Боз уй улуу мурасыбыз

Сабактын темасы: Боз уй- улуу мурасыбыз

Сабактын максаты:

Билим беруучулук: Окуучуларга кыргыз эли нарк

нускалуу, оз улутуна таандык урп-адат, салт

санжыралуу туптуу эл экендигин тушундуруу

менен оз улутунун тарыхын астейдил уйронуп,

ан-сезимдуулук менен оздоштурууго, кыргыз

мурастарын окутуу менен багыт беру.

Онуктуруучулук: Эс акылдын зиректигин, ой-

чабыттарын, логикалык ой-жугуртуусун

онуктуруу, окуучуларды оз алдынча иштоого

изденууго, туура суйлоого, соз байлыгын жана

жондомун остурууго конуктуруу

Тарбия беруучулук: Улуттун ар-намысты коргой

билууго,гумандуулукка, зиректикке, сабырдуулукка,

айколдукко уйротуу. Кыргыздын мурасы болгон боз уйду

кийинки муундарга жеткирууго жана улгу болууга

тарбиялоо.

Сабактын тиби: Жаны материалды оздоштуруу

Сабактын усулу: Интерактивдуу (топторго болуштуруу). Мелдеш сабак.

Сабактын формасы: Ооз эки

Сабактын жабдылышы: Боз уйдун макети,суроттор, ж.б.

Сабактын журушу:

Уюштуруу,саламдашуу,жоктоо, жаны темага оболго

-Мурас деген эмне?

-Биздин ата-бабаларыбыз жашап келген боз уй эмнелерден турат?

-Кыргыздын кылым карыткан турагы эмне?

Табышмак

Жапанда бир ажыдаар бар,

Жаны жок кыймылдоого денесинде.

Ичинде соокторуу бакча- бакча,

Жаркылдап жалгыз козу тобосундо.(Боз уй)

Эмесе биздин бугунку ото турган темабыз «Боз уй-улуу мурас»-деп аталат. Адегенде командаларга болунуп алсанар. «Ак калпак» жана «Боз уй» командасы.

1)Балдар боз уй жонундо эмнелерди билесинер?

2)Боз уйду кимдер жасаган?

Тушундурмо: Балдар, биздин ат-бабаларыбыз колдонгон боз уй мындан 5000 жыл мурда пайда болуп, боз-бубак,агыш тус,уй- тоодогу уй, дободогу уй деген маанини тушундурот. Кыргыз эли кочмон эл болгондуктан, бир жерден экинчи жерге кочуп журушкон. Кочуп журууго ынгайлуу болуш учун боз уйду ойлоп табышкан. Боз уйду, кайындан, арча, тал, теректен жасашкан. Кыргыздын жакшылыгына да жамандыгына да ортоктош болуп келген боз уй элибиздин улуттук символикаларынын бири. Илимий иликтоолордун алкагында боз уйдун пайда болу тарыхы V-Vl кылымдарга туура келет. Боз уй корком, тигип-чечууго, кочуп конууга ынгайлуу жана женил. Боз уйдун ичинде кыргыздын байыртадан келе жаткан тарыхы, тиричилиги, салты маданияты, тили-дил жатат.

Улуу «Манас» эпосунда да боз уйдун сулуулугу даназаланат

Ак учук менен суп манат,

Узугуно жаптырган,

Босогонун сыртына,

Болоттон чеге кактырган.

Керегенин боюна,

Каухардан чеге бастырган.

Ууктарын уучтаган,

Туурдуктун баарысын.

Учугу менен тыштаган,

Тундугун алтын чаптырган.

Кабылан Манас кирет деп,

Салтанатын арттырган.

Боз уйду тигуу босогону орнотуудан башталат. Анан кереге жайылат. Анын устунон туркун тустуу кооз чий каланат. Адатта тундукту эркек которот. Боз уйдун бардык касиетин бириктирип анны уй катары бириктирип турган борбор бул – тундук. Алдындагы от жагылуучу борбор коломто.

1. Жыгачтарына: кереге, уук, тундук, бака, босого кирет.

2. Кийиздерине: узук, туурдук, тундук жабуу, эшик жабуу.

3. Боо – чуулаларына: бел курчоо, жабык баш боо, тангыч, эшик боо, уук тизгичтен турат.

Кыргыздын боз уйундо ырым – жырымдар да кучтуу болгон: Керегеси майда болду. Бакандай азамат. Уугум сага айтам уулум сен ук, керегем сага айтам келиним сен ук. Чыкканкыз чийден тышкары. Кызы бар уй - кымызы бар сабаа. Керегеге буту артпа. Отко суу куюп очурбо. Дастарконду тетири салба. Эшикти тээп ачпа.

Кыргыз эли макал айтышуу менен жакшылыкка тарбиялаган.

Макал айтышуу;

-Айбанды онунон таны,

Адамды созунон таны.

-Мекенден ыйык эч нерсе жок

-Билимдуунун туну-кун , билимсиздин куну- тун

-Жакшы жигит эл башы, жаман жигит эл кассы.

1-команда «Боз уй»

Боз уйубуз кушка салган томого,

Тигип койдук карагайдан капка болгон короого.

Коноко келип, кой союлуп эт кайнап,

Уйдун ичи толгон жолдош-жорого.

2-команда «Ак калпак»

Кыргыз тиккен Манас тиккен Ак орго,

Жашап келет жыл омурун карытып.

Ардакталган ак аюунун буласы,

Кышта жылуу, жайда салкын Ак орго.

Байыртадан калган ата-мурасы.

Табышмактар:

Ай-ай кучак, ай кучак,

Жыйып келсе бир кучак (кереге)

Кыркырак акем олом дейт,

Кырк уул кырк жагынан жолойм дейт. (тундук)

Уйдун жарык кируучу жана тутун чыгуучу жери. (тундук)

Боз уйдун так ортосу. (коломто)

Эми балдар чогуу кластер тузолу.

Бышыктоо: Кана эмесе балдар боз уйду ким суроттоп бере алат?

Жыгачтарын ким санайт?

Кийиздерин ким санап берет?

Уйго тапшырма «Кылым карыткан боз уй» деген темада дил баян жазып келуу

Баалоо.