Ата-энеге сый урмат корсотуу

Ата-энеге сый-урмат көрсөтүү.

А: Окуучуларга суроолор.

1. Эмне үчүн ата-энеге урмат-сый көрсөтүш керек?

2. Коомубузда ата-энесин сыйлабаган кандай учурларды кездештирдиңер?

3. Канткенде ата-энеге керектүү сый-урматты көрсөткөн болобуз?

Б: Теманы түшүндүрүү.

Ата-эне биз учун дүйнөдөгү эң кымбат, биздин жарык дүйнөгө келишибизге себепчи болгон асыл инсандар. Ата - аскалуу зоо, эне - боорундагы булак, бала - экөө үчүн күйүп турган шам чырак. Ата бул - үйдүн тиреги болсо, эне бизди бүтүн мээримине бөлөгөн үйдүн куту.

Адамзат бул дүйнөдө жаратылган жандуулардын эң күчтүүсү. Бирок адам эр жетилгенде гана ошол күчкө кирет. Чындыгында башка жаныбырлар туулганда эле туруп басып, кыска убакыттын ичинде эле өз курсагын өзү тойгозуп, өз алдынча болуп кетет. Адам баласы андай эмес. Төрөлгөндөн кийин кыска убакыттын ичинде өз алдынча болууга күчү да, дарамети да жетпейт. Төрөлгөндөн кийин канчалаган жыл ата-энесинин багуусуна, кароосуна, тамактандыруусуна, кийиндирүүсүнө муктаж. Көзүбүздүн алдыбызда бала төрөлгөндөн кийин эрезеге жетүүсүнө чейинки, үй-бүлө куруп өз алдынча болгонго чейинки убакытты элестетип көрөлү. Эненин бөбөктү курсагында 9 ай көтөрүп жүргөндүн өзү эле кандай гана түйшүктүү эмгек. Бала төрөлгөндөн кийин сүйлөп жана басып калганга чейин ата-эне кандай гана оор күндөрдү башынан өткөрбөйт. Баланын түнү менен ыйлап чыгышы, ооруп калса ата-эненин тарткан сар-санаасы, балам билимдүү болсун деп тарткан азабы, баланын мектеп курагындагы ар түрдүү проблемалары, жогорку билимдүү болсун деп тапкан акчасын баласына жибериши, эл катарына кошулсун деп баланы үйлөндүрүү үчүн кылган аракети... эң аз эле дегенде 25 жылдык эмгек. Жада калса ал менен калбай, үйлөп, жайлагандан кийин деле ата-эне кандай гана түйшүктөрдү тартып жатат.

Чындыгында эле ата-эненин мээримин эч нерсе менен өлчөөгө болбойт. Баланын билеги ооруса эненин жүрөгү ооруйт. Эгерде Меккеге энебизди жөө көтөрүп алып барып келсек да, анын ак сүтүн актай албайт экенбиз. Адам эненин ак сүтүн, атанын ак эмгегин кантин актай аламын деп ойлонбой койбойт. Биз адептүү болуп, алардын айтканын жасап, ал эми чоңойуп эр жеткенде, алар картайган учурда, бизди балапан кезибизден өксүтпөстөн кантип өстүргөн болсо, биз дагы аларды ал-күчтөн тайган кезде эч нерсеге зарыктырбастан багуубуз абзел. Ата-эненин ыраазычылыгы бул дүйнөдө алына турган улуу иштердин бири экенин эч ким таңбаса керек. Ата-энебизге болгон биздин кандай милдтеттерибиз, жоопкерчилитктерибиз бар, бир ойлонуп көрөлүчү:

Ата-эненин айткан сөзүн угуу, берген насаатына кулак салуу. Эч кимдин ата-энеси өз баласына жамандык каалабайт. Биз кээде алардын айткан сөзүнө кулак салбайбыз да, өз билгенибизди кыла беребиз. Чындыгында алардын баалуу тажрыйбасын баалашыбыз керек. Канча жылдык тажрыйба турганда өз билгендике салып ката иш кылып алышыбыз биздин кемчилдигибиз. Алар бир өмүр жашашкан, көп нерсени көрүшкөн, сынашкан. Биз үчүн керектүү болгон маалыматтын баары аларда бар. Акылдуу адам бир иш кыларда өзүнүн билгени болсо да сөзсүз ата-энесине барып, алардын акыл-насаатын сурайт, анан таразалайт, анализ кылат.

Ата-энеге сылык-сыпа мамиле жасоо. Бекеринен элибизде ата-энеңе «уфф» дебе деп айтылбайт. Ата-энеге орой мамиле мындай турсун «уфф» деп үшкүрүнүү дагы туура эмес. Бакырып, кыйкырып, силкип мамиле жасоо ата-эненин кылган ошончо эмгегине болгон кыянаттык. Пайгамбарыбызга бирөө келип: «кимге жакшылык кылайын?» десе, «Энеңе кылгын» деп жооп берет экен. «Андан кийинчи?» десе, «дагы энеңе кылгын» деп жооп берет, . «Андан кийинчи?» десе, үчүнчү жолу «дагы энеңе кылгын» деп жооп берет да, төртүнчүсүндө «атаңа кылгын», - деп жооп берген экен. Демек, жакшылык кылганда биз ата-энебизден башташыбыз керек.

Ата-энеге материалдык жана моралдык жардам берүү. Ата-эненин жашы улгайган сайын ар түрдүү жардамга муктаж боло баштайт. Балдардын милдети эгерде башка жерде жашаса бат-бат зыярат кылып, ал-акыбалын сурап туруу. Мындай кезде ата-эне жылуу сөзгө зар болот. Көңүлүн жумшартып, колдоо көрсөтүү балдарынын милдети.

Ата-энени ыраазы кылуу. Ата-эненин эңсегени балдарынын коомдо өздөрүнүн ордун табуусу. Алар балдарынын башкаларга үлгү боло турган адеп-ахлактуу инсан тарбиялоо үчүн гана ошончо жыл эмгек кылышат. Анан бир күнү алардын маңдайында жаркырап, колунан оорун алган, жеңилин жерден алган уул-кыздары турса, мына ошол алардын эң кубанычтуу күнү.

Ата-энеге дуба кылуу, жакшы тилек кылуу. Ата-энебиз жашоодо болбой калган мезгилде, аларга берген эң чоң белегибиз – бул, аларга кылган дубабыз. Алардын аркы дүйнөдөгү жашоосун жеңилдетүү максатында айтылган дубалар, окулган курандар, бул дүйнөдө уул-кыздарынын ата-энелерине кылган эң чоң жакшылыктары болуп саналат. Көпүрө, жол, мектеп сыяктуу нерселерди салуу, суу чыгаруу да аларга кылган жакшылыктарыбыз болуп саналат.

Ата-энебиз бизидин бул жарык дуйнөгө келишибизге себеп болушту, күн түн дебей бакты, өстүрдү, окутту, эрезеге жеткирди. Келгиле анда ата-энебизди сыйлап урматтайлы, жсаган эмгегин баалап, аларга кайрымдуу бололу.

В: Аңгемелер.

Эне мээрими.

Күндөрдүн биринде сыртта ойноп жүргөн балдар жарыша апасынын жанына чуркап келишет да апасы кимисин баарынан жакшы көрүшүн сурашат?

Алардын талашын уккан апасы унчукпастан бир шамды алып, аны күйгүзүп коет да, балдарына кайрылат: « мына бул шам мен. Ал эми анын жарыгы менин силерге болгон мээримим жана сүйүүм. Ал баарыңарга бирдей тийип жатабы? Балдары баары «ооба» деп жооп беришет.

Андан кийин апасы биринчи шамдын жалыны менен экинчи шамды күйгүзүп, тун уулуна берет да, мындай дейт: «мына мен алгач тун уулума мээримимди төгүп, болуштум. Андан менин силерге болгон сүйүүм кемип калдыбы? Албетте жок. Ошентип, ал ар бир баласына бирден шам күйгүзүп берет. Бирок апасынын шамы ошол бойдон жарык чачып, балдарына мээримин төгүп жанып тура берди.

Үч уул

Үч аял булактын башында маектешип отурушкан эле. Жакын жерде бир карыя киши аялдардын өз балдарын мактагандарын угуп отурду. Аялдардын бири:

- Менин уулум ушунчалык шамдагай. Ага бул жагынан эч ким тең келбейт. Жиптин үстүндө ойногонун бир көрсөңөр дейт. Аны уккан берки аял сөз талашып:

- Менин уулумдун үнүн бир уксаңар, булбул быякта эле калат. Дүйнөдө анын үнүндөй үн жок болсо керек. Кудайдын бергени бул... Булар минтип мактанып жатышканда үчүнчү аял үнүн чыгарган жок. Аялдар андан:

- Сен эмне балаңды айтып мактанбайсың? Анын эмнеси бар?- деп сурашат. Анда тиги аял:

- Баламдын бир артыкчылыгы жок. Жөн эле мактай беремби. Анчалык мактоого татырлык тарабын көрбөдүм, - дейт.

Аялдар ошентип чакаларын араң көтөрүп, анда-санда тынып, эс алып бара жатышты. Ийиндери талып чыккан эле. Ушу кезде алдыларынан сөз кылып жаткан уулдары чыгып калды. Биринчи бала дароо колдорунун үстүндө туруп, түркүн –түркүн кыймылдарды жасап жиберди. Аялдар буга маашыр болуп алкап жатышты: Баракелде, өнөрүңө береке!..

Экинчи бала булбулдукундай мукам үнү менен созолнтуп бир ырдады- дейсиң, аялдардын көздөрүнө жаш толуп, шыпшынып тыңдашты.

Акыркы бала жүгүрүп келип, энесинин колунан чаканы алып, үйүнө көтөрүп кетти. Аялдар баятан бери аксакалга кайрылып:

- Балдарыбыз кандай экен?- дешти. Карыя чочугансып:

- Балдарыңарбы? Мен аларды көргөн жокмун. Энесинин колунан чакасын алып үйүнө кеткен баланы сурап жатсаңар... Аны абдан жактырдым ...

Г. Накыл сөздөр.

• Ата-энең сага сүйлөгөндө унчукпай, көңүл коюп ук.

• Үнүңдү алардын астында жогоруу көтөрбө.

• Себепсиз эле алардан алдын баспа.

• Аларга каттуу сүйлөбө жана ачууланба.

• Сапарга чыгуунун алдында ата- эненин дубасын алуу керек.

• Балдардын ата-энесине кылган дубалар тез кабыл болот.

• Балдардын ата- энесине билдирген ыраазычылыгы- аларды ар дайым угуп, аларга тиешелүү сый урмат- көрсөтүүсү болуп эсептелет. (Екатерина Великая)