Բայի սեռը, գծակարգեր

Բայի սեռ

Բայի տարբեր ձևեր ցույց են տալիս գործողություն և նրա հետ կապված ենթակայի և այլ առարկաների տարբեր հարաբերություններ։ Բայի այս առանձնահատկությունը կոչվում է սե ռ ։ Բ ա յ ի խ ն դ ր ա ռ ա կ ա ն հ ատ կո ւ թ յ ո ւ ն ը կո չ վո ւ մ է սե ռ ։

Չ ե զ ո ք

Կ ր ա վ որ ա կ ա ն

Ներգործական

Ցույց են տալիս ենթակայի կատարած այնպիսի գործողություն, որը ենթական կրում է իր վրա մեկ ուրիշ առարկայից։

Ցույց են տալիս ենթակայի կատարած այնպիսի գործողություն, որով ենթական ոչ ներգործում է մեկ ուրիշի վրա, ոչ էլ ուրիշից կրում է իր վրա։

Ցույց են տալիս ենթակայի կատարած այնպիսի գործողություն, որի կատարման համար պահանջվում է կրող առարկա։

Բայի սեռերը։

Ներգործական, կրավորական, չեզոք  Կրկնասեռություն, փոխակերպումներ

Ներգործական

Չեզոք

Մոտենալ, կորչել, ծաղկել- այս բայերը չեն կարող ստանալ վ ա ծ ա ն ց և վեր ա ծ վել կրավորականի

Չեն կարող ունենալ ոչ ուղիղ խնդիր, ոչ ներգործող խնդիր լրացում

Այս սեռի բայերը ձևով նման են կրավորականներին՝ հարձակվել, հուսահատվել, զբաղվել, սակայն այս բայերից վ ածանցը դուրս չի գալիս

Կ ր ա վ որ ա կ ա ն

Պ ահանջում են բացառական  հոլովով առարկա լրացում և  ստանում են ումի՞ց, ինչի՞ց,  ու՞մ կողմից հարցերը։ Այդ  լրացումը կոչվում է  ներգործող խնդիր։

Օրորվել քամուց (ինչի՞ց),  ավերվել թշնամուց ( թշնամու  կողմից), հորինվել Մաշտոցի  կողմից ( ու՞մ կողմից)

Այս սեռի բայերը կազմվում  են ներգործական սեռի  բայերից վ ածանցով (հնձել-  հնձվել, իմանալ- իմացվել,  տանել- տարվել)

Ընդունում են ու՞մ, ի՞նչը հարցերը, որոնց պատասխանը լինում է հայցական հոլովով դրված ուղիղ խնդիր։

Կոտրել (ի՞նչը) - ապակին, կառուցել (ի՞նչ) - շենք, ներս հրավիրել (ու՞մ) - երգչին, ճանաչել (ու՞մ) - ընկերոջը Բոլոր պատճառական բայերը ներգործական սեռի են ( ուրախացնել փոքրիկին)

Այս սեռի բայերից վ ածանցով կազմվում են կրավորականներ (գրել- գրվել, պատռել- պատռվել)

Ոիշադրություն

• Վ ածանցով ոչ բոլոր բայերն են կրավորական սեռի։ Եթե ենթական ինքնին է կատարում  գործողությունը, այլ ոչ թե կրում է մի ուրիշ առարկայից, ապա չեզոք սեռի է։ Այսինքն վ  ածանց ունեցող բայի կրավորական լինելը կամ չլինելը կախված է նախադասության  իմաստից։ Օր ․ ՝ Երկնքում ամպեր են կուտակվել։ Նախադասության մեջ կուտակվել բայը  կրավորական սեռի չէ։ Այդպիսի բայերը կոչվում են ։

Ուշադրություն

Որոշ դեպքերում վ-ն կարող է լինել արմատական հնչյուն՝ գովել, գրավել։

Չեզոք սեռի բայերը ձևով նման են ներգործական սեռի կամ կրավորական սեռի բայերին։

Չ ե զ ո ք

Ներգործական

Կրավորական

Չ ե զ ո ք

• պահանջում են  ուղիղ խնդիր  լրացում (վառել,  գտնել, աղալ)
• կ ր ա վ որ ա կ ա ն  դառնում են

• ունենում են ներգործող խնդիր, որից գործողությունն անցնում է ենթակային (բերվել, կարդացվել, դրվել)
• զրկվելով վ-ից դառնում են նե ր գ որ ծ ա կ ա ն

1. կրող առարկա չեն պահանջում (վազել, մտնել)

• ներգործող խնդիր չեն պահանջում (բնակվել, հարձակվել, լվացվել)
• զրկվելով վ-ից իմաստ չեն արտահայտի

2 . կ ր ա վ որ ա կ ա ն չեն դառնում

(շողալ)

(վառվել, գտնվել, աղացվել)

Կրկնասեռություն

Կ ույրը արդեն տեսնում է։ ( Չեզոք )

Լուսամուտից տեսնում է Մասիս սարը։ ( Ներգործական )

Լ ույսը բացվեց։ ( Չեզոք )

Դուռը բացվեց քամուց։ ( Կրավորական )

Փոխակերպում - շարահյուսական հոմանիշություն

Հեղեղը խարխլել էր հինավուրց կամուրջը։ ( Ներգործական )

Հինավուրց կամուրջը խարխլվել էր հեղեղից։ ( Կրավորական )

Ներգործական - Ենթակա - ներգործական սեռի բայ - ուղիղ խնդիր  Կրավորական - Ենթակա - կրավորական սեռի բայ - ներգործող խնդիր

Ներգործական սեռի բայեր

Չեզոք սեռի բայեր

Կրավորական սեռի բայեր

Կ շ ռ ա դ ատ ո ւ մ

Անդրադարձ

Շնորհակալություն

• Աշակերտուհի՝ Կարմեն Դանիելյան  Ուսուցչուհի՝ Կարինե Պողոսյան