"Бруцеллез" ауруы

Батыс Қазақстан жоғары медициналық колледж

Тақырыбы: “Бруцеллез (сарып) ауруы”

Орындаған оқытушы Бисариева М.С

Қарағанды: 2019 ж

Жоспары

І. Кіріспе

Бруцелез ауруы жайлы жалпы мағлұмат

ІІ. Негізгі бөлім

а) токсономиясы

б) морфологиясы және физиологиясы

в) дақылдандыруы мен ферменттік, антигендік қасиеттірі

г) патогенділік факторлары және резистенттілігі

д) эпидемиологиясы, патогенезі мен клиникалық көрінісі

е) Диагностикасы, емдеуі және алдын алуы

ІІІ. Қорытынды

Қазақстандағы бруцеллез ауруы

І V . Қолданылған әдебиеттер

Бруцеллез – ұзақ ағыммен айқандалатын, бактериялар тудыратын, жүйке , зәр шығару және жүрек-қантамыр жүйелерін, тірек-қимыл аппаратының зақымдалуымен, ұзаққа созылған дене қызбасымен көрінетін жұқпалы ауру.

Бруцеллез – адамдар мен жануарлардың созылмалы, өткір инфекциялық-аллергиялық ауруы. Ол өкпенің қабынуы, лимфа түйіндерінің, жүйке жүйесінің ж/е тірек-қимыл аппаратының зақымдалуымен сипатталады, барлық жерде таралған зоонозды ауру.

ТАКСОНОМИЯСЫ

Бруцелездің негізгі қоздырғышы бруцелла ( Brucella ) туыстастығындағы бактериялар тобы. Қоздырғыш туыстастығының атауы 1886 жылы бруцеллез қоздырғышын алғаш рет ашқан ғалым Д.Брюс атымен байланысты

Бөлімі: Gracilicutes

Тұқымдастығы: Brucellaceae

Туыстағы: Brucella

Түрлері: Brucella melitensis, B.abortus, B.suis, B.canis, B.ovis, B.neotomae

Бруцеллалардың 3 түрі адам үшін патогенді болып табылады:

1. B.melitensis – қой бруцеллезының қоздырғышы;

2. B.abortus – ірі қара мал бруцеллезының қоздырғышы;

3. B.suis – доңыз бруцеллезының қоздырғышы.

Қазақстанда негізінен бруцеллездің жұқтыру көзі B.melitensis пен B.abortus болып табылады.

МОРФОЛОГИЯСЫ , ФИЗИОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ ТЫНЫС АЛУ ТИПІ

Б руцеллалар – ұсақ, коккобактериалды, грам теріс таяқшалар. Олар спора түзбейді, талшықтары жоқ, капсуласы бар. Бруцеллалар қоректік орталарға талғамды. Олар ақуызды немесе аминқышқылдарын қажет етеді. Сарысулық, қанды агарда жақсы өседі. Колониялары S- формалы, ұсақ, тегіс, жылтыр, биохимиялық белсенді емес. Баяу көбейеді (2-3 аптадан кейін).

• B.melitensis – қоректік орта құрамына тианин мен фуксин қосылғанда өседі. Н 2 S түзбейді , тыныс алу типі бойынша аэробтар .
• B.abortus – фуксин қосылған ортада жақсы өседі. Н 2 S түзеді , тыныс алу типі бойынша микроаэрофилл .
• B.suis – тианин қосылған ортада өседі, Н 2 S түзеді, тыныс алу типі б/ша аэробтар . Антигендік құрылымы күрделі, соматикалық антигені ұқсас келеді. Монорецепторлық сарысулардың қатысуымен агглютинация реакциясын береді.

БРУЦЕЛЛА

ФЕРМЕНТТІК БЕЛСЕНДІЛІГІ МЕН АНТИГЕНДІК ҚАСИЕТІ

Бруцеллалар каталаза және оксидазасы бар, нитратты нитритке айналдырады, цитратты утилизацияламайды, күкіртті сутек түзеді.

Бруцеллалардың О-антигендері бойынша бірнеше түрі бар; негізгі беткейлік антигендері А және М антигендері. Бұл Аг-дер түрге байланысты арнайылығы бар: Brucella melitensis М Аг басым, ал B.abortus пен B.suis -те А Аг басым боп келеді. Бруцеллалардың термостабильді VI - антиген анықталған.

ПАТОГЕНДІЛІК ФАКТОРЛАРЫ ЖӘНЕ РЕЗИСТЕНТТІЛІГІ

Капсула, инвазияға қабілеттілігі, қанның бактериоцидтік әсеріне тұрақтылық, ферменттер бөлу (эндотаксин және агрессия ферментіне жататын гуалуронидаза ж/е т.б), фагоцитозы аяқталмаған. Бұл факторлар олардың тінде оңай таралуына мүмкіндік береді. Инвазивтік қасиеттерінің арқасында лимфа және қанға түсіп, бактериемия қоздырады.Бруцелланың адгезиялық қасиеттері – сыртқы мембрана қуыстарымен байланысты және бруцелланың тағы бір ерекшелігі ол аллергендің қасиетке ие боп келеді.

Бруцеллалар қайнатқанда және дезинфекциялық ерітінділер әсерінен тез жойылады, дегенімен төменгі температураға тұрақты(тоңазытылған етте 5 айға дейін, сүт тағамдарында 1,5 ай сақталады).

ЭПИДЕМИОЛОГИЯСЫ

Бруцеллаларға теңіз шошқалары, ор-қояндар, ақ тышқандар өте сезімтал болып келеді. Бруцеллез-зоонозды инфекция болғандықтан, жұқтыру көзі – ірі және ұсақ қара мал, доңыз, сирек жағдайда еліктер, жылқфылар, иттер, мысықтар және тағы басқалар. Қазақстанда негізінен бруцеллездің жұқтыру көзі B.melitensis пен B.abortus болып табылады. Бруцеллезбен зақымдану ет, сүт, мал терілері оның тағамдарын қолданғанда пайда болады. Көбінесе бруцеллезбен жануарлармен көп қатынаста болатын малшылар ,сауыншылыр мен мал,ет,сүт өнімдерін сатушылар ауырады. Бруцеллездің адамға жұғу жолдары:

1.Ауру малмен айналысқанда (контакт-жанасын латын сөзi) микробтар адам денесiне қолдың кесiлген, жарылған жерлерi арқылы түседi.

2.Қой қырыққанда, жүн түткенде, тағы басқадай жағдайларда, шаң-тозаң арқылы микробтар кiсiнiң көзiне, аузына, дем алу жолдарына түседi.

3.Ауру мал cүтiн,eтiн шикiдей, не шала пiсiрiп, iшiп жегенде, (тамақ қорыту жолы).

4. Лабораторияда бруцелла микробтарымен жұмыс iстегенде де ауру жұғуы мүмкiн.

Бруцеллез ауруы жазғытұрым, жазды күнi болып отырады.

Бруцеллез бүкіл мемлекетте таралған. Бүкіл әлемдегі бруцеллездің ең көп тараған кезі 1961-1980жж арасында болады (Еуропа(60 % ), Америка(20%), Африка(10%), Азия(10%)).

Науқас адам – инфекция көзі болмайды !!!

Ауылшаруашылық жануарларының бруцелезбен ауыру көрсеткіші шаруашылықтың мамандануы мен керекті құрал-жабдықтармен жабдықталуына, санитарлық-ветеринарлық жұмыстардың жүргізілуіне байланысты. Қазақстанда бруцелезді жұқтырған ірі қара малды жоюына байланысты ірі қара малдың басы азайды. 2009 жылы ИФА көмегімен 129 000 ірі қара малда бруцеллез қоздырғышы анықталып жойылды, ал бұл барлық ірі қара малдың 1,8%. Бұрынырақта бұл көрсеткіштер 3-4 % болатын.

Өткен жылы 7 млн 30 мың ірі қара мал бруцеллезге тексеріліп, нәтижесінде 129 мыңы тіркелді.23 млн қой мен ешкілерді тексергенде, олардан 43 мыңында қоздырғыш табылды. Республикамызда Бруцелезды анықтаудың жаңа әдісі енгізіліп, сол арқылы ауру малдарды тез анықтап, утилизациялауда 2 есе қарқынды жұмыс істелінуде

БРУЦЕЛЛЕЗДІ ЖҰҚТЫРАТЫН ТАҒАМДАР

Қазақстандағы бруцеллездің 2003 жылға дейінгі даму көрсеткіші(динамикасы)

Қазақсанда бруцеллезбен ауыратын науқастар кездесетін облыстар:

Батыс қазақстан өңірі – Республикамыздағы ең бір бруцелездің өршіп тұрған аумағы . Соңғы 3 жылда (2007-2009жж) бұл өңір бруцеллездің таралуы бойынша Республикадағы ең қауіпті 3 аймақтың біріне кіріп отыр. Алдағы уақытта бұл өңірде бруцеллезбен күресті (алдын алу мақсатында) күшейту мақсатында еліміздің қорынан қыруар сома бөлініп отыр.

Қазақстандағы бруцеллездің таралу көрсеткіштері (2009-10ж)

23-47 жас

Ерлер

арасында

87,3 %

Әйелдер арасында

76 %

24 %

ПАТОГЕНЕЗІ және ИММУНИТЕТІ

Бруцеллар адам ағзасына тері және шырышты қабат арқылы өтеді, аймақты лимфа түйініне түседі, қанға таралады. Қан айналымымен барлық ішкі ағзаларға тарайды және ретикулярлық эндотелиялды жүйеге енеді(бауыр, көкбауыр, сүйек кемігі). Осы ағзаларда ұзақ сақталып, қайтадан қанға түседі. Бруцеллар бұзылған уақытта эндотаксин бөледі, ол ағзаның жалпы интоксикациясын тудырады. Аурудың патогенезінде организмнің сенсебилизациялануы маңызды рөл атқарады.

Бруцеллез ауруынан соң тұрақсыз, стерилді емес, ұзаққа созылмайтын(6-9 айға дейін сақталатын) гумолалды-жасушалық(фагоцитоз, аглютиндер, комплемент байланыстырушы антиденелер және т.б) иммунитет қалыптасады.

Бруцеллезбен ауырған адамдар осы ауруға қайтадан шалдығуы мүмкін!!!

Бруцеллез патогенезi бес кезеңнен тұрады (ГЛ.Руднев,1955): лимфогендi, гематогендi, көпошақты зақымдау, экзоошақты таралу, ақырғы кезеңдерi. Әрбiр кезеңнің көpiнici, дамуы науқастың халқуатына, басқадай ерекшелiктерiне байланысты. Ауырған адамдардың бәрi бiрдей патогенездің барлық кезеңдерiн өтпейдi. Мысалы: бiр адам - ауру жұққанмен ауырмайды, бруцеллездің латенттi түpi сақталады. Екiншi науқас жедел бруцеллезбен ауырып, жазылады. Ал, үшiншiсiнде созылмалы түpi дамымайды.Сол сияқты бруцеллез инфекциясының неше алуан түрлерi болуы мүмкiн.

Бруцеллез патогенезi мен клиникасының схемасы (Г.П.Руднев, 1955)

Tiтipкeнyi

Бруцеллалардың бiрiншi рет кipyiмен

Қ а й талап т i т ip к e н yi

Патогенез кезеңдерi

1.Лимфогендiк кipy, лимфо-рецепторларының тiтipкeнyi

2. Гематогендiк кipy (бактериемия), гемо- рецепторлық тiтipкeну.

3. Көпошақты зақымдану, (метастазды ошақтардың пайда болуы)

4. Эндогендiк ошақтардан организмге тарауы (бiрнеше рет қайталанған бактериемия) және ин­фекциялық, аллергиялық өзгерiстер.

5. Со ңғ ы кезе ң н ің мета­морфозы:

а) тар қ ауы

б) фиброз, не й родистро­фия

в) ө згермейтiн т ұ ра қ ты қ ал ды қ тары

Kөpiнici

Инкубация кезеңi

Жедел бруцеллез

Жеделдеу бруцеллез (" сепсис" сияқты)

Рецидив, созылмалы қозу, бруцеллез.

Сауығу, бруцеллез­дің қалдығы (рези­дуальды бруцеллез)

КЛИНИКАЛЫҚ КӨРІНІСТЕРІ

Бруцеллез ауруының басталу және одан әрі дамуына байланысты түр-түрге бөлiнедi.

Бруцеллездің клиникалық классификациясы.

(Руднeвтiкi, 1955 ж.)

1. Жедел (острый) бруцеллез.

2. Жеделдеу (подострый) бруцеллез.

3. Созылмалы бруцеллез (6 айдан кейiн).

4. Латенттi (көрiнiссiз) бруцеллез.

Бруцеллезбен ауырып жазылғаннан кейiнгi зардаптары (резидуальды, қалдық бруцеллез).

Бруцеллездің инкубациялық кезеңі 1-3 аптаға дейін созылады. Дамыған аурудың белгісі әртүрлі. Бруцеллез кезінде ұзақ дене қызбасы, қалтырау, тершеңдік, буындардың ауырсынуы, түсік тастау байқалады. Кейбір жағдайларда радикулиттер мен миозиттер пайда болады.

МИКРОБИОЛОГИЯЛЫҚ ДИАГНОЗ ҚОЮ

Зерттеуге алынатын материал – қан, зәр, сүйек кемігі. Диагноз қою үшін барлық микробиологиялық әдістер қолданылады. Мұндағы негізгі әдіс – бактериологиялық әдіс. Бактериолгиялық әдіс қоздырғыштың туыстығын ғана емес, инфекция көзін табу үшін де анықтайды. Сонымен қатар, серологиялық әдіс (Райт, Хедельсон аглютинациялық реакциялары, жанама геммаглютинациялық реакция, КБР(комплемент байланыстыру реакция) және т.б.), тері аллергиялық сынама (бруциллинмен Бюрне сынамасы) қолданылады. Биологиялық әдіс үшін ақ тышқандар және теңіз шошқаларына жұқтырады.

Бруцеллездi ң т ү рлерi

Жедел бруцеллез (2-3 ай ғ а соз ыл ады)

Клиника ғ а шартты кө piнic т epi

Жеделдеу бруцеллез (3-5 ай)

Дене ысты ғ ы жо ғ ары (болмаса б ұ рын жо ғ ары болған)

Диагностикал ық

реакциялар ы

Созылмалы бруцеллез (3 айдан 3 жылға дейiн).

Жедел бруцел л ездi ң жал ғ асы немесе реци­див і.Ішкі м ү шелердi ң қ абынулары,метастазд ың артриттер болуы мүмкін .

Қ анда бруцеллалар бар. Райта, Хед де ль­сон, РГА реакция­лары жо ғ ары титрлар­да оң. Бюрне белгiсi ә рт ү рлi.

Ауру жедел бруцел­лезбен ауырған. Бру­целлез ауруының әлi де болса көpiнic­тepi бар.

Қ анда бруцеллалар ә редiк болып т ұ рады. Райта, Хедд е льсон, РГА, Бюрне реакция­лары о ң .

Бруцеллез ауруы өткеннен кейiнгi қалдығы ( 3 жылға созылады)

Қ анда бруцеллалар ө те сирек болады. Райта реакциясы кей­де д ұ рыс, к ө бiнесе те­pic. Хедд е льсон,РГА, Бюрне реакциялары оң.

Диспансерлік қарауда eкi жыл бойы дене ыстығы көтерiлмеген бруцеллезге тән жаңа белгiлерi пайда болмаған.

Көрiнiссiз(латенттi) бруцеллез:Бiрiншiлiк түpi (ұзақтығы 2 жыл)

1.Еш уақытта жедел түpi болмаған: дис­пансерлiк тeкcepicтe табылған, бруцеллез клиникасы жоқ.

Райта,Хаддельсон,РГА реакциялары тepic, кей де төменгi титрда Бюрне,РСК реакциялары, Кум­бса, РИФ-реакция­лары оң.

Райта,Хеддльсон,РГА реакциялары шамалы дұрыс, ал Бюрне сынамасы орташа. \

Зертханалық диагностикасы

Қан сарысуы

Қан, зәр, нәжіс, ми, сүт

Бактериологиялық

әдіс

Серодиагностика

Бауырлық сорпада өсіру

Райт реакциясы

Бауырлық агарға егу

Хедльсон реакциясы

Жағынды,

Грам әдіс б/ша бояу

Колониялар

сипаты

Иммунды сарысумен агглютинация

реакциясы

КБР

Таза дақылды алу үшін қиғаш агарға егу

ИФА

Идентификация (биохимиялық,

антигендік қасиеті,

фагқа сезімталдығы бойынша)

ЕМДЕУІ және АЛДЫН АЛУЫ

Негізгі емі – кең спектрлі антибиотиктермен емдеу. Созылмалы түрінде антибиотиктер әсер етпейді, сондықтан арнайы имунды емдеу - өлі вакцинаны және бруцеллездік иммунды глобулинді қолданады.

Бруцеллезден сақтануда – санитарлық-гигиеналық шаралар маңызды рөл алады (соның ішінде сүтті пастеризациялау). Қазақстан Республикасында 2007 жылға дейін эпидемиологиялық көрсеткіштері бойынша бруцеллездік құрғақ вакцина ( Brucella abortus 19BA сиыр типті вакциналы қ штамм) қолданылды.

БРУЦЕЛЛЕЗДІҢ АЛДЫН АЛУ ЖӘНЕ ЕМДЕУ

Еерекше емдеу және сақтандыру

1. Ерекше емдеуде - өлтірілген бруцеллездық вакцина қолданылады. B.melitensis және B.abortus -ты қыздыру арқылы дайындалады.

2. Ерекше сақтандыруда – тірі вакцинаны қолданады. B.abortus 19BA вакцинді штамының тірі бактериясынан дайындалады.

3. Бруцеллин – аллерген. B.abortus 19ВА вакцинді штамы - тері аллергиялық сынағына қолданылады.

Зейін қойып тыңдағандарыңызға көп рахмет!!!