С?зж?мба? Мен суды? ар?ы тегімін, Серігімін оттек атты серіні?. 1 пайыз ?ана жер бетіне тара?ам, ?аламшарда 92 пайызбын. Бармын газбен к?мір,м?найда,Болаша?та ?зім отын бола алам. (Сутек)

Күні: 9.02.2016ж

Класс: 8 «А» класс

Сабақтың тақырыбы: Сутек – химиялық элемент және жай зат. Сутектің изотоптары.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Сутектің химиялық элемент және жай зат ретіндегі түсінігін қалыптастыру мақсатында элементті сипаттауға ерекше мән беріп, білімдерін дамыту, табиғатта таралуы және алыну жолының ерекшеліктерін өткен сабақпен байланыстыра отырып түсіндіру.

Дамытушылық: Экзо, эндотермиялық реакцияларды қайталай отырып оқушылардың дұрыс шешім қабылдай білу дағдыларын жетілдіру, белсенділік икем дағдысын қалыптастыру.

Тәрбиелік: Экологиялық тәрбие беру.

Сабақтың түрі: жаңа сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілдері: ротациялық әдіс

Көрнекі құралдар: периодтық кесте, электронды оқулық, слайд, кеспе қағаз

Пәнаралық байланыс: география, тарих

САБАҚТЫҢ ЖҮРУ БАРЫСЫ:

І. Ұйымдастыру бөлімі

Оқушылармен амандасу. Сабаққа назарын аудару. Түстер арқылы топқа бөлу.

І. Сутек ІІ. Оттек ІІІ. Көміртек ІV. Азот

Ұраны:

Көк бөрідей, жүректі қайраттымыз,

Жігерлі де білімбі айбаттымыз.

Білген сайын келеді біле бергім,

Біле беру емес пе тілегі елдің

ІІ. «Қызығушылықты ояту»

1. « Миға шабуыл»

• 1.Заттар нешеге жіктеледі? Жай және күрделі заттар дегеніміз не?

• Химиялық элемент дегеніміз не? Оттек элементіне сипттама беріп көрелік( аты, таңбасы, сал.ат.массасы, молекуласы, сал.мол.массы,валенттілігі, периодтық кестеде орны бар,аллотропиялық түр өзгерісі бар)

• 3.Химиялық реакцияның неше типі бар? Атаңыз

• 4.Термохимиялық реакция дегеніміз қандай реакция,ол нешеге жіктеледі?

2. « Семантикалық карта»

ІІІ. «Мағынаны тану»

1. «Мені тап»

Мен судың арғы тегімін,

Серігімін оттек атты серінің.

Ежелден ең жеңіл газбын,

Оттекке қарағанда азбын.

1 пайыз ғана жер бетіне тарағам,

Ғаламшарда 92 пайызбын.

Бармын газбен көмір,мұнайда,

Болашақта өзім отын бола алам. (Сутек)

1. Бүгінгі сабақтың тақырыбы (тақтамен, дәптермен жұмыс)

Химиялық таңбасы : Н , Ar ( Н ) = 1,008 м.а.б.

Н₂ , Mr (Н₂) = 2 м.а.б.

Н₂ ↑ суда АЕ (100Vсуда - 2V Н₂ ериді).

• Жер бетінде оттекке қарағанда сутек едәуір аз.Ең көп тараған қосылысы- Н₂О

• Күн жүйесі планеталарының 92%-ін сутек атомы құрады.

• Сутектің жер қыртысында газ күйіндегі метанның, қатты тас көмірдің, сұйық күйдегі мұнайдың, көптеген минералдар мен тау жыныстарының құрамында оттекпен қатар сутек те кіреді. Жер қыртысындағы сутектің массалық үлесі 1 %. Ол аз болып көрінгенмен, шындығында жердегі әр 100 атомның, шамамен, 10 атомы сутектің үлесіне келеді.

• Сутекті отын ретінде пайдаланған тиімді. Әзірше сутекті көп мөлшерде өндіруге болатын шикізаттар – метан мен суды айыру қымбатқа түсіп отыр. Келешекте автомобильдерді сутек отыны көмегімен жүргізуді дамыту көзделуде.

Н20 - су; NH3 - аммиак; СН4 - метан; РН3 - фосфин; SiH4 - силан.

Жер қыртысындағы сутектің мөлшері:

Жер бетінде сутек бос күйінде кездеспейді, көп тараған қосылысы-су. Судағы сутектің массалық үлесі 11 пайыз. Сонымен қатар сутек табиғатта қосылыстар құрамында кездеседі

Минералдар мен тау жыныстарында

Мұнай құрамындағы метан газында

Жануарлар мен өсімдіктер организмінде

Сутектің ашылуы

▪Сутекті алғаш ХҮІ ғасырда неміс дәрігері ПАРАЦЕЛЬС ашқан.

▪1776 жылы ағылшын ғалымы Г.Кавендиш сутектің қасиетін анықтап,басқа газдардан айырмашылығын анықтап берген.

▪Француз ғалымы А. Лавуазье сутекті алғаш судың құрамынан бөліп алды және судың құрамы сутек пен оттектен тұратындығын дәлелдеді. Ол сутектің жай зат екенін анықтап, оған “гидрогениум” деп ат берген. Латынша бұл “су тудырушы” дегенді білдіреді.

Генри Кавендиш Антуан Лавуазье

Өнеркәсіпте алынуы:

1. Жер бетінде су кең тарағандықтан өнеркәсіпте сутекті алудың негізгі әдісі – суды тұрақты электр тогының көмегімен айыру болып табылады.

2H ₂O = 2H₂ + O₂

1. CH₄ + 2H₂O = CO₂ + 4H₂ -165 кДж

Зертханада алынуы:

Сынауыққа 1-2 түйір мырыш салып, үстіне сұйытылған тұз немесе күкірт қышқылын құяды. Реакцияның жүре бастағанын сұйықтың бетінде газ көпіршіктерінің пайда болуынан байқауға болады. Ол – сутек газы.

Сутек газының бөлінгенін дәлелдеу үшін сутек жиналған сынауықты жанып тұрған спиртшамға жақындатса «пах» деген дыбыс шығарады.

1. Zn + H ₂SO₄ = ZnSO₄ + H₂ ↑

2. Zn + 2 HСІ = ZnСІ₂ + H₂ ↑

Белсенді ме. + қышқыл = тұз + сутек

5. Са + 2 Н₂О = Са ( ОН )₂ + Н₂↑

6. 2Nа + 2 Н₂О = 2 Nа ОН + Н₂↑

Белсенді ме. + су = металл гидроксиді + сутек

Сутегін зертханада алуға арналған құрал - Кипп аппараты

ІҮ. «Ой толғаныс»

2. Төрт шар әртүрлі газдармен толтырылған. Қай шарда сутек газы бар?

Видео. Кипп аппаратына

І - топ
1. Массасы 4г кальций сумен әректтескенде неше грамм сутек газы бөлінетінін есептеңдер.
ІІ - топ
2. Реакция теңдеуін аяқтаңдар:
Al+HCl=

Fe+H2SO4=
ІІІ - топ
1. Массасы 2, 4 г магний суытылған тұз қышқылымен әрекеттескенде қанша грамм магний хлориді түзілетінін есептеңдер
ІV – топ
1. Реакция теңдеуін аяқтаңдар:
Ba+H2O=

К+Н2О

V. Қорытынды. Бекіту тапсырмалары

Сабағымызды қорытындылау үшін барлық оқушылар бірлесіп, венн диаграмасын құрады.

Тест тапсырмалары:

1.Сутектің химиялық таңбасы:

а) Н ә) Не б) Cu в) Si

2.Күн жүйесі планеталарының қанша пайызын сутек атомы құрайды?

а)25% ә)32% б)24% в)92%

3.Сутекті ең алғаш алған ғалым?

а) Ломоносов ә) Менделеев б) Кавендиш в) Лавуазье

4.Сутек латынша қандай мағынаны береді:

а)түтінді газ ә)су тудырушы б)қопарғыш газ в)су тасушы

5.Сутекті өнеркәсіпте алу жолы:

а)Электр тоғы арқылы ә)белсенді металдан

б)ауаны ығыстыру арқылы в)айдау арқылы

Жауаптары:

Бағалау Топ басшылары өз топтарын бағалайды

Үйге тапсырма: §30 № 11-12

Химия пәні бойынша тест тапсырмалары.

8 класс І нұсқа

1. Заттардың қайсысы жай затқа жатады? 
А) РН₃  В) Р₄  С) Р₂О₃  D) P₂O₅  Е) РСl₃

2. Тұз қышқылының формуласы: 
A) H₂SO₄  B) HCl  C) HNO₃  D) H₂CO₃ E) H₂S 

3. Оттек жай зат түрінде кздеседі: 
A) Жер қыртысында  B) Суда  С) Гранитте  D) Борда  Е) Атмосферада

4. Қай металл сілтілікке жатады: 
A) Ca  B) Fe  C) Ni  D) Na E) К

5. Қай затпен хлор әрекеттеспейді? 
A) H2  B) Na  C) K  D) CuO  E) Ca

6. Мына металдардың қайсысы сумен әрекеттеспейді? 
A) Mg  В) Ca  С) Na  D) Be  Е) Ni

7. Өнеркәсіпте оттекті қай заттан алады? 
A) Судан  В) КМnO₄  C) KClO₃  D) HgO  E) Ауадан

8. Мына реакцияны теңестіру кезінде N₂ + H₂ → NH₃, азот формуласының алдына қойылатын коэфицентті тап: 
A) 1  B) 2  C) 3  D) 5 E) 4 

9. 10 моль күкірттің массасы (г) – 

A) 32 г.  В) 3,2 г.  С) 320 г.  D) 10 г.  Е) 16 г. 
10. Төмендегі реакция теңдеуіндегі оттектің алдына қандай коэффициент қойылады

CH₄ + O₂ → CO₂ + H₂O
A) 1  B) 2  C) 3  D) 4   E) 5

11. 2, 8, 5, сандар қатарына электрондардың энергетикалық деңгейлері сәйкес келетін атом: 
A) Al  В) N  C) P  D) S   E) Cl 
12. Массасы 2, 4 г магний суытылған тұз қышқылымен әрекеттескенде қанша грамм магний хлориді түзілетінін есептеңдер
А) 9,5 В) 25 С) 44 D) 22,4 E) 11,2

13. 13. 10 г сутегі 10 г оттегімен әрекеттескенде түзілген судың массасы (г)

A) 1,3 В) 11,3 C) 20,3 D) 50,3 E) 25,3

14. Сутек ауадан………. жеңіл

A) 1,5 есе B) 5,7 есе C) 14,5 есе D) 28,1 есе E) 30,5 есе

15. 20 %-тті 250 г ерітіндідегі заттың массасы:

А) 50 г B) 30 г С) 150 г D) 250 г E) 80 г

16. CuO-мыс оксидінің құрамындағы оттектің массалық үлесі қандай?

А) 80% В) 20% С) 40% D) 10% Е) 60%

17. Химиялық қосылыстардың формуласы дұрыс жазылған қатарды тап

А) KCl₂, H₂ SO, В) CaO, NaO, С) K SO₄, Al₃ PO₄

D) H₂ S H₂O H₂CO₃ Е) NaCl₂, HCl, H₃ PO₄

18. 2,4 кг көміртегі (ІV) оксидін алуға қажет оттегінің массасы (кг)

A) 1,52 В) 1,75 C) 1,65 D) 1,84 E) 1,9

19. Оттектің массалық үлесі көп заттың формуласы:

A) Fe2O3 В) KClO3 C) SiO2 D) CaCO3 E) H2O2

20. Термохимиялық теңдеуі мынандай: С + O = СО₂+402 кДж реакция нәтижесінде 2412 кДж жылу бөлінсе,жанған көміртегінің массасы (г)

A) 52 В) 62 C) 72 D) 82 E ) 92

Химия пәні бойынша тест тапсырмалары.

8 класс ІІ нұсқа

1. Заттың құрамын химиялық таңбалар және индекстер көмегімен шартты түрде жазу

A) Химиялық формула  B) Термохимиялық теңдеу  C) Химиялық теңдеу 

D) Мольдік масса  E) Салыстырмалы молекулалық масса

2. Химиялық реакция типтері нешеге бөлінеді

А) 3 В) 4 С) 5 D) 2 Е) 6

3. Оттектің валенттілігі кешеге тең

А) І В) ІІ С) ІІІ D) ІV Е) V

4. Күрделі заттарды көрсетіңіз

А) темір В) су С) хлор D) оттек Е) азот

5. Тұз қышқылының формуласы

A) H₂SO₄  B) HCl  C) HNO₃  D) H₂CO₃ E) H₂S 

6. Мына реакцияны теңестіру кезінде N₂ + H₂ → NH₃, азот формуласының алдына қойылатын коэфицентті тап: 
A) 1  B) 2  C) 3  D) 5 E) 4 

7. Сутегінің латынша аталуы

A) оксигениум B) гидрогениум C) гидраргирум D) силициум E) аурум

8. Жер шарында сутегінің массалық үлесі (%)

A) 1 B) 5 C) 10 D) 15 E) 20

9. Күн жүйесі планеталарының ……….% -ін сутек атомы құрайды

A) 63 B) 75 C) 84 D) 92 E) 50

10. Сутек газын ашқан ғалым

A) Г.Кавендиш B) Дж. Прустли C) М.В.Ломоносов D) Р.Бойль E) А.Беккерель

11. 20 %-тті 250 г ерітіндідегі заттың массасы:

А) 50 г B) 30 г С) 150 г D) 250 г E) 80 г

12. CuO-мыс оксидінің құрамындағы оттектің массалық үлесі қандай?

А) 80% В) 20% С) 40% D) 10% Е) 60%

13. 13. 13. 10 г сутегі 10 г оттегімен әрекеттескенде түзілген судың массасы (г)

A) 1,3 В) 11,3 C) 20,3 D) 50,3 E) 25,3

14. Э -----Э О₂ --------Н₂ ЭО₃ тізбегіндегі «Э» элементі :

А) CI В) S С) N D) H Е) О

15. Химиялық қосылыстардың формуласы дұрыс жазылған қатарды тап

А) KCl₂, H₂ SO, В) CaO, NaO, С) K SO₄, Al₃ PO₄

D) H₂ S H₂O H₂CO₃ Е) NaCl₂, HCl, H₃ PO₄

16. Массасы 460 грамм азот (ІҮ) оксиді қалыпты жағдайда қандай көлем алады

А) 22,4л В) 44,8л С) 122л D) 240 г Е) 224л

17. Берілген реакция теңдеуіндегі Х және оның алдындағы коэфициент

H₂ S + O₂ = x + H₂ O

А) S В) H₂ С) SO₂ D) 2SO₂ Е) О

18. Әк суының формуласы

А) Ca(OH)₂ B) CaO С) CaCO₃ D) Cu(OH)₂ E) CuO

19. 50 г 4 %-тті ерітіндідегі судың массасы:

А) 42 г B) 46 г С) 40 г D) 48 г E) 45 г

20. Темірдің жану реакциясының термохимиялық теңдеуі:

3 Fe +2O2 Fe3O4 + 1116 кДж болса,1 кг темір жанған кезде бөлінетін жылу мөлшері (кДж)

A) 6642,8 В) 3321,4 C) 1660,7 D) 1328,5 E) 1107,1