Белгисиз жактуу сүйлөм

Белгисиз жактуу сүйлөм

Бүгүнкү сабакта:

Белгисиз жактуу сүйлөм жөнүндө түшүнүк алышат;

Белгисиз жактуу сүйлөмдүн түзүлүш өзгөчөлүктөрүн үйрөнүшөт;

Белгисиз жактуу сүйлөмгө мисал келтирүү менен ой жүгүртүүлөрүн өстүрүшөт;

Белгисиз жактуу сүйлөмдө баш мүчөлөрдөн баяндооч гана катышат.Баяндооч 3-жактагы этиш сөздөрдөн болот:

1.Адамды ишинен тааныйт.

2.Уулду төрөйт, уятын кошо төрөбөйт.

Мындай сүйлөмдө кыймыл-аракеттин озу негизги мааниге ээ болгондуктан,ээси белгисиз болот.

Кыймыл-аракетти жасоочу, аткаруучу ээси белгисиз болсо да, түзулүү негизин III жактагы этиштик баяндооч уюштуруп турган жөнөкөй сүйлөм белгисиз жактуу сүйлөм деп аталат.

Белгисиз жактуу сүйлөмдүн баяндоочторунун түзүлушү, формасы ар түрдүү.

А) Грамматикалык негизин 3-жакта колдонулган жекелик сандагы этиштик баяндооч түзөт.

Мис; Быжыга кан, май, ун, боор, туз, калемпир кошот.

Дың жерлерге биринчи кезекте тааруу айдашат.

Белгисиз жактуу сүйлөмдүн баяндоочторунун түзүлушү, формасы ар түрдүү.

Б) Баяндоочу –ып мучөлүү чакчыл этиштен болуп, ага болжогуч –дыр мүчөсу жалганат.

Мис: Дартка даба издептир, бирок ага эч нерсе таба албаптыр.

Мурдуна суу жеткенде билиптир.

Белгисиз жактуу сүйлөмдүн баяндоочторунун түзүлушү, формасы ар түрдүү.

В) Өткөн чактагы этиштик баяндоочтор да белгисиз жактуу сүйлөмдү уюштурат.

Мис: Көпчүлүк чогулушта каралды.

Чубактын кунундай кууду.

Белгисиз жактуу сүйлөмдүн баяндоочторунун түзүлушү, формасы ар түрдүү.

г ) –бас, -ар мүчөлүү этиштик баяндооч аркылуу түзүлөт:

Тааныбысты сыйлабас.

Алдырар күну жаздырар.

Аргый-аргый жүгүрөр, аргымакча бүгулөр.

Белгисиз жактуу сүйлөмдүн баяндоочторунун түзүлушү, формасы ар түрдүү.

д) Суроо уландысы –бы жалганган этиштик баяндооч аркылуу уюшулат.

Мис: Күн сайын, ай сайын пландын аткарылышын талап кылып жатышпайбы.

Ысык-Көлдүн дарылык касиетине суктанып жүрүшпөйбү.

Белгисиз жактуу сүйлөмдүн баяндоочторунун түзүлушү, формасы ар түрдүү.

Е) –сын мүчөсүн буйрук этиштик баяндооч аркылуу уюшулат: Мис; Өмүрдө көч үстүнөн өлүм бербесин.

Жашыңда берсин мээнетти, карыганда берсин дөөлөтту.