Annotasiýa baha goýmak

4. Annotasiýa baha goýmak

Annotasiýa okuwçylaryň öwrediji depderlerine ýazdyrylýar.

Onuň ýazylyşy mugallym tarapyndan barlanylýar we bahalandyrylýar.

Baha annotasiýanyň mazmunyna goýulýar.

«5-lik» baha:

a) okuwçy öwrenenlerini dilden doly we giňişleýin beýan edip,

annotasiýany gurluşy, hyzmaty boýunça dogry düşündirse we ýazsa;

b) annotasiýanyň maksadyny, ulanylýan ýerlerini düşündirse,

öz pikirini tassyklamak üçin, okuw kitabyndaky mysallar bilen çäklenmän,

özbaşdak mysal getirmegi başarsa;

ç) edebi diliň ölçeglerine laýyklykda annotasiýanyň mazmunyny

doly we dogry ýazyp bilse goýulýar.

«4-lük» baha:

– okuwçy «5-lik» bahanyň talaplaryna laýyk jogap berip, dürs

ýazuw boýunça üçden artyk ýalňyş goýbermedik bolsa goýulýar.

«3-lük» baha:

– okuwçy annotasiýanyň esasy mazmunyny bilýändigini, oňa

düşünýändigini ýüze çykarsa, ýöne:

a) annotasiýanyň gurluşyny, hyzmatyny aýtmakda nätakyklyga

ýol berse;

b) öz pikirini beýan etmegiň hötdesinden gelmese, ony öz mysallary

arkaly delillendirmegi başarmasa;

ç) ýazan annotasiýasyny dogry ýazyp, onda dürs ýazuw boýunça

üçden artyk ýalňyş goýberse goýulýar.

«2-lik» baha:

–okuwçy annotasiýanyň gurluşyny, hyzmatyny bilmese, tekstiň

mazmunyny üýtgedýän ýalňyş goýberse, tertipsiz we çen bilen beýan

etse goýulýar.

41

«1-lik» baha:

– okuwçy annotasiýany kesgitlemegi ýa-da ýazmagy başarmasa,

sözleýşinde ýalňyşlyklar goýberse goýulýar.

5. Syna baha goýmak

Syn okuwçylaryň öwrediji depderlerine ýazdyrylýar. Ol mugallym

tarapyndan barlanylýar we bahalandyrylýar. Baha synyň mazmunyna

goýulýar.

«5-lik» baha:

a) okuwçy makalanyň, ylmy işiň we eseriň (drama, kino we ş.m.)

many-mazmunyny okuw maksatnamasynyň talabyna laýyk doly

beýan etmegi başaran bolsa, olaryň aýratynlyklaryna, ylmy we estetik

ähmiýetine dogry düşünýän bolsa;

b) derňelen işde awtoryň göz öňünde tutan pikirini açyp görkezmek

üçin çemeleşmeleriň tärlerini, işiň dil we žanr aýratynlygynyň

ähmiýetine düşünse;

ç) jogap berende, öwrenilýän işiň gymmatyna hem-de şol işe

özüniň garaýşyny ýüze çykarsa;

d) doly, yzygiderli jogap berip, özbaşdak pikir ýöredip hem netije

çykaryp bilse, işiň tekstinden kynçylyksyz tapýan mysallary arkaly

pikirini subut etse, labyzly okasa, sözleýşinde iki ýalňyş (1-dürs ýazuw,

3-dyngy belgi) goýberse goýulýar.

«4-lük» baha:

– okuwçynyň jogaby «5-lik» baha üçin bellenen talaplara laýyk

gelýän bolsa, ýöne:

a) okuwçy işiň many-mazmunyny, gymmatyny häsiýetlendirende

mazmun boýunça bir nätakyklyk goýberip, öz pikirini beýan etmekde

kynçylyk çekse;

b) ýeterlik derejede yzygiderli jogap bermese, öz pikirini subut

etmek üçin işden alan böleklerini labyzly okanda ýek-tük (ses, basym

boýunça) ýalňyş goýberse, tekstinde 4 ýalňyş (1-dürs ýazuw, 6-dyngy

belgi, 1-grammatik) goýberse goýulýar.

«3-lük» baha:

– okuwçy agzalan talaplara laýyklykda syn ýazmagy, esasan,

bilýän bolsa, ýöne:

42

a) işiň many-mazmunyny açyp görkezmekde, gymmatyny häsiýetlendirmekde

ýalňyşlar goýberse, ýalňyşlary mugallymyň kömegi

bilen düzetse;

b) jogap berende, okuw kitabynyň tekstinden çykyp bilmese-

de, mugallymyň berýän soraglary boýunça işiň mazmunyna

düşünýändigini görkezse;

ç) mugallymyň gönükdiriji soraglarynyň kömegi bilen jogap berip,

pikirini tassyklamak üçin işden alýan böleklerini ýeterlik derejede

labyzly okamasa, sözleýşinde birnäçe ýalňyş goýberse goýulýar.

«2-lik» baha:

– okuwçy işiň mazmunyny ýaramaz bilýän bolsa, ony berlen

soragyň çäginde, hatda mugallymyň kömegi bilen-de derňäp bilmese,

mugallym barlamak maksady bilen sorag berende, şol işe

düşünmeýändigini görkezse, labyzly okamasa, sözleýşinde köp

ýalňyş goýberse goýulýar.

«1-lik» baha:

– okuwçy öwrenilýän hem öň öwrenilen materiallary düýpden

bilmeýändigini görkezse, maksatnamada göz öňünde tutulan işiň

görnüşini öwrenmedik bolsa goýulýar

DÜZME ÝAZMAK

Okuwçylara düzme ýazmak üçin hödürlenýän erkin hem edebi

temalar okuw maksatnamasynyň talaplaryna laýyk bolmalydyr.

Okuwçylaryň beýannamalaryndan edilýän talaplaryň hemmesi

düzmelere-de degişlidir. Mundan başga-da, okuwçy düzmede delilleri

sanap geçmek bilen çäklenmän, eýsem şolara öz garaýşyny

hem çeper beýän etmelidir. Edebi temalardan ýazylan düzmeler

okuwçylaryň çeper eserlerden alan bilimlerini we eseriň many-mazmunyna

düşünişlerini görkezmelidir.

V-XII synplarda edebi temada düzme ýazdyrylanda, okuwçylara

çeper eserlerden peýdalanmaga rugsat bermek bolar. Düzmä baha

goýlanda, okuwçylaryň pikiriniň özbaşdaklygyna we tema döredijilikli

çemeleşişine, çykaran netijeleriniň esaslandyrylyşyna aýratyn üns

berilmelidir.

Okuwçy öz düzmesinde:

1. Düzmäniň meýilnamasyny (beýan etmäniň mazmuny we

yzygiderligi boýunça) dogry düzmeli.

2. Düzmäniň temasyna dogry we doly jogap bermeli:

– düzmede öz pikirini, garaýşyny manyly yzygiderlikde (tema

we meýilnama boýunça) beýan etmeli;

– öňe sürýän pikirlerini esaslandyryp, düşündirip bilmeli;

– düzmäniň soňunda netije çykarmaly we ony umumylaşdyrmaly;

– düzmäni sözleýiş taýdan dogry, dürs ýazuw we dyngy belgi

taýdan sowatly ýerine ýetirmekde başarnyklary ýüze çykarmaly.

Düzmäniň temalary hem möçberi kem-kemden çylşyrymlaşdyrylmalydyr.

40

Okuwçylara edebiýat dersiniň okuw maksatnamasynyň talaplaryna

laýyklykda erkin temalarda hem düzme ýazdyrmalydyr.

Barlag düzmelerini hem döredijilik beýannamalaryny ýazmak

üçin, köplenç, iki sagat (goşalandyrylan sapak), ýalňyşlar boýunça

işlemäge hem bir okuw sagady berilmelidir.