Антонимнарның әдәбиятта кулланылышы

Антонимнарның әдәбиятта кулланылышы

Антонимнар  (грекча аnti – к ршы, onуma – исем) - мәгънәләре буенча капма-каршы сүзләр.

Антонимнарны тел (даими) антонимнарына һәм контекстуаль антонимнарга бүлеп йөртәләр. Тел анто­нимнары контексттан тыш та антоним буларак кабул ителәләр, аларның капма-каршы мәгънәле сүзләр икә­нен бу телдә сөйләшүче һәр кеше җиңел тоя. Контек­стуаль антонимнар билгеле бер ситуациядә, контекстта гына антоним булып киләләр. Аерым кулланганда, антонимик мөнәсәбәтләр юкка чыга.

Г.Тукай көн, ел, гомер агышын тасвирлаганда, күбрәк исем антонимнар булган көн-төн, ай-кояш, кыш-яз, көз-җәй, яшьлек- картлык парларыннан файдалана.

“ Бар уем кичен-көндезен сезнең хакта, милләтем;

Саулыгың - минем саулык , авыруың –

минем а выруым ”, ("Милләткә"шигыре).

Кайсы сатмактад ыр, кайсы ала , Берсе алдый шунда, берсе алдана ... Шунда тау-тау торган он капчыклары, Аглыйлар саилче кыз , карчык лары... Калды ун якта "Китаплар ханәсе", Сулда - "Әлислах" идарәханәсе... ( "Печән базары, яхүд яңа Кисекбаш“) Печән базары, яхүд яңа Кисекбаш"

Антитеза (грекча аntithesis – капма-каршы кую) - күренеш, төшенчәләрне, фикерләрне, характер үзенчәлекләрен бер-берсенә капма-каршы куеп сурәтләүдән гыйбарәт стилистик фигура.

Антитеза контекстуаль яисә окказиональ антонимнарның бер төре итеп карала.

Антитеза халык авыз иҗатында киң таралыш табып, поэзиядә дә актив кулланыла

Алны - артны, уңны - сулны белмичә утын кисә;

И Юләр! Кысканга былтыр кычкырасыңмы быел?! Г.Тукай)

Г.Тукайның «Туган тел» шигыре

Синең кулда: теләсәң мәгърифәтле бул, бәхетсез бул,

Вә бик бәхетле бул, ишәк бул, мәгърифәтсез бул.

("Ике юл")

Без сугышта юлбарыстан көчлебез,/ Без тынычта аттан артык эшлибез«

« Олугъ юбилей мөнәсәбәте илә халык өмидләре»

Г.Тукайның төрле елларда чыккан китаплары

Игътибарыгыз өчен рәхмәт!