Баланын беш жаштагы эс тутуму

Балдар психологиясы жана анын өнрүгүшү

Тема: Беш жаштагы эс тутуму

Максаты: Балдардын эс тутумуна көңүл буруу жана көзөмөлдөө.  

Беш жашка келгенде, эс тутуму жана эстөөсү акырындык менен калыптана баштайт. Чоң кишинин суранычы боюнча, бала ырларды, ырларды, тексттин текстин ж.б. жаттап алат.

Ошол эле учурда, бала жаттап алган нерсени жакшы түшүнүшү, б.а. семантикалык эс тутумун өрчүтүшү керек.  

Төрт жаштан беш жашка чейинки бала сүйлөө, ой жүгүртүү, эс тутум, кабылдоо жана негизинен элестетүү өнүгүүсүнүн аркасында жомокту кабылдап, анда жашоонун маанилүү маселелерин чечүүгө жол ачат. Бала окутууну жактырбайт, жомок ага түздөн-түз үйрөтпөйт. Жомок балага жаккан сүрөттөрдү сунуш кылат жана адеп-ахлактык көйгөйлөрдү чечүүгө жардам берет. Андагы баатырлардын бардыгы жакшы же жаман. Бул балага жакшылыкты жамандыктан ажыратууга жана кандайдыр бир жол менен өзүнүн татаал сезимдерин уюштурууга жардам берет. Бала позитивдүү баатыр болгусу келет, ошондуктан жомок ага боорукердикти, адилеттүүлүктү, сезимталдык сезимин өрчүтөт, башкача айтканда, анын баалуулуктарга, идеалдарга жана жашоо стандарттарына ылайык айлана-чөйрөгө эмоционалдык мамилесин калыптандырат.

Бул баланын ыктыярдуу жүрүм-турумун калыптандырууга өтүүгө жардам берет жана болжол менен беш жаштан баштап өзүн, сезимдерин жана аракеттерин башкара билүү каалоосу пайда болот. Бирок, бул ар дайым эле иштей бербейт. Балаңызга аны жакшылык кылууга үндөө менен жардам бериңиз. Алтын эреже бар: "Шыктандырылган жүрүм-турум кайталана берет".

Стимулга төмөнгүлөр кириши мүмкүн: жылмаюу, мактоо, белек жана башкалар. Эң негизгиси, кызыктырууга татыктуу болушу керек. Кээде сиз наристени жазалашыңыз керек, бирок анын кадыр-баркына шек келтирбестен, мисалы, баланы отургучка, отургучка коюп, анын жазалангандыгын жана ал тынчып калганга чейин отурушуңуз керек, бирок көпкө узабашы керек. Эске алуу керек көп жазалаган адатка айланып калуусунан этият болуу зарыл. Балага урушуп, окутуу, жаздыруу пайдасыз. Баланын өжөрлүк жана кыжырдана баштаганы ден-соолугу же айлана чөйрөсүнүн ынгайсыз учурлары болушу мүмкүн, бул учурда өз ыгына коюп көзөмөлдөө менен ынгайлуу учурунда мамиле кылуу зарыл.

Бала тарбиялоого катышкандардын бардыгы алардын талаптарына биригиши керек. Бул учурда балага боор ооруу, эң жагымсыз мүнөздүн өнүгүшүнө кызмат кылат.

Баланы жумушка кызыктырганды унутпаңыз, аны менен ар кандай үй жумуштарын жасоого аракет кылыңыз. Аларды кызыгуу менен аткартыңыз, ошондо бала бул иш-аракетти жактырат. Мисалы буюмдарды алып бер деп, атын атоо менен эмне жумуш аткарарын айтып берүү зарыл.

Балага аны кандайча жакшы көрөрүңүздү, анын кандай сонун экендигин билдирүү үчүн өзүнө айтуу зарыл, себеби ал өзүн-өзү сыйлоо сезимин өрчүтө албайт. Адамдын баалуулугун кээ бир чыныгы иштер менен өлчөө керек. Бул үчүн, баланын кандайдыр бир нерсени кантип жасоону билиши, айрым жөндөмдөр же жөндөмдөр менен айырмалап, ага өзү менен сыймыктандырышыбыз керек. Бала эч нерседен көз-каранды болбой, өзүн алсыз адамдай сезбешине аракет кылыңыз.

Баланын жоопкерчиликти иш жүзүндө көрсөтүүгө, кыйынчылыктарда өзүңүздү сынап көрүүгө мүмкүнчүлүк бере турган жагдайларды дайыма ойлоп чыгыңыз. Бирок балдар жооптуу, билимдүү жана акырындык менен жөндөмдүү боло башташарын унутпаңыз, бул көптөгөн жылдарга созулган процесс.