Բջջի ժառանգականության կրողը

Բջջակորիզ

(1) Կորիզակ (2) Բջջակորիզ (3) Ռիբոսոմ (4) Ներառուկ (5) Հատիկավոր էնդոպլազմային ցանց (6) Գոլջիի ապարատ (7) Բջջակմախք (8) Հարթ էնդոպլազմային ցանց (9) Միտոքոնդրիումներ (10 ) Վակուոլներ (11) Ցիտոպլազմա (12) Լիզոսոմ (13) Ցետրիոլ

Բջջակորիզ կամ կորիզ, բջջի կարևոր կառուցվածքային մասը, որտեղ պահպանվում, վերարտադրվում և հաջորդ սերնդին է փոխանցվում ժառանգական ինֆորմացիան։ Բջջակորիզը համարվում է նաև բջջում նյութափոխանակության կարգավորման և բոլոր օրգանոիդների կենսագործունեության հսկողության կենտրոն^[3]:

Հայտնագործումը

Հավանաբար բջջակորիզի հնագույն նկարագրությունը Անտոնի Վան Լևենհուկինն (1632-1723) է, ով 1719 թ. ուսումնասիրելով սաղմոն ձկան էրիթրոցիտները նկարագրեց նաև այդ բջիջների կորիզները։ Ի տարբերություն կաթնասունների էրիթրոցիտների, ձկների էրիթրոցիտները պահպանում են կորիզները։ Ավելի մանրակրկիտ նկարագրություն տվեց բուսական բջիջները ուսումնասիրող շոտլանդացի գիտնական Ռոբերտ Բրաունը 1831 թ., իսկ կենդանական բջիջներում կորիզներն առաջին անգամ նկարագրեց Թեոդոր Շվանը 1838 թ.։ §Կորիզ¦ հունարեն-§Կարիոն¦, լատիներեն-§նուկլեուս¦, այդտեղից էլ կորիզի անգլերեն անվանումը՝ §nucleus¦^[4]:

Կառուցվածք

Բջջակորիզի հնագույն նկարագրությունը Անտոնի Վան Լևենհուկի կողմից, 1719 թ..

Սովորաբար կորիզը կլոր է կամ օվալաձև, բայց լինում են և այլ ձևերի՝ խոզանակաձև, ճյուղավոր, մատնոցանման, ձողիկաձև, հատվածավոր և այլն։ Կորիզների չափերը, ձևը կախված են բջիջների չափերից ու ձևերից։ Սովորաբար կորիզը կազմում է բջջի 20%-ը։ Բջիջների մեծ մասն ունի մեկ կորիզ, բայց կան և մեկից ավելի, նույնիսկ բազմաթիվ կորիզներ պարունակող բջիջներ։ Բջիջները բազմակորիզ են. օրինակ՝ ստորակարգ ձևերի մոտ, լյարդում, ողնուղեղում, մկաններում, ողնաշարավորների շարակցական հյուսվածքում։ Սովորական մանրադիտակով բջջակորիզը երևում է որպես մի բուշտ, որում առանձնանում է կորիզակը։ Առանձին դեպքերում պատահում են բջիջներ, իրենց բնույթով և ֆունկցիայով երկու կորիզներով՝ մեծ կամ մակրոնուկլեուս և փոքր կամ միկրոնուկլեուս։ Հայտնի են նաև կորիզազրկվող բջիջներ. օրինակ՝ կաթնասունների էրիթրոցիտները, որոնք իրենց զարգազման ընթացքում կորցնում են կորիզը^[5]: Կորիզը կազմված է 4 հիմնական մասերից՝

• Կորիզաթաղանթ

• Կորիզանյութ կամ Կարիոպլազմա

• Կորիզակ

• Քրոմատին

Կորիզը էլեկտրոնային մանրադիտակի տակ, մուգ մասը կորիզակն է։

Բաղադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիզիկոքիմիական տեսանկյունից, բջջի կորիզն ունի ավելի խիտ կոլոիդ լուծույթ, քան ցիտոպլազման։ Քիմիական բաղադրությամբ կորիզը խիստ տարբերվում է բջջի մյուս բաղադրամասերից և պարունակում է՝

• ԴՆԹ՝ 15%-30%

• ՌՆԹ՝ 12%

• Ճարպեր

• Ջուր

• Կալցիում

• Մագնեզիում

Բջջի գրեթե ամբողջ ԴՆԹ-ն՝ 99%, կենտրոնացված է կորիզում, որտեղ նա սպիտակուցների հետ առաջացնում է բարդ միացություն՝ դեզօքսիռիբոնուկլեոպրոտեիդ^[3]:

Ֆունկցիաներ

• Իրականացնում է ժառանգական ինֆորմացիան պահպանման և վերարտադրության՝ հաջորդ սերնդին փոխանցում

• Մասնակցում է բջջի բաժանմանը

• Անուղղակի ձևով մասնակցում է սպիտակուցների կենսասինթեզին

• Կարգավորում է նյութափոխանակությունը և հսկում օրգանոիդների կենսագործունեությունը

• Կորիզում տեղի է ունենում ԴՆԹ-ի և ՌՆԹ-ի սինթեզ

• Կորիզակում տեղի է ունենում ռիբոսոմների մեծ և փոքր մասերի ձևավորում

• Կարգավորում է բջջի օրգանոիդների քանակը

• Ապահովում է միաբջիջ օրգանիզմների շարժունակությունը^[4]: