Проект - начальные классы

    1.  Кереш. 

                Боз ??м кар эреде,                                    К?нн?р озая,

                 Сулар й?герде.                                        Т?нн?р кыскара.

                  Еглап елгалар                                          Бу кайсы вакыт!

                 Яшьл?р т?гелде.                                        Я, ?йтеп кара!

                                                               ( ?йе, бу яз)

              Яз – и? матур ел фасылларыны? берсе.  Яз к?не табигатьт? б?тен тереклек уяна, х?р?к?т ит? башлый. Болыннарда яшел  чир?м  баш калкыта, б?рел?р  кояшка ?рел?, челтер?п г?рл?векл?р ага, туган илл?рен сагынып, ?ылы яктан кошлар кайта.    ??м, ?лб?тт?, язны?  и? г?з?л беренче ч?ч?кл?ре – умырзаялар ч?ч?к ата.

                                                   Кар-бозны эт?-т?рт?

                                               Ч?ч?к б?ресе чирт?.

                                               Яз кызы Умырзая

                                               Ч?ч?к ата бик ирт?.

Челтер-челтер г?рл?век

                                                Чылата аякларын.

                                                     Сагынган умырзаялы

                                                    Язын туган якларым.

Ирт? язда, ?ле кар да  эреп бетм?г?н вакытта, кешел?р ?ылыга, кояшка, назга сусаган  чакта,  тир? – якка  ямь, матурлык биреп,  тау битл?рен умырзаялар каплап ала.

          Умырзаяларны? гомере бик кыска. Алар бик н?фис ??м чыдам ч?ч?кл?р. Табигатьне? кырыс  салкыннарына т?зс?л?р д?, кешел?рне? куллары, хайваннарны?  тупас тояклары  алдында,  алар  яклаусыз.

         Бу ч?ч?кл?р аерым экологик  т?ркем т?шкил ит?л?р: аларга кыска  вакыт эченд? гад?ти булмаган  ?сеш чоры кичер? хас. Умырзаялар да,  кар эрег?ч т? чыгалар ??м ??й башында ук юкка да чыгалар. Ч?ч?к ату  вакыты кыска булса да кешел?рне? ху?алык эшч?нлеге бу ч?ч?кл?рне? ?сешен? тиск?ре йогынты ясый, санын кимет?г?  с?б?пче була. Шу?а да умырзаяларны? к?п кен? т?ре “Кызыл китап” ка кертелг?н.

        ?г?р д? бу ч?ч?кл?рг? зыян килм?с?, алар ме?л?г?н орлык бирерл?р иде. ??м к?п еллардан со? да ?зл?рене? матурлыклары  бел?н безне – кешел?рне с?ендерер идел?р.  Умырзаялар елдан – ел кими бара. Шу?а да алар яклауга мохта?.

        2013 ел –  Татарстанда экологик культура ??м ?йл?н? – тир? мохитне  саклау елы  дип игълан ителде. Без – укучылар да , табигатьне саклаудан, ?йр?н?д?н читт? калырга тиеш т?гел. 

          Сугышла  авылы  Б?гелм? – Б?л?б?й калкулыгына, урман – дала зонасына   урнашкан.  Бу зонада дала ?семлекл?ре ?стенлек ит?, шу?а да бу территорияд? “Дала” заказнигы оештырылган. Авылыбызны таулар  уратып алган. Шуларны? и? матурлары – Наратлык  ??м  Карьер таулары. Аларны?  ит?генд? Татарстанны? Кызыл китабына керг?н  ч?ч?кл?р – н??р?з г?л ??м ?илд?к ?с?.

         Н??р?з г?л , ?илд?к ч?ч?кл?рене? биологик ?зенч?лекл?ре: