"Барсбек каган" (6-класс)

07.03.2018

Барсбек кыргыз каганы

Негизги окуялар

• 682-744-жж. Экинчи Чыгыш Т ү рк кагандыгы ө к ү м с ү рг ө н.
• Барсбек каган Енисей кыргыздарынын тарыхта эскерилген жалгыз каганы.
• Анын туулган жылы белгисиз, болжол менен 675-жыл деп айтылат. Ал эми 711-жылы каза болгон.
• Барсбек каган – Ынанчу алп Билге деген титулга ээ болгон.
• Барсбек кагандын ү й-бул ө с ү ө зд ө р ү н Умайбектен тараганбыз деп эсептешкен.
• 700-ж. Барсбек каган Элтерис кагандын кызына ү йл ө нг ө н.
• Барсбек каган Экинчи Чыгыш Т ү рк кагандыгы тууралуу маалыматты эпитафиялык жазмалардан алабыз.

Б ү г ү нк ү сабакта:

• Экинчи Чыгыш Т ү рк кагандыгынын негизделиши;
• Барсбек кагандын эпитафиялык жазмасындагы маалымат;
• Барсбектин ү йл ө н ү ш ү
• Барсбектин тышкы саясаты

Барсбек каган

• Енисей кыргыздарынын тарыхта эскерилген каганы.
• Барсбек каган тууралуу маалыматты ага арналып тургузулган эстеликтен бетине жазылган жазмадан маалымат алабыз.
• Эпитафиялык жазма азыркы Красноярск крайындагы Минусинск шаарынын тарых музейинде сакталуу.

Барсбек кагандын эпитафиялык жазмасындагы тарыхый маалыматтар

• Энем мени он ай к ө т ө рд ү , ал мени ө з элиме алып келди.
• Мен жер ж ү з ү нд ө ө з ү мд ү н каармандыгым менен бекилдим, к ө п сандаган душмандар менен каармандуу салгылаштым.
• Азыр мен элимден кетип аны ө к ү тт ө калтырдым. Атти ӊ ай!
• Инилеринизге жана агаларынызга т өө л ө рг ө ж ү кт ө п кербендер менен белектерди ж ө н ө т ү п туру ӊ уз.
• Мен Барсбек жер бетинде к ө рг ө нд ө р ү м ө , иштериме жана эрдигиме тойгон жокмун.
• Биздин наамыбыз мындай: Умай-бектербиз,биз ө з урук-уруубуздун баатыр жоокерибиз атти ӊ ай!
• Алты эркекти ө з ү н менен кошо албады ӊ , тулпарынды ө з үӊ менен кошо албады ӊ , ү ч идишти ө з үӊ менен кошо албады ӊ . Оо менин кымбатым! Оо менин кенчим! Бизди таштап кетпе! Бизди мурдагыдай эле кубант!
• Менин жоокердик эрдигиме, агаларымдын жана инилеримдин аброюна арналып мага ушул туб ө л ү кт үү этеликти орнотушту.

Барсбектин ү йл ө н ү ш ү

• Экинчи Чыгыш Турк каганы Капаган каган озунун душманы Тан сулалеси менен курошту ийгиликтуу жургузуу учун кыргыздар менен ынтымакка кел үү н ү каалашкан.
• Капаган каган Барсбектин каган даражасын тааныган.
• Маркум Элтерис кагандын кызын ага ханыша катары берди.
• 700-ж. Барсбек каган ханыша кызга ү йлонгон.
• Бул тууралуу маалыматты К ү л-тегиндин эстелигине жазылган маалыматтан алабыз: «Биз ал кырдаалда ага каган даражасын ыроолодук. Ага (ханышалыкка) менин карындашымды бердик».

Барсбектин тышкы саясаты

• Барсбек каган Борбордук Азияда ө з мамлекетинин ү ст ө мд ү г ү н орнотууну каалаган. Ө з мамлекетин Ыраакы Чыгышка чейин тааныткысы келген.
• 707-ж. жана 709-ж. Кыргыз кагандыгынын элчиси Тан сулалесине ж ө н ө т ү лг ө н.
• Барсбек каган Т ү рг ө ш кагандыгы менен да ымала т ү з үү г ө умтулган.
• 709-ж. Экинчи Чыгыш Турк кагандыгына каршы ү чилтик согуш ынтымагы т ү з ү лг ө н.

Ү чилтик согуш ынтымагы

Кыргыз кагандыгы

Тан империясы

Т ү рг ө ш кагандыгы