Բջջի բաժանում, միտոզ

Արմավիրի մարզի Ապագայի

Հ. Կիրակոսյանի անվան միջնակարգ դպրոց

Թեմա՝Բջջի բաժանում՝ միտոզ

Դասարան՝ 9-րդ

Ուսուցչուհի՝ Լիդա Շահինյան

Դասի նպատակը

• համադրել եվ համակարգել կենսաբանության նախորդ դասընթացներից աշակերտների ստացած գիտելիքներն ու կարողությունները , նպաստել սովորողների գիտական աշխարհայացքի ձեվավորմանը:
• ստուգել եվ հիմնավորել կենսաբանության ուսուցման գործընթացում ՏՀՏ-ի կիրառման եվ առաջ քաշված մեթոդական համակարգի արդյունավետությունը:
• Աշակերտը կիմանա՝ ի՞նչ է բջջի կենսական ցիկլը:
• Ի՞նչ է միտոտիկ ցիկլը:
• Ի՞նչ է միտոզը և ի՞նչ փուլերով է այն իրականանում:
• Կենսաբանական ի՞նչ նշանակություն ունի միտոզը:

Պատասխանեք հետևյալ հարցերին

• Ի՞նչ է բջիջը
• Ո՞վ է առաջին անգամ այն ուսումնասիրել:
• Ովքե՞ր էին բջջային տեսության հիմնադիրները:
• Ի՞նչ է ենթադրում բջջային տեսությունը:

Բջջի բաժանում Բջջի բաժանումը բջիջների քանակի ավելացումն է ելակետային բջջի բաժանման ճանապարհով: Հայտնի է բջիջների բաժանման 2 տիպ՝ միտոզ, եվ մեյոզ:

Բջջի կենսական ցիկլը, միտոտիկ ցիկլ

Բջջային ցիկլը բջջի կյանքի ժամանակահատվածն է՝ բաժանման ճանապարհով՝ նրա առաջացումից մինչև մահը կամ մեկ բաժանումից մինչև հաջորդ բաժանումը: Էուկարիոտ բջիջների բաժանաման հիմանական եղանակը միտոզն է: Բջջային ցիկլի տևողությունը տարբեր է:Օր.՝ բակտերիաներինը՝20-30րոպե, ամեոբայինը՝36 ժամ: Բջջային ցիկլը կազմված է բուն բաժանումից և ինտերֆազից:

Բջիջը բաժանման նախապատրաստվելու, ինչպես նաև բուն բաժանման ՝միտոզի ընթացքում կատարվող աստիճանական և փոխկապակցված գործընթացների ամբողջությունը կոչվում է միտոտիկ ցիկլ:

Ինտերֆազ

• Բջջային ցիկլի երկու բաժանումների միջև ընկած ժամանակահատվածն է, որի ընթացքում բջիջները սկսում են նախապատրաստվել բաժանմանը:Նախապատրաստական կարևորագույն գործընթացներից մեկը դնթ-ի սինթեզն է, այսինքն նրա մոլեկուլների կրկնապատկումը: այն տեղի է ունենում ինտերֆազի միջին փուլում: Այսպիսով, միտոզը սկսում են այն բջիջները, որոնք պարունակում են սինթեզից հետո կրկնապատկված ԴՆԹ: Միտոզի շնորհիվ առաջացած բջիջները ստանում են նույն ժառանգական տեղեկատվությունը:

Ինտերֆազի շրջանները

Նախասինթետիկ

հետսինթետիկ

սինթետիկ

Միտոզ

Կորիզավոր բջիջների բաժանման հիմանակն ձևը միտոզն է: Միտոզն անընդհատ գործընթաց է, բայց այն պայմանականորեն բաժանվում է չորս փուլի՝ պրոֆազ, մետաֆազ, անաֆազ և թելոֆազ:

Պրոֆազ

Պրոֆազի ժամանակ ցենտրոիլները (իսկ դրանք յուրաքանչյուր բջջում երկուսն են ) իրարից հեռանում են դեպի բջջի հակադիր բևեռները, և դրանց միջև գոյանում է բաժանման իլիկ: Պրոֆազի վեջում կորիզաթաղանթը լուծվում է, իսկ քրոմոսոմներն ազատ դասավորվում են ցիտոպլազմայի մեջ, կորիզակները վերանում են:

Մետաֆազ

Մետաֆազում ավարտվում է բաժանաման իլիկի ձևավորումը, և քրոմոսոմները դասավորվում են իլիկի հասարակածային հարթության վրա: Քրոմոսոմներն առաջացնում են մետաֆազային թիթեղ, և յուրաքանչյուր քրոմոսոմին կենտրոնական մասում կպչում է իլիկի բաժանման թելիկներից մեկը: Այդ շրջանում յուրաքանչյուր քրոմոսոմ երկքրոմատիդային է:

Անաֆազ

Անաֆազում քրոմատիդները (դուստր քրոմոսոմները) տարամիտվում են դեպի բջջի բևեռները: Քրոմոսոմների շարժումն իրականանում է բաժանման իլիկների շնորհիվ, որոնք կծկվում են և դուստր քրոմոսոմներին ձգում բջջի հասարակածից դեպի բևեռները: Քրոմոսոմների շարժման ընթացքեւմ օգտագործվում է ԱԵՖ-ի էներգիան:

Թելոֆազ

Թելոֆազում բջջի բևեռներին մոտեցած քրոմոսոմներն սկսում են ապապարուրվել, դրանք երկար թելիկների տեսք են ընդունում և միահյուսվում իրար, որը բնորոշ է չբաժանվող կորիզին: Դուստր կորիզներում նորից կորիզաթաղանթ է գոյանում, ձևավորվում են կորիզակները և լրիվ վերականգնվում է ինտերֆազին բնորոշ կորիզի կառուցվածքը:

Ցիտոկինեզ

• Միտոզի թելոֆազից հետո տեղի է ունենում 2 դուստր բջիջների առաջացում և դրանց միջև բջջի օրգանոիդների հավասարաչափ բաշխում:

Կենդանիների բջիջների միտոզը տևում է 30-60րոպե, իսկ բույսերինը 2-3ժամ:Միտոզը կարևոր դեր ունի սաղմի զարգացման, վնասված բջիջների վերակագնման, օրգանիզմների աճման գործում:

ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈւԹՅՈւՆ