Бальжинимаев Бадра Очирович

Бальжинимаев Бадра Очирович – дайнай ба ажалай ветеран

Мүнөө жэл манай гүрэн, арад зон майн 9–дэ Илалтын 68 жэлэй ойн баяр тэмдэглээ. Манай колхозhоо 192 хун дайнда мордоhон байна. Тэдэнэй 106-ниинь нютагаа бусаха хуби заяагуй байшоо. Энэ хүшэр дайнда хабаадажа, амиды мэндэ бусаhан хүнүүдэй нэгэн Бальжинимаев Бадра Очирович болоно.

Минии шэнжэлэлгын гол зорюулга: Бальжинимаев Бадра Очирович тухай материал суглуулха, тэрэ материала согсолхо, дайнай ба ажалай ветерануудые хүндэлэн, мартангүй ябаха.

Шэнжэлэлэй объект: Бальжинимаев Бадра Очировичой намтар

Шэнжэлэлэй предмет: Бальжинимаев Бадра Очировичой дайшалхы зам

Шэнжэлэлэй арга: анализ, интервью, хөөрөөн, материал бэдэржэ ололго

Бальжинимаев Бадра Очирович ехэ баян дэлгэр намтартай. 1919 ондо юрын лэ буряад айлда, Номто – Шэбэр нютагта турэhэн юм. Бага балшар наhаниинь нэгэ hайхан үдэр мэтэ унгэрөө: гэр булэдөө олон хүүгэд байбашье, ехэ эбтэй, зугаатай, наадатай байдаг hэн.

«Зунай сагта хүл нюсэгөөр ябаад үнгэрдэгшье hаа, убэлэй хүйтэндэ ходо дулаан гуталтай, нооhон оймhотой, сагаалгандаа шэнэ самса - үмдэтэй байдаг байгаабди» - гэжэ Бадра Очирович Галя басагандаа хөөрэhэн байна. Бадра Очировичэй эжы иимэ бэрхэ, уран байhан юм. Долоон үхибүүдтэй гараараа дэгэл, гутал, оймhыень хоёр хоёроор оёдог байhан.

Бага балшар наhанайнгаа үнгэрhыень балайшье ойлгоогүйхэн залуу хүбүүнэй ябатарнь армиин албанда ябаха саг ерэбэ. Эрэ хунэй уялга дуургэхэеэ 1939 оной сентябриин 19 турэл нютагпҺаа гараҺан намтартай. Приморье дээрэ албаяа гараҺан байна. Бадра Очирович дайнай эхинҺээ 1943 он болотор залуу сэрэгшэдые ухэр бугай оньҺондо Һургадаг байгаа. Хэды олон рапорт бэшэҺэн байгаашье Һаань, фронт эльгээгүй.

Бадра Очирович 1943 оной февраль Һарада Сталинградска фронтодо табигдаба. Манай буряад хүбүүн Западна фронтын 1117 дохи зенитно- артеллериин Севастопольско полкодо дайшалхы замаа эхилээ Һэн. Сальский гэжэ Һууринда Бадра Очировичой түрүүшын байлдаан болоо юм

Бадра Очирович 37 миллиметрэй үхэр буугай расчедой командир ябаа. Расчедтонь табан хүн ородог hэн: мордвин Тимофеев, татар Абдурахманов, украин Кузьменко, ород Борисов. Тиимэhээ буряад Бальжинимаевай расчет интернациональна гэжэ нэрлэдэг байгаа.

Севастополь городой түлөө болоhон байлдаанда Бадра Очирович хабаадалсаhан байна. Энэ байлдаанай нэгэ үдэр тухай Бадра Очирович журналист Зэгбэ Гомбожабайда иигэжэ хөөрэhэн байна:(1)

«Манай зенитно полкын эзэлжэ байhан участогые 65-80 «юнкерснууд»нэгэ үдэр хэдэн дахин бомбодобо. Газар тэнгэри хоер ниилэшэбэ гэхээр, амиды амитанай тэсэхэhээ байтагай, хара түмэр шатаба. Хас тамгатай «хара элеэнуудэй» угы боломсоор, hогтуу фашистнар автомадаа баряад, нюдэ балай буудажа, галзуу муухайгаар хашхаралдан добтолжо оробо. Шуhанда абтаhан муухай дээрмэшэдуулые зенитчигууд сэхэ буудажа угы хэбэ. Теэд hогтуу алууршууд дахяад лэ добтолжо ороно. Энэ байлдаанда би нэгэ «юнкерсые» өөрөө буудажа унагаагаа hэм. Манай расчет тэрэ үдэр хоёр взвод фашистнарые үгы хээ. Энээнэй түлөө полкын командир намда Алдар солын гурбадахи шатын орден, бэшэндэмни «Шэн габьяагай түлөө» - гэhэн медаль барюулhан юм»

Энэ үедэ дурбэдэхи батарейн комсорг ябаhан Бадра Очирович Коммунис партиин гэшүүн болоо.

Туулган тобшонуудай эшхэрэлдээн, бомбо, снаряадуудай шэхэ дүлиирмэ тэhэрээн, хани нухэдhөө хэды мунхэдөө хахасалга – хэды олон аюулта бэрхэ сагууд ушарааб даа. Тооложо урдань орохогүйш.

Бадра Очирович Крым шатын дайлдаанда, Крым сүлөөлгэдэ, Севаш нуурай дайнда, Сапун – Гора байлдаанда, Севастополь хото, Ростов – на Дону, Донбасс хотонуудые сүлөөлгэндэ эди шадабарияа харуулан халуун хубияа оруулҺан байна.

Бадра Очирович эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда хабаадажа , хүшэр хүндэ, гал дулэн жэлнууд соо ябажа бусаhан байна.

«-Дайн тухай хөөрыт? – гэжэ гуйхадаш, ехэ дурагүй байдаг hэн.

- Дайнда ямар гоё байха юм? – гэхэ. Дайн тухай уран hайханай зужэгшье балай харадаггүй hэн» - гэжэ Галина Бадраевна басаганиинь хөөрэнэ.

Баатар зоригтойл ябаhан даа манай нютагай хүбүүн! Би омогорхоноб. Иигэжэ Байгал шатарай буряад хүбүүн хүн нэрэеэ дээрэ үргэжэ, элуур энхэ энэ ехэ дайнhаа амар мэндэ нютагаа бусаа.

ДайнҺаа бусаад, Бадра Очирович амаржа, хүндэржэ хэбтээгүй, хамсыгаа шуужа ажал хэжэ эхилээ. Механизатор, бригадир, Һүүлшын 15 табан жэл главна инженерээр томо миллионер «Знамя Ленин» колхоздоо хүдэлөө.

Гүрэн түрэ Бадра Очировичай баатарлиг ябадалгада ехэ сэгнэлтэ үгэhэн. (приложение № 1) Бадра Очирович долоон үхибүүдые томо болгожо, бултандань дээдэ hургуули шудалуулжа, инженер – энергетик, технолог – экономист, багшанарай дүршэлтэй болгуулаа.

Үнэхөөрөөшье, хараад узэхэдэ, Бадра Очирович дайнай ба ажалай фронтнууд дээрэ хододоо эрэлхэг зориг, баатаршалга гаргажа ябаhан хүн.

ХэрэглэгдэҺэн литература:

• «Буряад үнэн» газетэ 1988он.

• Бальжинимаевтанай архивҺаа материалнууд

• Информантын хөөрөөн

Приложение: №1

Сержант Бадра Очирович награжден:

Орденом Славы III за № 35863 в 1943году,

медалью «За отвагу» за №405070 в 1943 году,

медалью «За взятие Кенингсберга» за № 148162 - 3 января 1946 году,

медалью «За Победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг» за № Ж 0364373 - 6 марта 1946 года,

знаком «25 лет Победы в Великой Отечественной войне», выдано удостоверение к знаку с подписью А. Гречко – министра Обороны СССР, маршала Советского Союза – в 1970 году,

орденом «Отечественной войны» за № 5551284 – в 1985 году,

Юбилейными медалями:

«50 лет Вооруженных Сил СССР» - 4 июня 1970 года,

«60 лет Победы в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.» за № 0238390 - 21 марта 2005 года,

«70 Вооруженных Сил СССР» - 5 ноября 1988 года.

За трудовые успехи Бадра Очирович награжден:

медалью «За освоение целинных земель» за № А 125209 в 1959 году,

Бронзовой медалью выставки достижений народного хозяйства СССР за успехи в народном хозяйстве СССР за № 13592 – 7 июля 1961 году.

Дипломом Победителя социалистического соревнования в Юбилейном 1967 году,

медалью «За трудовую доблесть» за № З 089207 – 5 мая 1971 году,

медалью «Ветеран труда» за долголетний добросовестный труд – 2 января 1980 году,

«Заслуженный механизатор Бурятской АССР»

.