Building models of auto parts

21-amaliy mashgulot Avtomatikani qismlarini modellarni qurish

• Ishlab chiqarish jarayoni deb xomashyo va yarimfabrikat mahsulotlami tayyor mahsulotga aylantirib beruvchi barcha jarayonlar yig'indisiga aytiladi. Bunga: ishlab chiqarishni tashkil etish, korxona va zavodlaiga keltirilgan xomashyo, yarimfabrikat mahsulotlami tashish, quyma va boshqa turdagi tanavorlami tayyorlash, mexanik, termik, kimyoviytermik va boshqa ishlovlar berish, detallaming o'lchamlari va sifatini nazorat qilish, qism (uzel) va mashinalami yig'ish, sinovdan o'tkazish, bo'yash, qaytadan detal va qismlarga ajratish, qog'oz va yashiklarga o'rab-taxlash, omborxonaga joylashtirish, tayyor mahsulotlarni buyurtma beigan buyurtmachining tashkilotlariga jo'natish kabi jarayonlar kiritiladi. Ishlab chiqarish jarayoni korxona va zavodlaming turli sex va uchastkalarida bajariladi .

• Hozirgi davrda xalq xo‘jaligi sohalarida ishlab chiqarish sohalarida texnologik jarayonlami avtomatlashtirish jarayonlarida 3000 dan ortiq fizik kattaliklar va texnologik ko‘rsatkichlarni nazorat qilish kerak boladi.
• Qishloq xo‘jaligini avtomatlashtirish, ishlab chiqarish korxonalarida texnologik jarayonlami avtomatlashtirish uchun barcha nazorat qilinadigan kattaliklar va ko‘rsatkichlar asosan besh guruhga bo‘linadi: teploenergetik ko‘rsatkichlar; elektroenergetik ko'rsatkichlar; mexanik ko‘rsatkichlar; kimyoviy tarkibi va fizikaviy tuzilishi.

• Teploenergetik ko‘rsatkichlarga : harorat, bosim, sath va sarf kabi kattaliklar,
• elektroenergetik ko‘rsatkichlarga : o‘zgarmas va o‘zgaruvchan tok va kuchlanish, aktiv reaktiv va to‘la quwwat, quwwat koeffitsiyenti, chastota, izolatsiya qarshiligi,
• mexanik ko‘rsatkichlar : burchak tezlanish, deformatsiya, kuch, aylanish momentlari, detallar soni, materiallar qattiqligi, tebranish, massa,
• kimyoviy ko‘rsatkichlar : konsentratsiya, kimyoviy tuzilishi va tarkibi
• fizikaviy kattaliklar : namlik, elektr o'tkazuvchanlik, zichlik, yumshoqlik, yoritilganlik va boshqalar kiradi.

• Bajariladigan vazifalariga qarab avtomatlashtirishni quyidagilarga ajratish mumkin: avtomatik nazorat, avtomatik himoya, avtomatik boshqarish, avtomatik rostlash.
• Avtomatik • nazorat o‘z navbatida avtomatik signalizatsiya, avtomatik olchash, avtomatik saralash va avtomatik axborotni yig‘ishga ajratiladi .

• Avtomatik signalizatsiya xizmatchilari , texnologik jarayon ko‘rsatkichlari chegaraviy ko‘rsatkichlarga yaqinlashganlik haqida axborot beradi. Avtomatik o‘lchash texnologik jarayonni asosiy ko'rsatkichlarini maxsus asboblarga uzatib berishga xizmat qiladi.
• Avtomatik saralash mahsulotni og‘irlik o‘lchamlari, rangi va boshqa fiziko-mexanikaviy xususiyatlariga qarab ajratishga xizmat qiladi. Avtomatik axborotni yig‘ish texnologik jarayon o‘tishi, mahsulotni sifati, soni va boshqa ko'rsatkichlari haqida m a’lumot yig‘ishda xizmat qiladi.

• Avtomatik himoya normal va halokat holatlarida qo'llaniladi. Bu holda himoya vositalari jarayonni to‘xtatib yoki avtomatik ravishda ushbu holatlari chetlashtirishga xizmat qiladi.
• Har xil texnologik jarayonlami avtomatlashtirishda ularning ko'rsatkichlari haqida ma’lumot olish zarur hisoblanadi. Bu maqsadda birlamchi o'zgartirgichlar (yoki datchiklar) keng qo'llaniladi. Datchik deb, nazorat qilinayotgan yoki rostlanayotgan kattalikni kerakli yoki avtomatika tizimining keyingi elementlarida qollash uchun qulay qiymatga o'zgartiradigan vositaga aytiladi.

• Ishlab chiqarishning avtomatlashtirishni asosiy shartlaridan biri, mahsulotning tayyorlash seriyasini oshirish, ya’ni avtomatlashtirish  darajasi qancha oshirilsa , sarflanadigan xarajatlar shuncha ortib boradi, lekin bu sarflarni qoplash uchun mumkin qadar tayyorlanadigan mahsulotlarning sonini oshirish maqsadga loyiqdir.

• Bu ko‘p seriyalab va massalab ishlab chiqarishda, bitta mahsulotni ishlab chiqarish uchun o‘zgarmas avtomatlashtirish sistemasidan foydalanilganda qulay bo‘ladi .

• Bu mazmunda, seriyalab ishlab chiqarishni avtomalashtirish iqtisodiy tomondan qulay kelmaydi, yakkalab (individual) va mayda seriyalab ishlab chiqarishda, umuman, mumkin emas, chunki rivojlangan hamma davlatlarda ishlab chiqarishning 70-80% dan ortig‘i seriyalab va mayda seriyalab ishlab chiqarish xarakteriga ega.

• Raqamli dastur bilan boshqariladigan dastgohlarni ishlab chiqarishga kirib kelishi seriyalab ishlab chiqarishning avtomatlashtirish to‘g‘risidagi fikrlarni o‘zgartib yubordi. Tez va qisqa vaqt ichida qayta sozlanuvchanligi; dastgohdan alohida boshqaruvchi  dasturlarni tayyorlash ;
• - ishchining ishtirokisiz berilgan dastur asosida avtomatik ravishda ishlov berish;
• raqamli dastur bilan boshqariladigan dastgohlarni imkonlari va uning universalligi seriyalab ishlab chiqarish sharoitida detallarga mexanik ishlov berishni, qisman bo‘lsada, avtomatlashtirishga qulaylik yaratadi.

• Raqamli hisoblash mashinasi  — amallar raqamli kodpar yordamida bajariladigan elektron hisoblash mashinasi. Unda qoʻshish, ayirish, koʻpaytirish va boʻlish amallaridan tashqari, mantiqiy amallar ham bajariladi. Raqamli hisoblash mashinasi m.da misol yechish uchun, albatta, dastur tuziladi. Mashina amallarni zarur komandalar orqali maʼlum tartibda avtomatik ravishda yechadi. Tuzilgan dastur perforatsion lenta, magnit lenta va boshqalarga shartli kod bilan yozilgan holda maxsus (kirituvchi) qurilma yerdamida mashinaga kiritiladi

• Umuman Raqamli hisoblash mashinasi m. arifmetik qurilma, xotira qurilmasi, boshqarish qurilmasi va natija chiqaruvchi qurilmadan iborat. Arifmetik qurilma, asosan, qoʻshish, ayirish, koʻpaytirish, boʻlish va mantiqiy amallarni bajarish uchun, xotira qurilmasi sonlar va komandalarni saklash uchun qoʻllaniladi. Boshqarish qurilmasi mashinaning bir meʼyorda ishlashini taʼminlaydi. Agar mashina notoʻgʻri ishlasa, uni tezda toʻxtatadi, mashina ishini doimo nazorat qilib turadi

• Natija chiqaruvchi qurilma olingan natijalarni qogʻozga turli qurilmalar yerdamida qayd qilib boradi. Raqamli hisoblash mashinasi m.da tranzistorlar va integral sxemalar ishlatiladi. Xalq xoʻjaligida Raqamli hisoblash mashinasi m. ilmiytexnik hisoblarni bajarish, maʼlumotlarni avtomatik tarzda qayta ishlash, jarayonlarni avtomatik boshqarish va boshqa uchun qoʻllanadi. 20-asr 60-yillaridan EHM termini racm boʻldi, 90-yillaridan shaxsiy kompyuterlar deb ataluvchi ixcham EHM lar koʻproq qoʻllana boshladi