Чыгыш.Чорга характеристика. Әдәби агымнар.

Әдәби агымнар

Чорга характеристика

Түбән Кама шәһәре

11нче урта гомуми белем бирү мәктәбенең 

татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Харисова Чулпан Сәгыйть кызы

10нчы сыйныф

• Борынгы һәм урта гасыр әдәбияты:
• -болгар чоры;
• -алтын урда чоры;
• -казан ханлыгы чоры;
• -XVII йөз әдәбияты;
• -XVIII йөз әдәбияты.
• XIX гасыр әдәбияты
• XIX гасыр башы әдәбияты

11нче сыйныф

• 20 нче еллар әдәбияты
• 30 еллар әдәбияты
• 40-50 нче еллар әдәбияты
• 1960-2000 нче еллар әдәбияты

• Наданлыкны фаш итү һәм кире кагу, уңай геройларны мәгърифәткә, белемгә омтылган итеп сурәтләү, мохитнең кешене тәрбияләүдәге ролен күрсәтү, персонажларны кырт икегә бүлеп, ягъни уңайларын бик тә уңай итеп, тискәреләрен гел кара буяуларга манчып тасвирлау югарыда аталган әсәрләрдәге сәнгатьчә эшләнешнең нигезендә- ... ята.

Наданлыкны фаш итү һәм кире кагу, уңай геройларны мәгърифәткә, белемгә омтылган итеп сурәтләү, мохитнең кешене тәрбияләүдәге ролен күрсәтү, персонажларны кырт икегә бүлеп, ягъни уңайларын бик тә уңай итеп, тискәреләрен гел кара буяуларга манчып тасвирлау югарыда аталган әсәрләрдәге сәнгатьчә эшләнешнең нигезендә- МӘГЪРИФӘТЧЕЛЕК РЕАЛИЗМЫ ята.

Мөселман кешесенең Аллаһка карата булган гыйшкын, аның белән кавышу идеясын алга сөргән ислам динендәге мистик һәм фәлсәфи агым - ... дип атала .

Мөселман кешесенең Аллаһка карата булган гыйшкын, аның белән кавышу идеясын алга сөргән ислам динендәге мистик һәм фәлсәфи агым - СУФИЧЫЛЫК дип атала.

Хыял-идеалдагыча яшәеш рәвешен күрсәтергә омтылу,ике катламлы тормыш моделен төзү- ... дип атала .

Хыял-идеалдагыча яшәеш рәвешен күрсәтергә омтылу,ике катламлы тормыш моделен төзү- РОМАНТИЗМ дип атала .

Геройның шәхси сыйфатларын, кайсыдыр бер ягы калкурак күрсәтелеп, кешене яшәеш алдында кечкенә һәм көчсез итеп тасвирлау- ... .

Геройның шәхси сыйфатларын, кайсыдыр бер ягы калкурак күрсәтелеп, кешене яшәеш алдында кечкенә һәм көчсез итеп тасвирлау- МОДЕРНИЗМ.

Язучы һәм шагырьләрнең нинди агым тарафдарлыгы икәнлеген күрсәтегез.

• Дәрдмәнд
• Г.Ибраһимов
• Г.Тукай
• Ф.Әмирхан

• Классицизм
• Романтизм
• Модернизм
• Реализм

Язучы һәм шагырьләрнең нинди агым тарафдарлары икәнлеген парлап языгыз (җавап).

• Дәрдмәнд
• Г.Ибраһимов
• Г.Тукай
• Ф.Әмирхан

• Классицизм
• Романтизм
• Модернизм
• Реализм

Җавап

• Дәрдемәнд
• Г.Ибраһимов
• Г.Тукай
• Ф.Әмирхан

• Модернизм
• Реализм
• Классицизм
• Романтизм

Бу язучылар үз әсәрләрен реализмның кайсы төренә нигезләнеп иҗат иткәннәр?

• Г.Исхакый “Жан Баевич” драмасы
• М.Мәһдиев “Бәхилләшү” повесте
• М.Әмир “Агыйдел” повесте

• социалистик реализм

• тәнкыйди реализм

• авыл реализмы

Җавап

• Г.Исхакый “Жан Баевич” драмасы
• М.Әмир “Агыйдел” повесте
• М.Мәһдиев “Бәхилләшү” повесте

• тәнкыйди реализм

• социалистик реализм

• авыл реализмы

Романтик иҗатка хас билгеләрне санагыз :

-тормышны идеаллаштыру;

-хыялдагыча яшәеш рәвешен күрсәтү;

-реаль законнар белән исәпләшмичә яшәү;

-чынбарлык белән конфликка керү;

-кеше иң камил зат буларак күрсәтелә.

Әдипләрнең яшәү чорын үсә бару тәртибендә күрсәтегез

• К.Насыйри
• Г.Кандалый
• М.Акъегетзадә
• М.Акмулла
• Ш. Мәрҗани
• Г.Утыз Имәни

Җавап:

• Г.Утыз Имәни
• Г.Кандалый
• Ш. Мәрҗани
• М.Акмулла
• К.Насыйри
• М.Акъегетзадә

Түбәндәге исемлектән XIX йөздә реалистик проза әсәрләре иҗат итүче авторларны сайлап алып, яннарына берәр әсәрләренең исемен яз. Беренче реалистик роман язучы авторларны билгелә, астына сыз.

• Хөсәен Фәезханов Мартиньян Иванов Каюм Насыйри Салихҗан Кукляшев Заһир Бигиев Муса Акъегет Риза Фәхретдинов Закир Һади
• Хөсәен Фәезханов
• Мартиньян Иванов
• Каюм Насыйри
• Салихҗан Кукляшев
• Заһир Бигиев
• Муса Акъегет
• Риза Фәхретдинов
• Закир Һади

Җавап:

• Хөсәен Фәезханов Мартиньян Иванов
• Хөсәен Фәезханов
• Мартиньян Иванов

• Каюм Насыйри
• Каюм Насыйри

• Салихҗан Кукляшев Заһир Бигиев
• Салихҗан Кукляшев
• Заһир Бигиев

• Муса Акъегет Риза Фәхретдинов Закир Һади
• Муса Акъегет
• Риза Фәхретдинов
• Закир Һади

Романтизмның төп сурәтләү предметлары. Дөрес дип исәпләгән пунктларның астына сыз.

• табигать кешенең хисләрне кичерү киңлеге, эмоциональ киеренкелек масштабы кешенең рухи тормышы (эчке дөньясы, уй-кичерешләре) җәмгыять һәм шәхес арасындагы мөнәсәбәтләр цивилизациянең әхлакка тәэсир итүе кеше яшәешенең мәгънәсе
• табигать
• кешенең хисләрне кичерү киңлеге, эмоциональ киеренкелек масштабы
• кешенең рухи тормышы (эчке дөньясы, уй-кичерешләре)
• җәмгыять һәм шәхес арасындагы мөнәсәбәтләр
• цивилизациянең әхлакка тәэсир итүе
• кеше яшәешенең мәгънәсе

Җавап:

• табигать кешенең хисләрне кичерү киңлеге, эмоциональ киеренкелек масштабы кешенең рухи тормышы (эчке дөньясы, уй-кичерешләре) җәмгыять һәм шәхес арасындагы мөнәсәбәтләр цивилизациянең әхлакка тәэсир итүе кеше яшәешенең мәгънәсе
• табигать
• кешенең хисләрне кичерү киңлеге, эмоциональ киеренкелек масштабы
• кешенең рухи тормышы (эчке дөньясы, уй-кичерешләре)
• җәмгыять һәм шәхес арасындагы мөнәсәбәтләр
• цивилизациянең әхлакка тәэсир итүе
• кеше яшәешенең мәгънәсе

Кайсы иҗат методында иҗат итү әдиптән тарихи чынбарлыкның конкрет сурәтләнешен таләп итә?

А) реализм

Б) романтизм

В) сентиментализм

Г.Тукайның романтик дип саналырга хаклы әсәрләренең өч-дүртен атагыз.

Утызынчы еллар татар әдәбиятына хас үзенчәлекләрне санагыз.

1940-1950 нче еллар әдәбиятында чагылган төп үзенчәлекләрне түбәндәге исемлектән + тамгасы куеп билгелә.

• реалистик прозаның алгы планга чыгуы халык авыз иҗаты әсәрләреннән килгән сурәтләү чараларын киң куллану шигырь формасының иң үтемле әдәби форма булып өстенлек итүе аерылу, сагыну, ярату, туган илгә мәхәббәт хисләренең дәрәҗәсен бирергә омтылу зур күләмле романнарның иҗат ителүе туган ил, балалар темаларының калку куелуы милләт иреге, язмышы мәсьәләләренең көчәюе яңа тормыш өчен көрәш, яңа җәмгыять төзү юлларын исбатлауны алга куйган әсәрләр иҗат ителү колониаль изелү мәсьәләләренең алга куелуы мифологик образларга мөрәҗәгать итеп, идеаль тормыш сурәтләргә омтылу.
• реалистик прозаның алгы планга чыгуы
• халык авыз иҗаты әсәрләреннән килгән сурәтләү чараларын киң куллану
• шигырь формасының иң үтемле әдәби форма булып өстенлек итүе
• аерылу, сагыну, ярату, туган илгә мәхәббәт хисләренең дәрәҗәсен бирергә омтылу
• зур күләмле романнарның иҗат ителүе
• туган ил, балалар темаларының калку куелуы
• милләт иреге, язмышы мәсьәләләренең көчәюе
• яңа тормыш өчен көрәш, яңа җәмгыять төзү юлларын исбатлауны алга куйган әсәрләр иҗат ителү
• колониаль изелү мәсьәләләренең алга куелуы
• мифологик образларга мөрәҗәгать итеп, идеаль тормыш сурәтләргә омтылу.

И.Юзеев үз әсәрләрен кайсы иҗат методына өстенлек биреп яза?

Түбәндәге әсәрләр нинди юнәлеш һәм иҗат методында язылган? Билгелә.

• М.Җәлилнең “Кызыл ромашка”, Н.Исәнбәтнең “Идегәй”, А.Гыйләҗевның “Әтәч менгән читәнгә”, И.Юзеевның “Өчәү чыктык ерак юлга”, Ә.Баяновның “Сәяхәтнамә” әсәрләре.

90-нчы еллардан алып, бүгенге көн әдәбиятында нинди күренешләр булды, шуларны мисаллар белән дәлиллә. Бу чор әдәбиятында үзеңә ошаган әсәрләрен ата.

ХlХ йөзнең беренче яртысы әдәбиятына хас төп сыйфатларны санап үтегез. Нинди традицияләрнең дәвам иттерелешен, нинди яңалыкларның пәйда булуын игътибарга алыгыз.