Бир атомдуу спирттер

Бир атомдуу чектүү спирттер

10-класс

Сабактын жүгүртмөсү

• Спирттердин аныктамасы
• Классификациясы
• Номенклатурасы
• Гомологиялык катары
• Изомериясы
• Спирттердин колдонулушу

Спирттер деп молекулаларында көмүрсуутектүү радикал менен байланышкан, бир же бир канча функционалдык гидроксилдик группага ээ болгон органикалык заттарды айтабыз.

Көмүрсуутектүү радикалдын мүнөзүңө жараша:

спирттер

алициклдүү

алифаттык

ароматтык

ОН

СН 3 СН 2 ОН

СН 2 ОН

этанол

циклогексанол

бензил спирти

4

Гидроксилдик группанын санына жараша:

Спирттер

Бир атомдуу

Эки атомдуу

Көп атомдуу

Үч атомдуу

СН2 – СН – СН2

ОН ОН ОН глицерин

СН2 – СН2

ОН ОН

этиленгликоль

СН 3 – ОН

метанол

5

Гидроксилдик группанын ээлеген ордуна жараша:

Бир атомдуу спирттер

Экинчилик

Биринчилик

Үчүнчүлүк

Номенклатурасы

Этанол, пентанол-2

Жөнөкөй спирттер

Аталышы

Моделдер

Формула

Метил спирти (метанол)

Этил спирти (этанол)

Номенклатурасы

Гомологиялык катары

Молекулярдык

кыскартылган структуралык формула

СН 3 ОН

формула

Спирттин аталышы

СН 3 -ОН

С 2 Н 5 ОН

Метанол

СН 3 -СН 2 -ОН

Этанол

С 3 Н 7 ОН

СН 3 -СН 2 -СН 2 -ОН

С 4 Н 9 ОН

Пропанол

СН 3 -СН 2 -СН 2 -СН 2 -ОН

С 5 Н 11 ОН

Бутанол

СН 3 -СН 2 -СН 2 -СН 2 -СН 2 -ОН

Пентанол

С – скелети боюнча изомерлер

Спирттердин изомериясынын түрлөрү

Структуралык: 1. Көмүртектин чынжыры

2. Функционалдык топтун орду

ОН – группасынын жайгашкан орду боюнча изомерлер

Колдонулушу

Метанол CH 3 OH

Этанол С 2 Н 5 ОН (этил спирти)

- Формальдегидди, кумурска кычкылдыгын өндүрүү;

- ацетальдегидди, уксус кислотасын, бутадиенди,

- Эриткич.

жөнөкөй жана татаал эфирлерди өндүрүү;

- боёктор, дарылар жана парфюмердик каражаттар үчүн эриткич;

- арак-шарап өндүрүү;

- медицинада дезинфекциялоочу каражат катары;

• Көп учурларда алкоголь өлүмгө алып келүүчү уулануулардын себеби болуп келет. Өзгөчө чет элдик жана жергиликтүү алмаштыруучу вино-арак өндүрүшүнүн продуктулары.

Жыйынтык

• Бир атомдуу спирттердин аталыштары гидроксилдик группа менен кошулган эң узун чынжырдуу көмүрсуутектин аталышына «–ол» мүчөсүн кошуу менен жазылат.
• Көп атомдуу спирттер үчүн –ол мүчөсүнө чейин грек сандыры (-ди-, -три-, ...) менен гидроксилдик топтун саны көрсөтүлөт.
• Мисалы: CH 3 -CH 2 -OH этанол