Бар бол нооруз!

Сабактын максаты:

1. Окуучуларга ата-бабадан мурас катары отуп, ушул кунго келип жеткен Нооруз майрамы тууралуу тушундуруу.

2. Ыймандуулукка, адептуулукко, ата-эне, эл-журт алдындагы милдетин сезе билууго, улуу муундарды сыйлай билууго тарбиялоо.

3. Окуучулардын чыгармачылык жондомдуулугун онуктуруу.

Сабактын формасы: адабий-музыкалык кече.

Сабактын жабдылышы: дубал газета, улуттук буюмдар, DVD, диск.

Сабактын журушу:

Уюштуруу. Күү уктурулат. Коноктор жайгаштырылат. Арча тутөтуп бир окуучу кирет.

- Алас, алас, алас,

Ар балээден калас.

Айдан аман, жылдан эсен бололу.

Жакшылыкты тенир берди,

Жарык күндү кеңири берди,

Орообуз данга толсун!

Оозубуз нанга толсун!

2-окуучу:  Нооруз майрамыныздар куттуу болсун, 

                    Үйүңөргө бакыт консун.

                    Башыңарга баш кошулуп,

                    Даныңарга дан кошулсун.

3-окуучу:   Ууртуңардан күлкү,

                     Жүзүңөрдөн нур кетпесин!

                     Быйылкы жыл жакшылыктын

                     Токчулуктун жылы болсун.

4-окуучу:    Байыркы Чыгыш элдеринде, ошонун ичинде кыргыздарда 2000 жылдан ашуун убактан бери кун менен тундун теңдешкен кунун жаңы жыл – Нооруз дешкен.

5-окуучу:  Нооруз – фарсы тилиндеги нав-жаңы, руз-күн деген сөзүнөн алынган. Ал бара-бара турк тилдериндеги элдерге төл сөз катары өтөт.

Нооруз – 

- Жаркыраган жаздын

- Жаштык жигердин

- Күжүрмөн эмгектин

- Жакшы тилек умуттун

- Биримдуулуктун

- Кайрымдуулуктун

- Боорукердиктин

- Ыймандуулуктун

- Адилеттуулуктун

- Таттуу, даамдуу жайыл дасторкондун майрамы.

6-окуучу:  Келди Нооруз жер энебиз нан берсин,

                    Жериме көк, жер жайнаган мал берсин,

                    Канат бутак өсүп, тукум жаңырып,

                    Бешиктерге бакыт шерик жан берсин.

7-окуучу:   Келди Нооруз, жаңырып кун, жаңы тилек,

                     Өмүргө бир кылчайып ойлонуучу.

                     Белгилеп амандыгын ар бир адам,

                     Кубаныч ар бир үйдө тойлонуучу.

 8-окуучу:    Келди Нооруз, дил майрамы жаркыраган,

                      Күндүн нуру төгүлүп дүйнө шаңдуу.

                      Өлбөгөн жан жазды көрдү кубанып,

                      Кыбырап күнгө умтулду бардык жандуу.

9-окуучу:     Нооруз жалган куран айынын 20сынан 21ине караган түнү өткөрүлгөн. Бул кунду баары: кары-жашына карабай чыдамсыздык менен кутушкөн.

10-окуучу: Алар жаңы жылга жаңы кийимдерди даярдашкан. Алсак, карыялар, байбичелер ак, жашыл түстүү кездемелерден кийимдерди, көйнөктөрдү кийишкен.

11-окуучу: Ушул куну колунда барлар бей-бечараларга кайыр-садага беришкен.

12-окуучу:  Ушул күнү Баба дыйкандар мол түшүмдү сурашып, үрөндү жакшылыкка жумшалсын деп себишкен.

13-окуучу:  Ушул күнү айыл-ападагылар жаңы жыл бизге оттой ысык жашоону алып келишсин дешип, балбылдата от жагышып, тегеренип бий бийлешкен.

14-окуучу: Ушул күнү ага-туугандар, достор, коңшу-колоңдор бири-бири менен таарынышып журушсө, элдешишкен жана кечирим сурашкан.

15-окуучу: Ошентип, алардын биринин да көкүрөгүндө кири калбаган.

16-окуучу:  Мына ушунусу менен Нооруз майрамы барктуу да, данктуу да болгон. Ошентип, Нооруз майрамын жылга-жыл улаар, өмүргө-өмүр улаар – улуу күндү тосуп алдык.

Куш келипсиз Нооруз!

Жер жарылып чөп чыгып,

Желин айрылып сүт чыксын.

Ар балээ бизден алыс болсун,

Дасторкон жайылып береке толсун.

17-окуучу:  Ноорузга арналган тамак-аштын эң сыйлуусу, өткөрө сыйлуусу сүмөлөк менен чоң көжө болгон. Сүмөлөктүн келип чыгышы жөнүндө, эл ичинде ар кандай уламыштар айтылат, алардын бирин угуп көрөлү:

     DVD ден уктурулат:

   Илгери өткөн заманда, жаркыраган жаздын алгачкы айында, калкты ачарчылык каптайт. Эл ичин өлум-житим аралайт. Жумурай-журттун айласы куруп, самандай сапырылат. Ошол заманда бир аялдын көп балдары бар экен . Кыйынчылык , жокчулуктан балдарынын жей турган тамагы жок . Алар тамак сурап ыйлашат. Эне эмне айла кылаарын билбей чоң казанга сууну куюп, ташты салып, кайната баштайт. Балдарына “мына азыр оокат бышайын деп калды” деген жоопту айтып , ыйлап ,  оттон жагып олтуруп , балдары да өзү да уктап калышат . Эртең менен ойгонуп карашса казандагы таш кайнап , сүмөлөккө айланып калганын көрүшөт . Мына ошондуктан сүмөлөк сырдуу дагы ыйык дагы тамак деп аталып калган дешет .

   Сүмөлөк жасаш үчүн адегенде буудайды жууп , тазалап алабыз . Аны тегиз тактага жайып , күнүгө суу куюп турабыз . Ал жети күндө даяр болот , өнүп чыккан буудайдын узундугу 1-2 см ден ашыш керек . Буудай көп өсүп кетсе сүмөлөк кычкыл , даамсыз болуп калат . Өнүп даяр болгон буудайды жанчып, сууга салып сүзүп алабыз . Сүзүп алынган сууларды казанга куябыз . Сүмөлөккө сүзүп алынган суу , ун , 40 таш салынат . Жакшы тилек айтып , сүмөлөктү тынбай аралаштырып туруу керек . Сүмөлөк эң узак 6-8 саат кайнап быша турган тамак . Сүмөлөктү баштаардан мурда жети токоч салынат . Жети күндө буудай өнөт . Жети саны кыргыз үчүн ыйык сан . Нооруздун дагы жети түрдүү тамагы бар . Алар : сүмөлөк , көк самса , бадырак , май талкан , эжигей , ширин күрүч , курут .

Сабакты жыйынтыктоо . 

“ Арыба, Нооруз!

Келе бер, Нооруз!

Элибиз айдан аман, жылдан эсен болсун!

Талаабызга ак нан берсин!

Алдыбыздан ак дасторкон,

Башыбыздан бак-дөөлөт,

Ырыс-кешик, ынтымак,

Узун өмүр ырашкерчилик кетпесин!” деген баталар жакында кирип келчу “Нооруз” майрамында берилет. Нооруз майрамы кайдан келбесин, анын символдору менен ритуалдары эмнени билдирбесин, кайсы ишенимге таандык болбосун – бул майрам миңдеген жылдар бою жер бетиндеги көптөгөн элдерин чыныгы элдик майрамы катары калууда. Аны 2010-жылы БУУ адамзаттын маданий мурасы деп жарыя кылып, “Бардык элдердин Эл аралык майрамы” деп бекитип берген.

    Үй тапшырмасы . Синквейн түзүү . Мисалы :

                  Сүмөлөк .

      Ыйык , таттуу .

     Өнөт , кайнайт ,бышат .

Сүмөлөк Нооруздун символикалык тамагы .

             Таттуу  тамак .