Австралия 7-класс

ПРОФЕССОР А.МОЛДОКУЛОВ АТЫНДАГЫ УЛУТТУК ИННОВАЦИЯЛЫК ТЕХНОЛОГИЯЛАР МЕКТЕП-ЛИЦЕЙИ

Бишкек шаары, Токтогул көч., 68

ГЕОГРАФИЯ 7-А-класс

Аткарган: Аликанова Жазиэл Улукбековна

Текшерген: Зарнаева Назгуль Жакшылыковна

Бишкек-2022

ПЛАН:

• Австралиянын географиялык абалы
• Австралияны ачуу жана изилдөө тарыхы
• Австралия материги
• Австралиянын түзүлүшү жана рельефи
• Австралиянын кен байлыктары

Австралия

«Бул аймак – жер шарындагы эң кызыктуу экендигине силерди ишендире алам! Анын пайда болушу, жаратылышы, өсүмдүктөрү, жаныбарлары, климаты, анын келечектеги жок болушу – мунун баары дүйнөнүн бардык окумуштууларын таң калтырган, таң калтырат жана дагы таң калтыра берет.

Жюль Верн

Австралия

Деңиз толкундарынан ѳзүнүн борбордук бѳлүмү тарабынан эмес, кандайдыр бир дѳѳ (гигант) шакек катары чети менен жогору көтөрүлгѳнүнѳн материктин пайда болгонун; дарыялары күн сайын кѳп-кѳптѳн кургап калган жерди; топуракта дагы, абада дагы нымдуулук жок жерди; жыл сайын бактар жалбырагын эмес, кабыгын жоготкон жерди; жалбырактары күндүн бетин менен эмес, кабыргасы менен кайрылган жана кѳлѳкѳ бербеген жерди; ѳрткѳ туруктуу токойлор ѳскѳн жерди; таш плиталар жамгырдан эриген жерди; бактардын бою тѳмѳн, ал эми чѳптѳр зор бийиктикте болгон жерди;

Австралия

жаныбарлары өзгөчөлөнүп турган жерди; төрт буттууларда тумшуктар бар жерди; мисалы ехидна жана өрдөк ооздо, булар окумуштууларды аларды өзгөчө жырткыч канаттуулары классына бөлүүнү мажбур кылды; секиргич кенгурунун тамандары ар түрдүү узундукта болгон, ортосунда жарымы бууланган ички деңизи бар материкти элестетип көргүлөчү. Качандыр бир убакта бар болгон ѳлкѳлѳрдүн бардыгынын арасынан эң укмуштуу, эң логикасы жок! Жаратылыштын мыйзамдарын четке каккан пародоксалдуу жер!» (Ж. Верн).

Австралиянын географиялык абалы

Австралия Жердин океандык жарым шарынын борборунда, ошондой эле толугу менен түштүк жана чыгыш жарым шарларында жайгашкан. Анын так ортосунан  түштүк тропиги  кесип өтөт. Австралия - обочолонгон материк, Евразия жана Антарктидадан башка бардык материктерден алыс жатат. Дал ошондуктан материк узак убакытка чейин европалыктар үчүн белгисиз болгон. Азыркы күндө реактивдүү лайнер менен Европадан Австралияга болжол менен 40 саатта учуп барса болот.

Австралиянын географиялык абалы

Мындан 100-200 жыл мурун бешинчи материкти ачуу үчүн барган саякатчыларга ушул аралыкты басып ѳтүүгѳ 7 айдан баштап 1 жылга чейинки убакыт талап кылынган. Австралиядан АКШнын жээгине чейин 11-15 миң км. Австралия жана Океания кандайдыр бир “четте” калышкан, себеби бардык негизги дүйнѳлүк соода жолдору алардан сырткары ѳтѳт.

Австралиянын башка материктерге карата жайгашышы

Материктин өлчөмү жана

жайгашышы

Австралиянын географиялык абалы

Австралия кѳлѳмү боюнча биздин планетанын эң кичинекей материги. Анын аянты болгону 7,6 млн. км 2 , Океания менен бирге 9 млн.км 2 ге жакын, ал мисалы: Евразиядан (54 млн. км 2 ) 6 эсе кичирээк. Бирок, Австралия - бүт материкти ээлеген дүйнөдөгү жалгыз ѳлкѳ. Ѳлкѳ катары Улуу Британиядан болжол менен 33 жолу чоңураак.

Материктин четки четкиттери

Австралиянын географиялык абалы

Австралиянын жээктери начар тилмеленген. Ири булуңдар гана бѳлүнгѳн:  Чоң Австралия жана Карпентария, Кейп-Йорк жарым аралы . Австралиянын түндүк жана чыгыш жээктери Тынч океандын деңиздери менен курчалат:  Арафур, Коралл, Тасман, Тимор деңиздери ; батыш жана түштүгүнөн –  Инд океаны  курчайт. Түштүк - чыгыш жээктеринде  Тасмания  аралы, түндүк чыгышында –  Жаңы Гвинея  жайгашкан. Жээктери кеме жүрүүгө ыңгайсыз; чыгыш жана түштүк чыгышында ыңгайлуу кичинекей булуңдар кѳп. Австралиянын түндүк - чыгыш жээктерин бойлото 2 миң километрге дүйнөдөгү эң Чоң Кораллдык рифт -  Чоң Барьер  рифи созулган.

Австралиянын кооз аралдары

Австралияны ачуу жана изилдөө тарыхы

Материктин ѳзгѳчѳлүктѳрү

Жаныбарларга

бай

материк

Эн кичинекей

материк

Көп бөлүгүн чөл

ээлейт

Таң калыштуу

материк

Австралиянын ачылышы

Австралиянын түзүлүшү жана рельефи

Австралия - эң жалпак материк, анын рельефинде түздүктөр басымдуулук кылат, материктин орточо бийиктиги 340 метр. Анын негизинде байыркы платформа жатат. Чыгышта палеозойдо платформага жабышкан бүктѳлгѳн тармак жайгашкан.

Рельефтин батыш бөлүгүндѳ анча бийик эмес тоолор жана катуу криссталдык тектер менен капталган жалпак түздүктѳр үстѳмдүк кылат. Борбордук ойдуңу чөкмө тектер менен капталаган, анын бийиктиги 100 метрден ашпайт, ал эми айрым жерлеринде ал океандын деңгээлинен төмөн жатат. Чыгышында өтө катуу кыйраган тоолор жайгашкан –  Чоң суу бөлгүч тоо кыркасы , анын бийик чекити –  Косцюшка тоосу  (2 228 метр).

Австралиянын түзүлүшү жана рельефи

Австралияда аракеттеги жанар тоолору жана заманбап муз каптоолору жок. Айрым жерлеринде өчкөн жанар тоолордун конустары сакталып калган, бирок тектоникалык активдүүлүк байкалбайт, бирок мурун бул материк планетадагы тектоникалык активдүүлүктүн борборлорунун бири болгон.

Австралиянын рельефинин

космостон көрүнүшү

Австралиянын кен байлыктары

Австралия минералдык байлыктары, коргошун, цинк, уран, темир кендери, бокситтердин запастары, ошондой эле алмаздарды казуу боюнча дүйнөдө биринчи орундарды ээлейт. Чопо, кум жана акиташ кендерин изилдөө иштери активдүү жүрүүдө. Австралияда кендердин жерлеринин көпчүлүгү анча терең эмес жайгашкан, ошондуктан аларды казуу ачык жолдор менен жүргүзүлөт.

Кен байлыктарды ачык жол менен

казып алуу

Колдонулган адабияттар:

• М.Кадыркулов, З.Алиев «Материктердин жана окаендардын географиясы». Бишкек-2013-ж.

2. Инфоурок  https://infourok.ru/test-po-teme-avstraliya-klass-523250.html

3. География сайты  https://geographyofrussia.com/geograficheskoe-polozhenie-avstralii/

Көңүл бурганыңыздар үчүн ыракмат!