Кече яшьтәге мәктәп укучыларының уку компетенциясен формалаштыру

Кече яшьтәге мәктәп укучыларының уку компетенциясен формалаштыру өчен күнегүләр

Максат: Кече яшьтәге мәктәп укучыларының уку компетенциясен

Формалаштыру

Бурычлар:

• Кече яшьтәге мәктәп укучыларының уку компетенциясен формалаштыру буенча күнегүләр җыелмасын туплау

• аңлап уку күнекмәләре булдыру, тексттан кирәкле мәгълүматны аерып алырга өйрәтү;

• уку процессы белән кызыксынуны үстерү, укырга ихтыяҗ булдыру;

Хәзерге мәктәп укучысы иҗади фикер йөртә, инициатива күрсәтә белергә, төрле ситуацияләрне чишү юлларын таба белергә тиеш. Шуңа күрә педагогик эшчәнлектә хезмәттәшлек технологиясе, проблемалы укыту, информацион технологияләр, проект эшчәнлеге киң кулланылырга тиеш. Бу дәрестә һәр укучы актив катнаша, иркен аралаша алсын өчен кирәк.

Укучыларның уку компетенциясен формалаштыру буенча төрле эш юнәлешләре кулланыла.

Эш юнәлешләре:

• уку күнекмәсен формалаштыру;

• китап белән эшли белү;

• текст өстендә эшләү;

• китапханә белән эшләү;

• ата- аналар белән эш;

• класстан тыш чаралар;

Текст белән эшләгәндә укучыларда күп кенә кыенлыклар туа:

- әсәрнең темасын һәм төп фикерен билгеләү;

-текстны мәгънәле кисәкләргә бүлү, план төзү;

-монологик сөйләм төзү;

- сорауларга эчтәлекле җавап бирү;

- әдәби әсәрне анализлау һәм аңлау;

- геройларның гамәлләрен анализлау;

Бу кыенлыклардан котылу өчен төрле уеннар кулланырга була.

Уеннар:

• сөйләм үсеше буенча уеннар һәм күнегүләр;

• башваткычлар;

• сүзле уеннар;

• викториналар;

• кроссвордлар;

Иҗади характердагы биремнәр укучының уку грамоталылыгын тәэмин итә.

Түбәндәге биремнәрне кулланырга мөмкин:

- текст буенча сораулар һәм тестлар төзү;

- иҗади сөйләү;

- әсәрнең дәвамын (ахырын уйлап табу);

- иҗади сочинение;

- әдәби геройга хат язу;

- критик фикерләүне үстерү технологияләре ( синквейн, тукталышлы уку, «беләм-белергә телим, белдем»);

- «Минем уңышларым» бүлегендә портфолио белән эш;

- мәгълүмат алу, эзләү һәм фиксацияләү;

- аңлау һәм мәгълүматны үзгәртү;

- мәгълүматны куллану һәм тапшыру;

- алынган мәгълүматны бәяләү.

Шуңа күрә укучыларны тиз уку техникасы белән бергә, мәгънәле укуны тәэмин итә торган уку осталыкларын да үстерергә кирәк.

Уку грамоталылыгы - кешенең язма текстларны аңлау һәм куллану, эчтәлек буенча фикерлəү, укылган китапларны бәяләү, үз белемнәрен һәм мөмкинлекләрен киңəйтү, социаль тормышта катнашу мөмкинлеге ул.

Без укучыларның уку компетентлыгын үстерү буенча төрле ысуллар кулланабыз. Хәзер шуларның кайсыберләре белән сезне дә таныштырып үтәбез.

"Сораулар шапкасы "ысулы

Бу ысулны куллану өчен өч шапка алына. Укучы өйрәнгән тема буенча, мәсәлән, укылган әсәр буенча, кәгазьгә сораулар яза һәм бу сораулар тиешле шапкага салына.

1. Беренче шапкага,текстның эчтәлеген белүне тикшерә торган сораулар салына.

2. Икенчесендә -сәнгать әсәреннән алган хис-кичерешлар, персонажлар турында фикерләр;

3. Өченче шапкага сораучы үзе җавап бирергә кыенсынучы сораулар куела.

Текст 1 нче кушымтада.

Беренче шапкага текст буенча сораулар салына.

Болар - текстның эчтәлеген ныклап аңларга ярдәм итүче сораулар.

Кайчан...? (Когда ..?)

Ничә...? (Сколько..?)

Кем...? (Кто..?)

Нәрсә...? (Что..?)

Нишләп...?. Ни өчен...? (Почему...?)

Ничек...? (Как...?) кебек сорауларга жавап бируче сораулар.

Шулай итеп, беренче шапкадагы сораулар белемне ныгытырга, аңлап уку күнекмәсен үстерергә мөмкинлек бирәләр.

• Галигә ничә яшь?

• Малайның исеме ничек?

• Әтисе кем белән кайтты?

• Гали нишләп курка?

Икенче шапка.

Укучыларга түбәндәге алгоритм буенча сорауларны формулаштырырга тәкъдим итәргә була:

"Мин ... шулай уйлыйм. Ә син ничек уйлыйсың?"

• Мин Гали хәзер фотога төшергә курыкмый дип уйлыйм, ә син ничек уйлыйсың?

• Мин Гали фотога төшүнең нәрсә икәнен белде дип уйлыйм, ә син ничек уйлыйсың?

Өченче шапка.

Укучылар бу шапкага үзләре җавап бирә алмый торган, әсәрдә җавабы булмаган сорауларны язып салалар.

Бу сорауларда " Мин... белмим..." сүзтезмәсе була.

Өченче шапка мәсьәләләре укучыга белем дәрәҗәсен бәяләргә һәм шул ук вакытта аның күзаллауларын киңәйтергә мөмкинлек бирә.

Бу шапкадагы сорауларга башка укучылар жавап биреп карыйлар, укытучы ярдәм итә.

• Шикләнеп карап төшү ничек була?

• Ә ни өчен Гали фотога төшүнең ни икәнен аңламый?

Бу алымнарны куллану укучыларга белемнәрне куллана белергә ярдәм итә. фикерләү сәләтен үстерә, башкалар белән килешеп эшләргә, местәкыйльлеккә өйрәтә.

Текст белән эшләгәндә уку грамоталылыгын формалаштыру өчен биремле тестлар

Метапредмет универсаль уку-укыту гамәлләре арасында уку һәм

информация белән эшләү аерым урын алып тора.

Уку грамоталылыгы түбәндәге күнекмәләр формалашу дәрәҗәсе буенча билгеләнә.

- Текстның эчтәлегендә ориентлаштыру һәм аның бербөтен мәгънәсен аңлау, мәгълүматны табу;

- Текстны интерпретацияләү;

- Текст эчтәлегенә яисә формасына рефлексия һәм бәяләү.

Укучыларны мәгълүматны эзләргә һәм аны куллана белергә өйрәтергә кирәк. Димәк, укучыларның уку белемен тикшерә торган теләсә нинди тикшеренүләр текстлардан алынган мәгълүматны эзләү, сайлау, интерпретацияләү һәм бәяләү кебек белемнәргә юнәлдерелергә тиеш. Уку күнекмәләре укучыларның мәктәп дисциплиналарында уңышка ирешү өчен нигез булып хезмәт итә, ә өлкәннәр тормышының күпчелек өлкәләрендә уңышлы катнашуның мөһим шарты да булып тора.

Тоташ текстлар гадәттә абзацларга тоташтырылган җөмләләрдән тора. Абзацлар, үз чиратында, параграфларга, бүлекләргә һ.б. берләшергә мөмкин.

МИСАЛЛАР: әдәби һәм фәнни текстлар, журналлар мәкаләләре (бары текст кына), газета һәм интернет-битләр.

Тоташ булмаган текстлар башкача оештырылган, текстның мәгълүмат берәмлекләренең махсус бәйләнешләре һәм әлеге бәйләнешкә махсус формаль күрсәткечләр (мәсәлән, график күчәрләре исемнәре) керә. Мондый текстларда сүз белән аңлату, киң җөмләләр юк диярлек.

МИСАЛ: таблица, графика, диаграмма, игълан, расписание, каталоглар, формалар.

Катнаш текстлар - иллюстрацияләр белән текст җыелмасы түгел, алар тоташ һәм тоташ булмаган текстларның сыйфатларын тоташтыра. Катнаш текстларның вербаль һәм вербаль булмаган (мәсәлән, график) элементлары бер-берсен тулыландыралар. Вербаль булмаган элементлар - ул иллюстрацияләр генә түгел, бу аерым бәйләнешләр (абзацларны рәсмиләштерү), бу текстны күзаллау формасы, бу график элементлар (символлар, диаграммалар, схемалар, карталар һәм башкалар). Текстның катнаш чыганагы яссылыкларга караганда күбрәк.

Мисал: веб-бит, инфографика, белдерүләр һәм башкалар.

Бер үк вакытта һәр чыганак билгеле бер ситуациягә туры килергә тиеш:

Шәхси. Мондый текстлар кешенең гамәли, эмоциональ һәм интеллектуаль мәнфәгатьләренә хезмәт күрсәтә. Алар кешеләр арасында шәхси мөнәсәбәтләрне үстерү, кызыксынуны канәгатьләндерү һәм күңелле ял итү өчен каралган.

Мисал: хатлар (электрон һәм гадәти), смс, блоглар, көндәлек язмалар.

Иҗтимагый. Иҗтимагый оешмаларның эшләрен һәм кайгыртуларын тасвирлый торган текстлар. Алар азмы-күпме аноним кешеләр бәйләнешен күздә тота. Мисал: рәсми документлар, иҗтимагый вакыйгалар турында мәгълүмат, газета яңалыклары, Интернеттагы форумнар.

Эшлекле. Текст нинди дә булса кичектергесез эшнең үтәлешенә хезмәт күрсәтә. Ул, барыннан да элек, үз белемнәрен һәм осталыкларын реаль тормышта кулланып, мәктәп бусагасында уңышлы эшләүнең әзерлеген бәяләүгә юнәлтелгән. Мисаллар: газетаның яки Интернетның тиешле бүлегендә эш эзләү, эшкә ничек керешү турында инструкция, эшлекле хатлар.

Шул рәвешле, биремнәр пакеты өч төрле чыганактан тора, аларның һәрберсендә бер ситуация тасвирланган.

Тоташ текст күләме:

1 сыйныф - якынча 60 сүз

2 сыйныф - якынча 80 сүз

3 сыйныф - якынча 90 сүз

4 сыйныф - якынча 110 сүз

Һәр чыганакка төрле төрдәге 6 бирем төзелде:

Мәгълүмат табу өчен ике бирем (бер авыр һәм бер җиңел)

Текстны интерпретацияләү осталыгын тикшерү өчен ике бирем (бер авыр һәм бер җиңел).

Мәгълүматны аңлау һәм бәяләү буенча ике бирем (бер авыр һәм бер җиңел).

1. Мәгълүмат табу:

Һәрберсе бер яки аннан да күбрәк мәгълүматны табарга, аларның һәркайсы бер яки берничә критерийга җавап бирә.

Текстта каршылыклы мәгълүмат табарга.

Мәгълүмат өзекләре арасындагы бәйләнешне табарга һәм белергә. Мөмкин булган эзлеклелекне яки билгесез контекстлы яки формалы өзекләрне комбинацияләүне билгеләргә.

Текстта биремне үтәү өчен нинди мәгълүмат кирәклеге турында нәтиҗә ясарга.

1. Текст интерпретациясе :

Төп фикерне билгеләргә.

Текстның чикләнгән өлешендә сүзләр яки фразаларның мәгънәсен аңларга, нәтиҗәләр ясарга. Текстның берничә өлешен, бүлекләрен төп фикерне билгеләү өчен берләштерергә.

1. Рефлексия һәм бәяләү:

• Чагыштырулар ясарга яисә текст белән тышкы белемнәр арасында бәйләнешләр урнаштырырга.

• Үзеңнең тормыш тәҗрибәсенә нигезләнеп, текстның үзенчәлекләрен аңлатырга.

• Текстның үзенчәлекләрен бәяләргә яки аңлатмалар бирергә.

• Көндәлек белемнәргә бәйле рәвештә текстны төгәл аңлауны күрсәтергә.

• Текстны тәкъдим итү формасының үзенчәлекләрен аңлатырга һәм бәяләргә.

Түбәндәге типтагы биремнәр:

Ябык тип - бер яки берничә җавапны сайлау.

Ачык тип - җавапта бер сүз, хәрефләр эзлеклелеге яки сан язарга кирәк. Чагыштыру. эзлеклелекне торгызу.

Хакыйкатьне билгеләү.

Ябык типтагы биремдәге һәм чагыштыруга җавапларның вариантлары саны: 1 сыйныф - җавапның 3 варианты буенча.

2 сыйныф - җавапның 4 варианты буенча.

3 һәм 4 сыйныфлар - 5 вариант.

Мисаллар 2 нче кушымтада

Кече яшьтәге мәктәп укучыларының уку компетенциясен формалаштыру өчен күп төрле күнегүләр бар. Аларны даими кулланганда гына уңышка ирешергә мөмкин.