-бул бир түрдүү бир өңчөй түшүнүктөрдүн, тагыраак айтканда, бир категорияга кирген түрлөрдүн ыраттуу түрдө арты-артынан жайгашуусу. дүйшөмү:шейшемби, шейшемби:шаршемби, шаршемби:бейшемби январь:февраль, февраль:март, март:апрель

Иретти билдирген түшүнүктөрдөн төмөнкүдөй байланыштарды чыгарууга болот. 1. Мурунку:кийинки: дүйшөмбү:шейшемби 2. Мурунку:акыркы: таң:кеч 3. Четки:ортоңку: таң:түш 1) баш бармак:сөөмөй А) март:апрель Б) өтүк:байпак В) дарыя:деңиз Г) жай:кыш

2) пальто:көйнөк А) кол кап:тумак Б) батинке:байпак В) чыптама:өтүк Г) жемпир:тон Ирет байланышында бир гана убакыт эмес, кийим-кеченин кийилиш ирети, табият кубулуштарынын ирети, күнүмдүк жашоодогу ар кандай кыймыл-аракеттердин ирети жана башка түшүнүктөрдүн ирети кирет.

3) тердик:ээр А) ойноо:күлүү Б) дубал:чатыр В) мектеп:бакча Г) достук:кастык

4) отургузуу:кыюу А) көчөт:бутак Б) урук:данек В) себүү:оруу Г) келүү:кетүү

5) кургатуу:жуу А) кесүү:байлоо Б) суроо:алуу В) урушуу:эскертүү Г) ойноо:эс алуу

Маанилүү!!! Кээде ирет байланыштагы үлгү жуп себеп-натыйжа байланышына окшош болот. Мындай учурларда берилген варианттарды жакшы анализдешибиз керек!

6) күн батуу:ооз ачар А) жаңы-жыл:дем алыш Б) жашы жетүү:паспорт В) сот чечими: камак Г) эмгек:ийгилик

7) кулун:бышты А) музоо:торпок Б) январь:февраль В) капитан:полковник Г) мүнөт:саат

8) күн күркүрөө:чагылган А) бала:өспүрүм Б) январь:февраль В) мөмө:чаңдашуу Г) цунами:жер титирөө

• 1. көйнөк
• 2. кыш
• 3. жөрмөлөө
• 4. ысуу
• 5. сексен
• 6. төрөлүү
• 7. түтөө
• 8. кереге
• 9. дасторкон
• 10.жеткинчек

• пальто
• басуу
• тамак-аш
• уулануу
• токсон
• Өспүрүм
• кайноо
• күз
• түндүк
• чоңоюу

1. көйнөк пальто 2. кыш күз 3. жөрмөлөө басуу 4. ысуу кайноо 5. сексен токсон 6. төрөлүү чоңоюу 7. түтөө уулануу 8. кереге түндүк 9. дасторкон тамак-аш 10.жеткинчек өспүрүм

• музоо
• боорсок
• билимэже
• анализ
• шам
• таң
• соодалашуу
• небере
• кызмат

• түн
• тажрыйба
• торпок
• диагноз
• түш
• камыр
• акы
• чөбөрө
• сиңди
• сатуу

1. музоо торпок 2. боорсок камыр 3. билим тажрыйба 4.эже сиңди 5.анализ диагноз 6. шам түш 7. таң түн 8. соодалашуу сатуу 9. небере чөбөрө 10. кызмат акы