Чыңгыз Төрөкулович Айтматов

Чыңгыз Айтматов

Кыскача өмүр таржымалы

• Чыңгыз Төрөкулович Айтматов  1928 -жылы 12- декабрда  азыркы  Кыргыз Республикасынын  Талас облусунун  Кара-Буура районундагы   Шекер айылында  мамлекеттик кызматкердин үй-бүлөсүндө туулган

Атасы Төрөкул Айтматов апасы Нагима Хамзаева

• Чоң атасы Айтмат кыргыздын кытай уруусунан чыккан бай кишинин уулу болгон.
• Атасы  Төрөкул Айтматов  адегенде 1927-жылдан тартып, 1932-жылга чейин большевиктер партиясынын Жалал-Абад кантонунун биринчи катчысы, андан соң Кыргыз обкомунун катчысы болгон. Андан соң Төрөкул  1937 -жылы репрессияланып,  1938 -жылы жазыксыз жерден "пантүркист" катары атылып кеткен. Эл ичинде кадыр-барктуу, көрүнүктүү адамдардан болгон.
• Апасы Нагима Хамзеевна Айтматова - теги боюнча татар. Чыңгыздын таятасы Хамза - Караколдук бай жана айдың татар соодагери болгон. Азыр да Каракол шаарында Хамзанын эки кабат үйү сакталып турат. Нагима жергиликтүү театрда актриса болгон. Билимдүү, эл оозуна алынган, акылдуу аялдардан болгон.

“ Жамийла”

“ Ак кеме”

Нургазы Гүлжамал

Момун чал Орозкул

“ Ак кеме”

“ Биринчи мугалим”

“ Кыямат”

Ч.Айтматовдун чыгармалары

Сабактын максаты:

Ч.Айтматовдун чыгармалары жөнүндө маалымат алуу

Чыгармалары

• “ Жамийла”
• “ Ак кеме”
• “ Биринчи мугалим”
• “ Кыямат”
• “ Кылым карытар бир күн”
• “ Бетме-бет”
• “ Саманчынын жолу”

Жамийла повестинин каармандары

• Луи Арагон жогору баалаган.  Ошол кезде жалпыга таанымал француз жазуучусу Арагон "Жамийла" повестин "Дүйнөдөгү махабат жөнүндөгү эң сонун баян" деп атап, ал тууралуу макаласын 1959-жылы апрелде Парижден басып чыгарган.

“ Жамийла”

Символдор жана симметриялар.

•   Чыгармада автор символдорду укмуш терең философиялык маани берүү менен колдонот. Мисалы, дүрбү – алысты жакын, жакынды алыс кылып көрсөтүүчү оптикалык прибор гана эмес, ал дүйнөнү таанып билүүнүн символу, китепкап – чоңоюнун, турмуштун ак-карасын ажыратып калуунун, билимдин символу, ак кеме – актыктын, тазалыктын, келечектин символу. Ар бир каарман өзү символ, булар жашаган жердин корук (кардон) болуп турушу да символ. Симметриялар жана гармониялар тууралуу сынчы Кеңешбек Асаналиев мындай айтат: кордондо жашагандар үч түтүн; үч короо; үч эркек; үч аял; кийин портфель сатылып алынгандан кийин Бала да үчөө болот: өзү, дүрбүсү, китеп кабы. Сюжет да үч күндүк окуя: портфель алынган күн; мүйүздүү эне келген күн; мүйүздүү эне өлгөн күн. Бул магиялык үчтүктөргө биз повестин курамындагы үч жомокту кошуп койсок да болот: Мүйүздүү Бугу-Эне тууралуу; Чыпалак бала тууралуу; Теңир-Тоо тууралуу жомоктор. Бала үчүн үч дүйнө бар: бири өзү жашап аткан Жер дүйнөсү; экинчиси – баланы дайыма кызыктарган, күндүз булуттар каалгып сүзүп жүргөн, түнү Ай жана жылдыздары менен өзүнө арбап алган Асман дүйнөсү; үчүнчүсү – өзү баргысы келген, балык болуп жүргүсү келген Суу дүйнөсү. 

• 1946 -жылы, сегизинчи классты аяктагандан кийин Жамбылдагы зооветеринардык техникумга окууга өтөт. 1948 -жылы техникумду мыкты аяктап бүтүргөндөн кийин Кыргыз айыл-чарба институтуна окууга кирет. Аны дагы  1953 -жылы мыкты аяктайт.
• 1959–1965-жж. орусча "Литературный Кыргызстан" журналынын баш редактору болгон.
• "Правда" гезитинин кабарчысы да болуп иштеген.
• 1988–1990-жж. Москвада чыгуучу "Иностранная литература" журналынын баш редактору болгон.
• Коомдук иштерди да аткарган.
• 1964–1986-жж. Кыргызстан Кинематографисттер Биримдигинин Биринчи катчысы болгон.