Сказка о любопытном нерпенке Бельгун. (перевод)
Ушканий ольтирог дээрэ оорынгоо турэлнуудтэй нэгэ хаб загаhан байдаг байгаа. Тэрэ Ууни гэжэ нэрэтэй hэн. Бельгун нэрэтэй хаб загаhаханиие турэбэ. Ууни тэрэнээ сагаахан ба зоолэхэн хадань иигэжэ нэрлээ. Бельгун гэжэ нэрэ тэрээндэ ехэ таараа. Бухы хаб загаhахануудаар ехэ эбтэй, хухюун ажаhуугаа. Загаhаар хоолложо, ехэ хаб загаhадай нюрган дээрэ наадажа , турэл нуурайнгаа гунзэгы руу шунгадаг байгаа.
Нэгэтэ Бельгундэ ехэ hонирхолтой болобо, энэ хажуугаарнь тамаран унгэрдэг томо онгосонууд юу шэрэнэб, юундэ ходо мэндэшэлгын тэмдэг угэнэб. Тэрэ хайшан гээд онгосодо тудаад, тэндэ ямар hонирхолтой юумэн бии гээшэб гэжэ мэдэхын тусэб табиба.
Бельгун hуни эхынгээ унтанхай байхада, тэрьедэхэ гэжэ шиидэбэ. Оорынгоо ольтирогhоо удаан шадал тэнхээгээ алдатараа тамарба. Долгид тэрээниие муудатарынь hэжэрхэдэнь, унташаба. Углоогуур томо гэгшын онгосын тэрээн тээшэ ерэжэ ябаhые харажархиба. Олон зон хаб загаhаниие ехэ hонирхолтойгоор харанад. Бельгун бухы хэбэр зангаараа тэдээнhээ айгаагуйгоо харуулхые оролдоходонь, зон тэрээниие убдоод, туhа эринэ гэжэ бодобод. Бельгуниие борт дээрэ гаргаба. Тэндэнь малай аргашан угы байба. Арад зон тэрэниие хото абаашаад, малай аргашадта харуулха гэжэ шиидээд, бэеэ угаадаг томо амhарта соо хээд, загаhаар хундэлбэ. Бельгундэ бухы юумэн hонирхолтой байба, тэрэнэй ялагар хара нюдэдынь баяртайгаар, ондоо сэдьхэлэй мэдэрэлээр гэрэлтэнэ. Эгээл залуу уhан сэрэгшэ тэрэнэй нухэр болобо. Тэрэ томо амhартын уhынь hэлидэг, амтатай загаhаар хооллуудаг байгаа. Арай гэжэ хотоео хурэжэ ерэбэ даа.
Малай аргашад Бельгундэ ямаршье убшэ олобогуй. Аяншалгань Бельгундэ балайшье hонирхолтой болохоео болибо. Тэрэ эхэ- хаб загаhаяа, нухэдоо hанажа эхилбэ. Харин хэншье тэрэниие ойлгоногуй. Арад зон тэрэниие байгаалиин музей соо байлгаха гэжэ шиидэбэ. Тэндэ тэрээндэ бэришье hаа уйдхартай болобо. Юундэ энэ онгосо дээрэ гараа гээшэбииб гэжэ тэрэ зуу дахин голхорбо. Иигээд лэ байгаалиин музей соо Бельгундэ гансаардалгын уйдхартай удэрнууд уhанай амитадай байдаг тусхай эмхи зургаан соо унгэрнэ..
Нэгэтэ Бельгун хухюун абяа ба олон хулнуудэй тубэроо дуулаба. Энэ ухибууд экскурсидэ ерээ.
- Харагты, энэ хаб загаhахан ! – гээд, ухибууд сооhоо нэгэ басаган hухирбэ. -Ямар зохидхон юм!
Бельгун хайратайгаар ухибуудые шэртэнэ. Хэзээб даа тэрэ баhал хухюутэй ба жаргалтайгаар оорынгоо нухэд- хаб загаhахадаар турэл нууртаа шунгадэг байгаа, харин муноо уhанай амитадай байдаг тусхай эмхи зургаан соо hууна, хэзээшье эхэеэ ба нухэдоо харахаяа мэдэнэгуй. Дан ехэ hонирхол гаргаhандаа, тэрэ муноо уйдхартайгаар голхоржо эхилбэ.
Басаган дуугарба:- Анхарыт, энэмнай уйлажа байна!
Ухибууд булта уhанай амитадай байдаг тусхай эмхи зургаанай шэл руу харабад. Бельгун нээрээшье ехэл гомдолтойгоор тэдэниие шэртэхэдэь, ухибууд хайшан гээд турэл ольтирогынь эльгээхэеэ шиидхэбэри абаба. Багшань хаб загаhад Байгал далайда, ехэнхинииь Ушканий ольтирогто ажамидардаг гэжэ хоорэбэ.
Хайшан гээд Бельгуниие гэртэнь буусааха гээшэб? Ухибууд багшатаяа хамта музейн захиралай уроо ошобод.
Тэндэ хайшан гээд хаб загаhаханай музейдэ тудаhыень мэдэбэд. Уни удаан хуби заяаень шуумжэлhэнэй удаа, томошуул ухибуудэй зуб байhые мэдэрбэ. Хаб загаhахан оорынгоо турэлхидгуй уйдана, тиимэhээ тэрэниие турэл ольтирогынь бусааха хэрэгтэй.
Энэ хэрэгэй бутэхын урда тээ тэрэниие этнографическа музейдэ ондоо амитадтай хухюутэй байха гэжэ тоолобод. Тиигээд лэ тэрэмнай этнографическа музейдэ асаруулаад, буряад арадай табан хушуу малай ухибуудээр танилсаба.
Этнографическа музейдэ Бельгуниие зохидхон хаамжа соо уhанай амитадай байдаг тусхай эмхи зургаантай тубхинуулбэ. Углоонэй хоолой удаа тэрээндэ айлшад бууба. Тон туруун ботогохон, тугалхан, хурьгахан гурбан ерээ.
Ботогохон танилсахаяа туруун гуйжэ ерээд,холо хурэтэр нелбодогоо харуулба.
-Табаг шэнги табгайтай, эмээл шэнги бухэнтэй, борогшо энгинэй хубуун намайе ботогон гэжэ нэрэлдэг.Буура гэжэ эсэгэтэйб.Энгин гэжэ эхэтэйб. Тором ахамни нэгэтэй, гунжан эгэшэм гурбатай.
Тугалхан шангаар моородэгоо hайрхаба.
- Амар сайн! Би тугалби. Баран нухэд танилсая. Буха бабайhам хунууд айдаг. Ухэр эжинээм хунэгоор hу hаадаг. Хойто жэл буру болохооб. Хоертойдо хашараг гуулэхэб.
- Абыншни толгой дээрэхи алда hэлмэ юундэ хэрэгтэй юм бэ? – гэжэ ботогон асууба.
- Эдимээр хобдог шоноhоо эжэл hурэгоо хамгаалдаг юм. Хонин hурэг- бидэндэ хурэтэр хобдог шоноhоо аршалдаг юм.
Маарадаг бэлигээ хурьгахан харуулба.
- Зундаа хyуладаг дахатай, зузаан пансагар hуултэй халзан хониной тул, намайе хурьган гэжэ нэрлэдэг. Абыемни Хуса гэдэг, ахыемни тулгэ гэдэг,эжимни эмэ хонин гэдэг. Эгэшиемни Зунаг гэдэг.
-Хулан тахиин наданан болохо хурдан унаган шуумайн ерэбэ! – гэжэ жахаан ботогон hухиирбэ, холоhоо унаган нухэроо обероод.
Тиигэhээр унагахан гуйдэлоороо дутэлбэ.
-Азарга гэжэ эсэгэтэйб. Аханарни – дааган, hоеoлон. Айраг болохо hутэй гуун гэжэ эжытэйб.
- Ульгам зоолэн жороотой, урахан жэбжэгэр бэетэй унаган шамтай танилсаhандаа угаа ехэ баяртайбди – гэжэ Бельгун баярлаба.
-hалхинда хyсэгдэхэгуй хурдан, hанаандаа багтамгай даруухан унаган ши томо болоходоо олоной урилдаaнда турулхэ гуш? – асудаал табиба тугал.
- Ороной ехэ найрта туруулхэл гэжэ унагад бидэ багаhaa урилдагшабди. Дали ургаад нара руу ниидэжэ дандаа бидэ гоехоноор зуудэлэгшэбди.
Эшэгэхэн собхорон дутэлбэ.
-Харайжа бууха хада байбашье хамта наадаха хани угыб! Шандаганай хубуун гуйжэ арилшоо. Шубуунай дэгдээхэй ниидэжэ ябашоо.
- hагсагаар удхэн хилгааhатай hахалтай шодогорхон эбэртэй янгир тэхын турэл гарал ямаанай хубуун – Эшэгэнбии.
- Борлон ахатай босоолдоод hэрхэ ахатай дахалдаад ухана гэжэ абадаа адли уулада хурэтээр дэбхэрнэб. (козленок)
Талын малша буряад монголой табан эрдэни гэжэ шутэдэг табан хуушуун малай тулнууд жаахан хаб Бельгун гэжэ нухэртэй болоhоондоо ехээр баярлана.
Танилсаhандаа баяртай хахасаха байhандаа гунигтэй арбагар ботого[jной тэшэн ошоходо адууy тээшээ унагахан оодорбо.
- Углоо уулзана бэзэбди! – гээд уугэнэн байжа эжыдээ дэлээн хухынь дэхэхэеэ дэрбэгээр тугал алхаба.
Эхир хоертол эбтэйхэн эшэгэн хурьган хоернай наадажа ядан удаахан дэбхэншээжэ наадаа hэн.
388
115 836 
