ARALASH SONLARNI QO'SHISH VA AYIRISH.docx

Tasdiqlayman_____________
maktab direktori D.X.Magrupova

Toshkent shahri Yunusobod tumani 96-maktab matematika fani o’qituvchisi To’xtaboyeva Muattarning matematika fanidan 5-sinf ucnun

mavzusiga doir 1-soatlik

TOSHKENT -2019

Sana: 30.01.2019

Mavzu: Aralash sonlarni qo’shish va ayirish.

Darsning maqsadi:

Ta’limiy: a) O’quvchilarga to’g’ri va noto’g’ri kasrlar yuzasidan bilimlarni, mustaxkamlash.

b) aralash sonlarni qo’shish va ayirish haqida bilim berish.

Tarbiyaviy: Yosh avlod qalbida Vatanga muhabbat, har bir matematik muammolarni hamjihatlik, xushmuommalik bilan bajarish vazifalarini tarbiyalash.

Rivojlantiruvchi: Matematik topshiriqlarni bajarish orqali o’quvchilarning mustaqil va mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish.

Dars metodi: interfaol.

Dars shakli: Jamoa, guruh bilan va har bir o’quchi bilan ishlash.

Fanlararo bog’liqlik: Adabiyot, tabiat, ingliz tili.

Ko’rgazmali qurollar: Buyuk matematik olimlar portretlari, ko’rgazmali materiallar, kartochkalar, test savollari, darslik, proyektor, kompyuter.

Dars rejasi: kompyuterda tayyorlanadi.

Darsning borishi: Tashkiliy qism. Salomlashish. Davomatni aniqlash.

O’qituvchi: Bolalar, hozir qaysi dars?

O’quvchilar (birgalikda): Matematika darsi.

O’qituvchi: Matematika qanday fan?

O’quvchilar (birgalikda): Matematika fanlar podshosidir.

Biz matematikadan to’garak mashg’ulotlarida shu nomli she’rini yod olgan edik. Qani kim aytadi? O’quvchilar shu nomli she’rni yod aytib berishadi.

O’qituvchi: Aziz o’quvchilar! Har biringizning qo’lingizda 5-sinf uchun matematika kitoblaringiz bor. Sizlar Son va hisoblashlar bo’yicha , ifodalarni aynan almashtirish,geometrik shakllar bo’yicha qanday bilim, ko’nikmalarga ega bo’lishingiz kerak?

O’quvchilardan javoblar olinadi.

O’qituvchi:

Salom aziz bolalar

Ochilgan gullolalar

O’quvchi:

Mustaqil yurt bag’rida, uchrashdik biz siz bilan.

Sizga sog’lik tilaymiz, butun sinfimiz bilan.

O’qituvchi:

Rahmat bolajonlar, bugungi darsimiz shiori

O’quvchilar:

“ Izlanamiz, intilamiz-marra bizniki”

O’qituvchi:

Darsimiz boshlashdan avval oltin qoidalarni eslab olaylik.

O’qituvchi:

Har bir darsimiz muqaddas,

Ayting hozir qaysi dars.

O’quvchilar: Matematika.

Matematikani sevamiz va o’rganamiz!

O’qituvchi:

Qaysi Chaqqon o’quvchi

Darsni boshlab bermoqchi.

1. o’quvchilar:

Ruxsat bering ustozim

Men bu darsni boshlayin

Birinchi sahifani

Takrorlash deb atayin

O’quvchilar: Takrorlash yaxshi odat

Keltiradi saodat ,

O’qiganni o’rganish

Bu juda ham maqbul ish!

O’qituvchi: Barakalla, bolalar biz o’tgan matematika

darsida qaysi mavzuni o’rgangan edik, uyga vazifa nima edi.

2-o’quvchi : Biz o’tgan matematika darsida

”Alarash sonlar “ degan mavzuni o’rganib

qolgan edik . Uyga vazifa 19,20 – misol, 21, 22 – masalalar edi.

O’qituvchi: Qani bolalar uy ishini tekshirib olamiz.

(6-masala, slayd og’zaki yechiladi va mustahkamlanadi. Vazifani to’g’ri bajargan o’quvchilarga rag’bat kartochkasi beriladi.)

Sinf doskasiga uchta sirli yozuv kartochkasi orqa tomonidan yopishtirib qo’yiladi.

O`quvchilar uch guruxga bo`linib dars musobaqa shaklida davom etadi. 1-gurux “Ziyraklar”, “Bilimdon”, “Izlanuvchi” guruhlari.

O’qituvchi: Bolalar hozir qaysi fasl?

O`quvchilar: Qish fasli

Demak qish fasli qaysi oylarni o’z ichiga oladi?

Dekabr,yanvar, fevral

Yangi mavzuni bayoni.

Aralash sonlar qo’shish va ayirish bu amallarning xossalari asosida bajariladi.

1-misol. 5 va 3 sonlari yig’indisini toping.

Yechish: 5=5+ va 3= 3+ bo’lgani uchun

+ = (+) +(+) =(+)+(+)= +=

Bu qisqacha quyidagi ko’rinishda yoziladi: + =

2-misol. va sonlarni ayirmasini toping.

Yechish: - = (+) - (+)=(-)+ ( - )= +=

Bu qisqacha quyidagi ko’rinishda yoziladi: - =

Aralash sonlarni qo’shishda (ayirishda) ularning butun va kasr qismlari alohida-alohida qo’shiladi(ayiriladi).

Ba’zida aralash sonlarni qo’shishda kasr qismlar yig’indisi noto’g’ri kasr bo’lishi mumkin. Bunday hollarda noto’g’ri kasrning butun qismi ajratiladi va butun qismlar yig’indisi qo’shiladi.

3-misol. + = = +=+=

Ba’zida aralash sonlarni ayirishda kamayuvchining kasr qismi, ayriluvchining kasr qismidan kichik bo’lishi mumkin. Bunday hollarda 1 butun “maydalanadi”.

Buni quyidagi misollarda ko’rish mumkin:

4-misol. - =(+) - =(++) - = (+ ) - =(+) - = - =

Bu qisqaroq - = - = ko’rinishda yoziladi.

Butun sondan kasr son ayirilayotganda ham xuddi shunday yo’l tutiladi, ya’ni

1 butun “maydalanadi”. Buni quyidagi misolda ko’rish mumkin:

5-misol. - = - = , - = - =

Darsni mustaxkamlash:

№2. a) + = d) + =

b) + = e) + =

f) + = g) +=

№3. а) += = b) + = =

d) + = = e) += =

№4.a) + = = 4 b) + = = 2

d) + = = 6 e) + = =6

№5. a) ++= b) +2+ =

d) 10++ = e) ++ =

№6.a) += = 7+=+ =

b) + = , d) + = =+=

e) += = +=

Faol o’quvchilarni baholash.

G’olib guruhni aniqlash.

Darsni yakunlash va darsda yaxshi qatnashgan o’quvchilarni rag’batlanritish.

Uyga vazifa: 147 – bet. 25, 26, 27, 28 – misollar.

Tasdiqlayman_____________
maktab direktori D.X.Magrupova

Toshkent shahri Yunusobod tumani 96-maktab matematika fani o’qituvchisi To’xtaboyeva Muattarning matematika fanidan 6-sinf ucnun

mavzusiga doir 1-soatlik

TOSHKENT -2018

Sana: 12.12.2018

Mavzu: Kasrli ifodalar. Misollar yechish.

Shior: Kuch birlikda.

Darsning maqsadi:

a) ta`limiy maqsad: O`quvchilarda kasr ifodalar haqidagi bilimlarni shakllantirish, ularga kasr ifodalar ustida misollar yechishni o`rgatish hamda matematik bilimlarni berishda davom etish.

b) tarbiyaviy maqsad: o`quvchilarni o`z maqsadiga erishish ruhida tarbiyalash, bir-birlariga o`zaro hurmat, jamoa bo`lib ishlash, o`zaro yordam va berilgan vazifani bajarishda ma`suliyat sezish ko`nikmalarini tarkib toptirish.

c) rivojlantiruvchi maqsad: o`quvchilarni mustaqil ishlash, ijodiy izlanish orqali bilim olishga ,xotirani mustahkamlashga, tez fikrlash, fikrini aniq ifodalashga o`rgatish, nutq madaniyatini o`stirish.

Dars turi: Mustahkamlovchi dars.

Dars o`tish metodi: “Aqliy hujum”, sirli maktub, jim o’yini.

Darsning jihozi: Proyetor, darslik, tarqatma materiallar, testlar, plakat.

Darsning borishi: Tashkiliy qism. Salomlashish. Davomatni aniqlash.

2. O`tgan mavzuni takrorlash va uyga vazifani so`rash.

O`tilgan mavzular bo`yicha savollar berib, o`quvchilarni baholayman.

1. Kasrlarni qanday ko`paytiramiz?

2. Sonning qismini qanday topamiz?

3. Ko`paytirishning taqsimot qonunini ayting.

4. O`zaro teskari son deb nimaga aytiladi?

5. Oddiy kasrlarni qanday bo`lamiz?

6. Qismiga ko`ra o`zini qanday topamiz?

7. Kasr ifoda deb nimaga aytiladi?

O’qituvchi:

Salom aziz bolalar

Ochilgan gullolalar

O’quvchi:

Sog’lom bola yilida, uchrashdik biz siz bilan.

Sizga soglik tilaymaymiz, butun sinfimiz bilan.

O’qituvchi: Rahmat bolajonlar,bugungi darsimiz shiori

O’quvchilar: “ Kuch birlikda”

O’qituvchi: Darsimiz boshlashdan avval olin qoidalarni eslab olaylik.

O’qituvchi:

Har bir darsimiz muqaddas,

Ayting hozir qaysi dars.

O’quvchilar: Matematika

O’qituvchi:

Qaysi Chaqqon o’quvchi

Darsni boshlab bermoqchi.

2- o’quvchilar:

Ruhsat bering ustozim

Men bu darsni boshlayin

Birinchi sahivani

Takrorlash deb atayin

O’quvchilar: Takrorlash yaxshi odat

Keltiradi saodat ,

O’qiganni o’rganish

Bu juda ham yaxshi ish

O’qituvchi:Barakalla, bolalar biz o’tgan matematika

darsida qaysi mavzuni o’rgangan edik, uyga vazifa nima edi.

2-o’quvchi : Biz o’tgan matematika darsida

”Alarash sonlar “ degan mavzuni o’rganib

qolgan edik . Uyga vazifa 19,20-misol,21,22-masalalar edi.

O’qituvchi: Qani bolalar uy ishini tekshirib olamiz.

(6-masala, slayd og’zaki yechiladi va mustahkamlanadi. Vazifani to’g’ri bajargan o’quvchilarga rag’bat kartochkasi beriladi.)

Sinf doskasiga uchta sirli yozuv kartochkasi orqa tomonidan yopishtirib qo’yiladi.

O`quvchilar uch guruxga bo`linib dars musobaqa shaklida davom etadi. 1-gurux “Ziyraklar”, “Bilimdon”, “Izlanuvchi” guruhlari.

O’qituvchi: Bolalar hozir qaysi fasl?

3.Yangi mavzuni bayon qilish.

Aziz o`quvchilar siz oddiy kasrlarni qo`shish, ayirish, bo`lish va ko`paytirishlarni bilar edingiz, kasr ifodalarda ham bu amallar xuddi shunday bajariladi.

Kasr ifodalarning qiymatini toping.

№ 552. 1) + = + 5 = 5;

2) - = - = ;

3) = = = 19,625;

№ 553. 1) = = = ;

2) = = = 3;

3) = = = 2

4. Yangi mavzuni mustahkamlash.

Darsni mustahkamlash uchun mavzu bo`yicha misollar yechish. Yangi mavzuga doir darslikdagi 552 – 555 – misollarni har qatordan bittadan o`quvchilar chiqib doskada yechadilar. Qolgan o`quvchilar misollarni daftarlarida yechadilar, doskadan oldin bajargan o`quvchilarning misollari o`qituvchi tomonidan tekshirib, baholanadi.

№ 554. a + b = 42,2 sm; a = b + 17,2 sm; S = ?

b + 17,2 + b = 42,2; 2b = 25; b = 12,5 sm; a = 29,7sm;

S = a * b = 12,5 * 29,7 = 371,25 sm²;

№ 555. 1) = = == ;

3) = = = = ;

5. Darsni yakunlash va darsda yaxshi qatnashgan o`quvchilarni rag`batlantirish.

O`quvchilarning olgan baholarini jurnalga va kundalikka qo`yish.

6. Uyga vazifa: 90 – bet. 561 – 562 – misollar.

O`TIBDO` __________ Zaynutdinova X

Tasdiqlayman_____________
maktab direktori D.X.Magrupova

Toshkent shahri Yunusobod tumani 96-maktab matematika fani o’qituvchisi To’xtaboyeva Muattarning geometriya fanidan 7^b-sinf ucnun

mavzusiga doir 1-soatlik

TOSHKENT -2019

Mavzu: Uchburchak ichki burchaklarining yig’indisi.

Texnologik xarita

Darsning maqsadi:

Ta’limiy maqsadi: O’quvchilarga geometriya tarixidan ma’limotlar va uchburchak burchaklari haqida bilim berish. Ularga uchburchak ichki burchaklari yig’indisi 180⁰ga tengligini o’rgatish.

Тarbiyaviy maqsad: O’quvchilarningn o’z–o’zini boshqarish va muomala madaniyatini shakllantirish, go’zallikka undash.

Rivojlantiruvhci maqsadi: O’quvchilarni mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini o’stirish va ijodkorlikka undash. O’zgalra fikrini tinglashga o’rgatish.

Dars jihozlari: Darslik, Uchburchak, Mavzuga oid slayd, tarqatmalar, plakat, geomatrik shakllar.

Dars tiri: yangai bilim berish.

Dars uslubi: kichik maruza, kichik guruhlarda ishlash, aqliy hujum, pinbord, namoyish usuli.

Dars jarayoni va uning bosqichlari.

Darsda foydalanadigan metodlar. “Aqliy hujum”, “Krossvord”, “Elektron test” metodlari.

Darsning borishi:

1. Tashkiliy qism: O`qituvchi dars jihozlarini darsga tayyorlaydi, o`quvchilardan davomat olinadi.

1)

2)

3)

4)

5)

O`quvchilarni guruhlarga ajratish:

2. O`tilgan mavzu bo`yicha “Aqliy hujum” metodidan foydalanib darsni mustahkamlash.

O’qituvchi dars jihozlarini tayyorlaydi. So’ngra uy vazifalarini tekshirish uchun o’quvchilarni kichik guruhlarga bo’lib olamiz.

Uy vazifalarini tekshirish uchun “aqliy hujum”, kichik guruhlarda ishlash metodidan foydalanamiz.

1-guruh: Uchburchaklar tengliging 1-alomatini ayting?

2-guruh: Uchburchaklar tengliging 2-alomatini ayting?

3-guruh: Uchburchaklar tengliging 3-alomatini ayting?

3. Mavzu: Uchburchak ichki burchaklarining yig’indisi

Eslatib o‘tamiz, to‘g‘ri burchakli uchburchakning bitta burchagi to‘g‘ri (90°) bo‘lib, qolgan ikki burchakalri esa o‘tkir burchaklardan iborat edi. To‘g‘ri burchakli uchburchakning to‘g‘ri burchagi qarshisidagi tomoni gipotenuza, qolgan ikki tomoni esa katet deb ataladi. Endi to‘g‘ri burchakli uchburchakning ba’zi bir xossalarini ko‘rib chiqaylik.

1-xossa. To’g’ri burchakli uchburchakning ikkita o‘tkir burchaklari yig‘indisi 90° ga teng.

Haqiqatan, uchburchak ichki burchakalri yig‘indisi 180° ga teng. To‘g‘ri burchakli uchburchakning bitta burchagi esa 90° ga teng. Shuning uchun uning qolgan ikki burchaklari yig‘indisi 90°ga teng bo‘ladi.

2-xossa. To’g’ri burchakli uchburchakning 30° li burchagi qarshisidagi kateti gipotenuzasining yarmiga teng.

Aytaylik, 1-rasmda tasvirlangan ABC to‘g‘ri burchakli uchburchak berilgan bo‘lib, unda ÐC= 90° va ÐABC = 30° ga teng bo‘lsin (ravshanki, u holda ÐBAC=60° bo‘ladi). AC = AB ekanligini ko‘rsatamiz. Berilgan uchburchakka teng BCD uchburchakni 1-rasmda ko‘rsatilgandek qilib yasaymiz. Naijada hamma burchaklari 60° ga teng bo‘lgan ABD uchburchakka ega bo‘lamiz. Demak, ABD uchburchak teng tomonli. Xususan, AB = AD bo‘ladi. Demak,

AC= AB. Xossa isbotlandi.

4. Darsni mustahkamlash.

Savollari

Javoblari

5.Elektron test.

1. Bir tekislikda yotgan va o`zaro kesishmaydigan to`g`ri chiziqlar qanday chiziqlar deyiladi?

A) parallel B)perpendikular C)kesishuvchi

2. Parallel to`g`ri chiziqlarda bir tomonli burchaklar yig`indisi necha gradusga teng?

A)180⁰ B) 360⁰ C) 90⁰

3. Agar to'g'ri chiziq parallel to'g'ri chiziqlardan biriga perpendikular bo'lsa ikkinchisiga perpendikular bo'ladimi?

A) ha B) yo`q C) bo`lishi ham bo`lmasligi ham mumkin

4. Berilgan to`g`ri chiziqda yotmaydigan nuqta orqali shu to`g`ri chiziqqa necha parallel to`g`ri chiziq o`tkazish mumkin?

A) 1 B) 2 C) 4

5. Uchburchaklarning ichki burchaklari yig`indisi necha gradusga teng?

A) 180⁰ B) 360⁰ C) 90⁰

6. Agar uchburchakning bir burchagi 90⁰ gradus bo`lsa, uchburchakni turini aniqlang.

A) To`g’ri burchakli uchburchak B) O`tkir burchakli uchburchak

C) O`tmas burchakli uchburchak

7. Uchburchakning bir burchagi 30⁰ , ikkinchi burchagi 50⁰ uchinchi burchakni toping?

A) 100⁰ B) 90⁰ C) 80⁰

8. Uchburchaning bitta tashqi burchgi 150⁰ bo`lsa, shu burchkning ichki burchagini toping?

A) 30⁰ B) 40⁰ C) 50⁰

9. Uchburchakning nechta burchagi to`g`ri bo`lishi mumkin?

A) 1ta B) 2ta C) 3ta

10. Uchburchakning nechta burchagi o`tmas bo`lishi mumkin?

A) 1ta B) 2ta C) 3ta

Uyga vazifa:

• Mavzuni o’qish

• Amaliy topshiriqni bajarish

Darsni yakunlash: Dars yakunida faol qatnashgan o’quvchilar rag’batlantirilib baholanadi.

Olgan baholar o’qituvchi tomonidan o’quvchilar kundaliklariga qayd qilinadi.

O’quvchilar bilan xayrlashish.