«Қайрат Рысқұлбеков атындағы №33 жалпы орта білім беретін мектеп» КММ
«Жанұядағы баланы мадақтау және жазалау»
(ата – аналармен байланыс, кеңес беру)
Әлеуметтік педагог: Қайпханова М.Қ
Жастардың арасында темекі шегу еліктеушілік пе, әлде ...
8 – 9 сынып оқушыларына арналған баяндама
Қазіргі кезде жас өспірімдер темекі шегу арқылы өздерінің ер жеткендері мен сәнділігін көрсеткілері келеді, сонымен қатар олар өздерінін құрбы – құдарстарына темекі тартуды ұсынады. Өмірдегі әр түрлі келеңсіз жағдайларға төтеп бере алмағандықтан (жан ұядағы ұрыс керіс, ата-аналарының ішімдік ішуі, оқудағы жағдайлар, жауапсыз махаббат, психологиялық күйзелістер және т.б.) темекі мен ішімдік, нашақорлық сияқты психо белсенді заттар адамға қандай болмасын мәселені уақытша ұмытырады, бірақ сол мәселені шешпейді. Кейбіреулері достарының ұсыныстарымен темекі тартса, екіншілерінің ата-аналары, туған туыстары темекі тартады, яғни балада олар тартқанда, маған неге болмайды деген ұстаныммен темекі шегеді. Жас кезінен еліктеп темекі шегіп, кейін әдетке айналады. Темекі шегуден бас тарту өте қиын, ол үшін адамның бойында шыдамдылық пен күш жүгер, өзіндік ұстаным, сабырлық, қайрат қажет.
Бүгінгі күнде дамыған мемлекеттерде темекі шегу үлгі емес, еуропалықтар мен американдықтар өз денсаулықтарына байлық ретінде қарайды. Сондықтан, көптеген жастар дәрі –дәрмекке тәуелді болмас үшін салауатты өмір салтын таңдайды, олар қатері ісікпен ешкім ауырғысы келмейді. Ал біздің елде жоғарыда айтылған мәселе керісінше, темекінің адам ағзасына қаншалықты зиянды екенін біле тұра, өз денсаулықтарына салғырт қарайды. Дегенмен салауатты өмір салтын ұстанатындар бар.
Темекі – адам денсаулығына қауіптілігімен қатар өзіне тәуелді ететін өнім. Ол сіздің ағзаңызды ғана улап қоймайды, айналаңыздардың денсаулығынада зиян келтіреді. Егер әкесі үйде темекі тартса, онда балада 90 пайыздай демікпе ауруы пайда болуы мүмкін. Бала ата – анасымен бірге ұйықтайтын болса, әкесінен шыққан темекі иісі бала ағзасының қорғаныс қабілетін төмендетеді. Жыл сайын дүние жүзінде темекі шегудің салдарынан 4 млн. адам қайтыс болады. Бүгінде жер шарында 1,2 млиард адам темекі шегеді. Ал Қазақстанда қазіргі уақытта 5 млн жуық адам темекі шегеді.
Темекінің түтіні көліктер шығаратын зиянды заттардан 4 есе артық зияны бар, сонымен қатар бір шылым адам өмірін 12 минутқа кемітеді, темекі тартатын адамның өкпесі темекінің түтінен қарамайға ұқсап кетеді. Егер адам 15 жасынан бастап темекі тартса, өмір сүру жасы 8 жылға қысқарады. 15 жасынан темекі тарта бастаған адамдар 5 есе көп өкпенің қатерлі ісігінен қайтыс болады.
70 жыл бойы адамның жүрегі 2575 миллион рет соғады. Темекі шеккеннен кейін жүректің соғуы жиілеп, жұмыс істеуі жылдамдайды. Егер адам күніне 20 тал темекі тартса, жүрегі 10 сағат бойына жиілей соғуымен жұмыс істейді. Сондықтан оның жүрегі 70 жылдық 2575 миллион рет соғуды одан қысқа уақытта соғып бітіреді. Яғни, шылым шегетін адамның өмірі қысқа болады.
Темекінің адам ағзасына тигізетін зияны
Асқа деген тәбетті қайтарады, да ас қорытуды қиындатады.
Тісті сарғайтып, ауызды сасытады, асқазанды жара пайда болады.
Ерін,тіл, өңеш, көмекей, өкпенің қатерлі ісігіне жол ашады, кейін
жөтел мен қақырық пайда болады.
Тыныс жолдары және жүрек ауруларына әкеп соқтырады, тамырды
қатайтады (атресклероз).
Көңіл – күй тез бұзылатын болады, ұйқыны азайтады, теріге әжім
түсіреді.
Темекі тартатындардың төңірегіндегі темекі тартпайтындар да уланып,
масызданады.
Темекі – жау, салауатты өмір салты – нағыз досыңыз екендігін білгейсіз.
Арақ ішіп, темекі шеккен - Денсаулығының түбіне жеткен (Халық даналығы)
Тақырыбы: АДАСТЫРУШЫ ДІНИ АҒЫМДАР
Мақсаты: Қазіргі кезде қоғамымызды, адам санасын улап жатқан діни ағымдардың саны уақыт өткен сайын көбейіп барады. Олардың қаншама біз білмейтін түрлері бар. Сонымен қатар оның адам санасына, өміріне деген қаншалықты зиян келтіріп жатқанын көптеп естіп жүрміз. Міне осы діни ағымдар туралы оқушыларға мәлімет бере отырып, біздің мұсылман дінімізде оларды қолданудың, қабылдаудың зияны мен күнәсі көрсетілген. Осы адастырушы діни ағымдар туралы оқушыларға мәлімет беру, біле отырып, олардан аулақ болуды түсіндіру.
Барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Интерактивті тақта арқылы діни ағымдардың тыныс тіршілігінен үзінді көрсету.
ІІІ. Қазіргі жастар арасындағы еліктеушілік пен жауапкершілік туралы пікірталас.
Пікірталасқа талқылауға ұсынылатын сұрақтар:
1. Ислам дінінің Қазақ еліндегі дәрежесі
2. Жастар арасындағы ислам дініне деген көзқарастар
3. Басқа діндерге деген ой пікірлеріңіз.
IV. Басқа діндерге бас ұрған қазақ азаматтарының тұрмыс тіршілігі туралы бейне көрністер
Талқылау:
• Сіздің пікіріңізше барлық діндердің дәрежесі бірдей ме?
• (Паранжа) Орамал тартқан жас қыздарға деген көзқарасыңыз қандай?
Бүгінгі археология, антропология ғылымдары діни сенім-наным жолдары мен жүйелерінің тым ерте дәуірлерден бері адамзаттың даму, өркендеу және кемелдену барысымен біте қайнаса жалғасып келе жатқанын дәлелдейді. Кейбір биохимия және генетика саласы ғалымдары (Rebecca Cann, Mark Stoneking, Douglas Wallace) дүниежүзінің көптеген аймақтарындағы адам нәсілдерінің генетикалық ерекшеліктерін салыстыра отырып, бүгінгі адамзаттың түр-тұқиянында бір атадан тарағаны туралы қорытынды жасаған. АҚШ-тағы Станфорд университеті профессорларынан Луиги Лука Кавалли-Сфорза (Luigi Luca Cavalli-Sforza) және әріптестері 40 жыл бойы дүниежүзіндегі 5 мыңдай тілді зерттей келе, оларды ірілі-ұсақты 17 топқа бөліп, түп негізінде барлық тілдер бір көне тілден тараған деген тұжырымға келген. АҚШ Коломбия университетінен Ральф Солеки (Ralph Solecki) Солтүстік Ирақтағы Шанидар (Shanidar) үңгірінде 1957 жылы жүргізген қазба жұмыстарында табылған заттар осыдан 60 мың жыл бұрын өмір сүрген неандерталь адамдарының діни нанымының болғандығын дәлелдеген (көбірек мәлімет үшін мына еңбекті оқыңыз: Roger Lewin, The Origin of Modern Humans, W.H. Freeman and Co., New York, 1993).
Адамзаттың ойлау деңгейі биіктеген сайын, ғылым-білім саласындағы табыстар көбейіп, өркениет сатысы өрлеген сайын, діннің қоғам өміріндегі рөлі мен маңыздылығы да күшейе берген. Адам баласының дамуы мен діни сана-сезім және қатынастардың да дамуы бірге жүрген десек қате болмас. Көне Мысырдағы перғауындардың ел мен дінді қатар билеуі, Рим императорларының ең биік діни мәнсапқа ие болуы, Үндістанды билеген Ашоканың (м.б. ІІІ ғ.) буддизмді тарату жолындағы қанды жорықтары, христиандардың шармық (крест) жорықтары, пайғамбарлардың ғибратты өмірі зерттелгенде тарихтағы ең елеулі уақиғалардың басы қасында діннің жүргендігі байқалады. Алып мемлекеттердің күйреуі яки пайда болуы, төңкерістер, соғыстар, көштер көбінде не белгілі бір дінді жою үшін немесе белгілі бір дінді орнату яки тарату үшін жасалған.
Осы соқтықпалы-соқпақты жолды бастан кешкен адам баласы діннің ең кәміл формасы ретінде исламға қол жеткізді. Миладтан кейінгі VII-ғасырда әз елші Мұхаммед Абдұллаһұлы (569-632) арқылы күллі адамзатқа жіберілген ислам діні Жаратушының жаратылғандарға жіберген ең соңғы һәм ең кәміл өмір сүру, ойлау, сезіну, ұйымдасу және даму жолын ұсынды...
Адам баласы жаратылысындағы оң және теріс қабілеттері, күшті һәм әлсіз жақтары бойынша Жаратушының саф дініне қол сұға отырып, көпшілік жағдайларда дінді бұрмалап, дінге өзгерістер енгізіп, діннің бақилық сипатын фәнилендіріп, ізгілік пен бақытқа жеткізуші арнасын ауыстыруға талпынумен болды. Тарихта болған күрделі уақиғаларды терең зерттегенімізде есі сау адамға қорқынышты яки жиіркенішті көрінуге тиісті көптеген іс-амалдардың «дін үшін» немесе «діншіл» атанған топтың бастамасымен болғандығын көреміз. Еуропадағы инквизация жылдарында (1184-1834) шіркеудің бұйрығымен өлтірілген он мыңдаған ғалымдар, кінәсіз өртелген жүз мыңдаған әйелдер, Америкада еш жазықсыз қырылған миллиондаған үндістер, Африкада құлдыққа әкетілген миллиондаған бейкүнә адамдар т.т. осы пікіріміздің айғағы. Әлемдегі барлық діндер өзінің негізгі формасынан ауытқып, басты мақсатынан ажыратылған тұста діндердің ішінен діндер бөлініп шығып, олардың өзі қырқысып, ондаған, тіпті, жүздеген бағыттарға бөлініп, бүгінгі аса күрделі һәм бақылануы неғайбыл діни ахуал пайда болды.
Мұсылмандар да осы фәнилендіру зобалаңының, дінге іріткі салу фитнәсінің қиянатшыл уә жойқын тепкісіне душар болды. Пайғамбарымыздың кезінде бөлінбеген және Құранда «ешқашанда жіктерге бөлінбеңдер!» (Құран, Әли Имран сүресі, 3/103) бұйрығының болғанына қарамастан мұсылмандар бастапқыда саяси топтарға бөлінді, оның арты сенім және құқық қағидалары бойынша жіктелуге ұласты. Осы бөлінудің мұсылмандарға еш жақсылық әкелмегені, әлбетте, белгілі. Алайда, бүгінгі діндер және мәзһәб уә тариқаттардың (конфессиялар уә секталар) пайда болу және қалыптасу тарихын аса мұқияттылықпен зерттеп, талдап, ғибрат алған жөн. Тек қана Аллаһ Тағаланың меншігіндегі «діни алаңға» фәнилердің қол сұғуы жалғасқан сайын, дін ішіндегі бөлінушілік болған сайын, ізгілік пен бақытқа кенелтетін діннің, өкінішке қарай, азап пен адасушылыққа апаратын сипатқа ие болатынына куә боламыз. Осындайда, белгілі философ һәм идеолог Карл Маркстың (1818-1883) «дін – халықтың апиыны» деген мәшһүр сөзі еріксіз еске түседі. Карл Маркстың йаһұди (еврей) жанұяда дүниеге келіп, христиан қоғамда өскендігін ескергенде, оның түсінігіндегі діннің қандай дін екені өздігінен белгілі. Дегенмен, ізгілікке баулитын сипатынан айырылған және фәни пенделерге яки пұттарға құлдық ұруға үгіттейтін діннің шын мәнінде апиын болатыны да даусыз...
1 329
46 683 
