Килешенде Килешенде Расланды
МБ җитәкчесе УУЭ буенча директор Гимназия директоры
Гыйлманова И.Г.____ урынбасары Садыкова Ф.С. Харисов Ф.Ф.
Беркетмә №____
“____“ август 2016 ел “____“ август 2016 ел “____“ август 2016 ел
15 нче татар гимназиясе укытучысы
Габбасова Кадрия Әнвәр кызы
сыйныфтан тыш эшчәнлек буенча
«Һөнәр – гомер юлдашы»
рухи-әхлакый юнәлештә
ЭШ ПРОГРАММАСЫ
Педагогик совет
Утырышында каралды
Беркетмә № _____
___ август 2016 ел
2016 -2017 нче уку елы
Аңлатма язуы
Дәрестән тыш эшчәнлек программасы Икенче буын Дәүләт стандартлары нигезендә иҗади фикерләүче, һәрвакыт үз белемен күтәрүгә ихтыяҗы булган, белгәннәрен көндәлек тормышта кулланырга сәләтле шәхес тәрбияләү, профильле укыту концепциясен тормышка ашыру принципларын күздә тотып төзелгән. Дәрестән тыш эшчәнлек XXI гасыр мәктәбендә башлангыч класслардан ук укучыларны заман таләп иткән эшлекле шәхес итеп тәрбияләргә, һөнәр сайлауга әзерләргә, бигрәк тә авыл хуҗалыгы белән бәйле һөнәрләрнең әһәмиятен өйрәнергә мөмкинлек бирә. Балалар фольклорыннан татар халкы һөнәрләрен барлау, әдәби әсәрләр аша төрле профессия кешеләре белән танышу, музей материалларын өйрәнү, һөнәрләрнең тарихын барлау, һөнәри бәйрәмнәрне шушы профессия кешеләре катнашында үткәрү укучыларда тирән кызыксыну уята. Хезмәт урыннарына ясалган экскурсияләр, төрле һөнәр кешеләре белән очрашулар укучыга кече яшьтән үк үзенә ошаган һөнәрне сайларга, үз алдына максат куеп укырга һәм шөгыльләнергә ярдәм итә.
Программада гамәли эшчәнлеккә киң урын бирелә. Тема буенча эзләнүләр, иҗади һәм практик эшләр, “Әбиләр һөнәре”, “Бабайлар һөнәре” проектлары өстендә эш, презентацияләр һ.б әнә шундыйлардан.
Замана бүген шәхеснең индивидуаль булуын, дөрес, мәгънәле, бай яшәвен тели. Хөкүмәтебез үз эшләрен ачучыларга, башлаучыларга төрле юллар белән ярдәм итә. Шуңа да карамастан, гади һөнәр ияләре, авыл хуҗалыгында эшләргә теләүче яшьләр саны кимегәннән кими бара. “Һөнәр – гомер юлдашы” программасы башлангыч сйныфлардан ук укучыларны һөнәргә өйрәтү, хезмәтнең кеше тормышындагы әһәмиятен төшендерү, һәртөрле һөнәр иясенең дә мактауга лаек икәнен аңлату максатыннан төзелде.
Тәкъдим ителә торган программа татар балалар фольклоры, әдәби әсәрләр, үткәннәрне чагылдырган музей материаллары, әти–әни һәм буыннар арасындагы бәйләнеш аша балаларда гади хезмәт кешесенә, нәсел, гаилә әгъзалары һөнәрләренә ихтирам-хөрмәт хисләре тәрбияләүне, укучыларны алга таба һөнәр сайлаганда югалып калмыйча, үзенә ошаган, үзе булдыра алган һөнәрне сайлауга әзерләүне күздә тота. Бу бурычны хәл итүдә ана теле, уку,технология, әйләнә-тирә һ.б. фәннәр зур роль уйный. Эшчәнлектә балаларның мөстәкыйль фикер йөртүен, буш вакытларын дөрес үткәрүләрен, аларның кызыксынучанлыгын, эзләнүчән, игътибарлылыгын үстерүдә һәм аңа җитәкчелек итүдә мөмкинлек туа. Укучылар эзләнү проектлары, иҗади биремнәр үтәп, яңа материалны аңлап кулланырга, уйлап табарга, бер-берсенә ярдәм итәргә, кызыксынуларын һәм мөмкинлекләрен билгеләргә өйрәнәләр. Әлеге программа үзенең актуальлеге, яңалыгы, тормышчанлыгы белән аерылып тора. Ул һөнәрләр турында белемнәрне арттыру, эзләнүчәнлекне, интеллектлылыкны үстерү, иҗади сәләтне ачуны да үз эченә ала.
Программаның максат-бурычлары:
1. Хезмәтнең тормышта кеше өчен әһәмиятен төшендерү, һәртөрле файдалы эшнең мактауга лаек икәнен аңлату.
2. Яшь үзенчәлекләрен исәпкә алып, балаларның мөстәкыйльлеген үстерү, шәхеснең төрле яклап камилләшүе өчен шартлар тудыру, конкурентлыкка сәләтле белемле, әхлаклы шәхес тәрбияләү.
3. Балаларның иҗади активлыгын, иҗади сәләтен күрү, ачу, аларны үстерү юлларын табу.
4. Предметара бәйләнешләр булдырып, фикерләү сәләтләрен үстерү, алынган белем–мәгълүматларны камилләштерү, киңәйтү, бер системага салу.
5. Балаларны күзәтергә, эзләнергә, фикерләргә, шул фикерне ачык итеп әйтә белергә, проект эшендә кулланырга өйрәтү.
6. Һөнәр сайлауга әзерләү һәм хезмәт кешесенә, өлкәннәр, әти–әниләр хезмәтенә хөрмәт тәрбияләү.
7. Танып–белү, образлы һәм логик фикерләү сәләтен үстерү, сөйләмнәрен баету.
8. Өйрәнеләторганматериалныанализлау, тарихи момент һәмфактларныаңлатаһәмисбатлыйбелү. Акылэшчәнлегенүстерү.
Программаныңнигезенәсалынгантөп педагогик принциплар:
• белемһәмтәрбиябирүнеңбердәмлеге;
• күргәзмәлелек;
• баланыңүзкызыксынуларынатаяныпөйрәтү;
• өйрәнүпроцессындаһәрбаланыңүзмөмкинлегеннәнчыгыпкатнашуы;
• гуманлылылык.
Эшчәнлекнеңформалары:
• әңгәмәләр;
• рольле, хәрәкәтле, халкыбызныңҗырлы–биюлеуеннары;
• сәхнәләштерелгәнәкиятләр;
• китапукучыларконференциясе;
• анкеталар, тестлар;
• бәйрәмнәр, экскурсияләр, очрашулар.
Әлеге программа түбәндәгеуниверсальукугамәлләрен (УУГ) тормышкаашыруныкүзалдындатота:
Шәхси УУГ баланыңтормышкыйммәтләрен, әхлакыйһәм мораль нормаларныаңлавынһәм кабул итүен, аныңәйләнә-тирәсендәгебарлыкнәрсәгәшәхсикарашыформалашуныаңлаугаюнәлгән.
Регулятив УУГ танып-белү процессы беләнидарәитәргәбулыша. Аларгыйлемтуплаумәсьәләсен кабул итүкүнекмәсен, билгелеберэшчәнлекнеоештыруныпланлаштыру, тикшерү, үзгәрешләркертүне, үтәлгәнэшнеңуңышлылыгынабәябирүнеүзэченә ала.
Танып-белү УУГ тиешлемәгълүматныэзләүһәманализлауны, хәлитүысулларынһәмалымнарынмодельләштерүнеһәмкулланунытәэминитә.
Коммуникатив УУГ хезмәттәшлекнеоештыругаһәмгамәлгәашыругаюнәлтелгән. Улпартнернытыңлыйһәмаңлыйбелүдән, мәгълүматнытулыһәмтөгәл кабул итәһәмтапшыра, үзеңнеңэш-хәрәкәтеңне партнер эш-хәрәкәтебеләнчагыштырабелүнеүзэченә ала.
Көтелгәннәтиҗәләр.
Укучыларбелергәтиеш:
• һөнәрләртурындакүпмәгълүмат;
• әби-бабай, әти-әниләренеңһөнәрләрен, аларныңнәрсәбеләншөгыльләнгәнлекләрен;
• профессияләрнеңүзенчәлекләрен, аларныңҗәмгыятькәкирәклеген;
• үзләренеңниндиһөнәрләргәсәләтлелекләрен;
• һөнәрибәйрәмнәрһәмаларныңкыскачатарихын;
• һөнәрбуенча проект эшләре.
Укучыларбулдыраалыргатиеш:
• коммуникативкомпетентлык;
• акыллы, игелекле, ярдәмчел, яхшыкүңелле, хезмәтсөючән;
• әхлаклы, гадел; зирәк, тапкыр; тату, дус; җитез, өлгер, кыю; физик яктансәламәт;
• мөстәкыйль;
• тема буенчакирәклематериалларныэзләп табу һәмсайлапалу, аныңмодельләребеләнэшләргәсәләтлелек;
• гамәлишөгыльөчен реквизит әзерләүдәкатнашу;
• өйрәнгәнматериалны “аудитория” алдындакүрсәтүкагыйдәләрен, кирәквакыттатуплаганбелемнәрнекулланукүнекмәсе;
• төрлеиҗтимагый рольне үтәү, контроль һәмүзконтрольгәсәләтлелек.
Эшчәнлекнәтиҗәләренәбәябирү
Белемһәмкүнекмәләрнебәяләүәлеге программа үтәлүчорындатормышкаашырыла, чөнкиһәр бала үзэшенәтиешлевакыттатиешлебәянеалыргахокуклы. Бәяләүтөрлеформадабулыргамөмкин. Укучыларбеләнбәйгеләруздыру, кичә-бәйрәмнәрүткәрүотышлысанала. Аларбарышындатөрленоминацияләрбилгеләргә, сәләтеннән, мөмкинлегеннәнчыгып, һәрбаланыңэшенигътибарүзәгендәтотаргабула. Төслешарлар, флажоклар, медальоннар, төрлеформадагыгеометрикфигураларрәвешендәалынганбәяләр кече яшьтәгемәктәпукучыларыөченәһәмиятлесанала. Шулайукмондыйчараларныәти-әни, әби-бабай, өлкәнсыйныфукучыларыкатнашындаүткәрүдәотышлы. Төркемнәрдәэшләгәндәдәукучылартиешлебәяне ала алалар.
Программа шулайукүзбәягәдәурынбирә. Кече яшьтәгемәктәпукучысынаүзенколлективта табу, иптәшләреарасындаүзурынынбилгеләүһәмкүрсәтүбуенчаүзбәянең роле зур. Үзбәяоялчан, үзэченәбикләнгәнукучыны да “уятырга” сәләтле.
Тәкъдимителгән программа үзенеңкүпкырлылыгыбеләнүзенчәлекле. Ултанып-белүюнәлешендәтәкъдимителә, ләкин татар балаларфольклорынөйрәнүне, җыр-бию, актерлыксәләтенүстерүнедә, гомумибелемһәмкүнекмәләрүзләштерүнедәкүздәтота.
Программа атнага 1 сәгать, елга II- сыйныфларда 34 сәгатьисәбеннәнтөзелде.
| № | Бүлек | Тема | Көтелгән нәтиҗә (УУГ) | Сәгать саны | Эшчәнлекнеңтөре | Дата | Искәрмә |
| 1 | I. Керешдәрес | “Һөнәрлеүлмәс, һөнәрсезкөнкүрмәс” | Эшләнәсе эшләр белән танышу, төрле һөнәрләр турында мәкальләр туплый башлау, китапчыклар ясарга әзерләнү. | 1 | Эзләнү, системалаштыру. |
|
|
| 2-4
|
|
Татар халык әкиятләре
| Татар халык әкиятләре арасыннан һөнәрләр турындагысын эзләп табу, әкиятләрне йөгерек уку, эчтәлекләре буенча фикер алышу, аларда сөйләнелгән һөнәрләрне табу, кеше тормышындагы әһәмиятләрен билгеләү, рольләр бүлешеп, уйнап карау (“Үги кыз”, “Өч кыз”, “Аю белән бабай”)
|
3
|
Эзләнү, сәнгатьле уку, әңгәмә, рольле уен
|
|
|
| 5-7 | II. Әкият ләрдәһөнәртемасы |
|
|
|
|
|
|
| 8,9 |
| Игелеклеһөнәрияләре | Экскурсиягә бару |
| Очрашу, презентация, әңгәмә, экскурсия |
|
|
| 10,11 | III. Һөнәр ләрнечагыл дырганхикәяләр | А.Алишхикәяләре: “Эшчеабый”, “Уңышсызрәсем” | Хикәяләрнеуку, бергәләпанализлау, “Эшчеабыйныңэшенидәнгыйбарәт?” эзләнүэше, рәссамһөнәретурындаәңгәмә | 2 | Йөгерекуку, эзләнү, әңгәмә |
|
|
| 12 | “Картиналаргалереясе”ндәкунакта | Республикабызрәссамнарыкартиналарынтабып, күргәзмәясау, интернет ресурсларныфайдаланып, картиналаргалереясенә экскурсия http://izo-museum.ru/ | 1 | Эзләнү, виртуаль экскурсия |
|
|
| 13,14 | Һөнәрбелү — яхшыга | Әти-әниләрбеләнбергәләп проект эшенәәзерлек: курчак театры өчендекорацияләр ясау | 2 | Практик эш |
|
|
| 15 | Ф.Әмирханның“Нәҗип”хикәясендәмалайныңһөнәре | Курайуенкоралыбеләнтанышу, музыкант һөнәре,“Татар халыкуенкораллары”презентациясе, “Уенкоралынтаныйсыңмы?” уен-ярышы | 1 | Презентация,уен-ярыш |
|
|
| 16 | Һөнәр – гомерюлдашы | Ю.Әхмәтҗановның“Хезмәтем – җанрәхәте” китабын презентацияләү, өзекләруку, ниндиһөнәртурындасүзбарганыначыклау, авторның “Татар халыкашлары”китапларыкүргәзмәсе http://tt.wikipedia.org/. | 1 | Презентация, әңгәмә, күргәзмә |
|
|
| 17 | “Тәмлетамак”бәйрәме | Әниләрбеләнбергәләп, ризыкларәзерләү, өстәлбизәү, кунакларкаршылау, татар халкынахасбулганкунакчыллыксыйфатларынаөйрәтү | 1 | Практик эш |
|
|
| 18 |
| “Тырыш үрмәкүч”(С.Сәүбәнова) | Хикәянесәнгатьлеуку, ниндиһөнәртурындасүзбарганыначыклау | 1 | Әңгәмә |
|
|
| 19,20 |
| “Курчакка бит күлмәккирәк, яулыккирәкбашына…” | Әти-әниләрбеләнберлектәкурчак театры өченкурчакларясау, аларгакүлмәкләртегү | 2 | Практик эш. |
|
|
| 21 | IV.Шагыйрьләрһөнәрләртурында | “ Иңгүзәлкешеикәнсез”(Ф.Яруллин) | Шигырьбеләнтанышу, сәнгатьлеуку, җырынтыңлау, укытучыпрофессиясетурындасөйләшү, укытучыларгабүләкясау (аппликация) | 1 | Әңгәмә. Сәнгатьлеуку. Практик эш. |
|
|
| 22,23 | “Умартачыәтием” (МөбәрәкГалиев) | Шигырьбеләнтанышу, умартачыһөнәре, аныңүзенчәлекләре, кешеләргәһәмәйләнә–тирәгәфайдасы. “Безнеңавылыбыздагыумартачылар”: авылдаяшәүчеумартачыларныэзләү, аларбеләнәңгәмә кору, умартачылыксерләре, кортларбеләнбулганкызыклывакыйгалартурындасөйләшү | 2 | Индивидуальэш, эзләнү, әңгәмә. |
|
|
| 24 | “Шофер” (И Юзеев) | Шофер һөнәретурындасөйләшү, шигырьнесәнгатьлеуку. Иҗадибирем —“Шофер абыйгаәйтерсүзем” | 1 | Әңгәмә, сәнгатьлеуку, иҗадиэш. |
|
|
| 25 | “Гармунчы” (Г. Зәйнәшева) | Шигырьбеләнтанышу, “Авылымгармунчылары”дигән видеосюжет карау, гармунга “5”ле, “7”ле уеннарынөйрәнү | 1 | Әңгәмә, биюлеуеннар. |
|
|
| 26 | “Мәдәниятхезмәткәренә”(Ә. Низамова) | Мәдәният хезмәткәрләре, артист һөнәре турында сөйләшү. Мәдәният хезмәткәре белән очрашып, әңгәмә үткәрү | 1 | Әңгәмә, очрашу |
|
|
| 27,28 |
| “Чайкалаигенкырлары” | Игенче һөнәре, аның әһәмияте, изгелеге турындафикералышу, Ә.Низамованың“Җирулы” шигыребеләнтанышу, “Мин игенченәселеннән”эзләнүэше (нәселдәгеигенчеләрнебарлау). Буклет ясау, тест эшләү | 2 | Әңгәмә, эзләнү, тест |
|
|
| 29 |
| Авылхуҗалыгындакирәклеһөнәрләр | Фермаданиндиһөнәрияләреэшләгәненбелү | 1 | Экскурсия |
|
|
| 33 | V. Проект эше | “Һөнәрлеәтәч”әкияте | Г. Мусинаның“Һөнәрлеәтәч”әкиятенуку, драмалаштыру, рольләрбүлү, курчак театры итепкуяргаәзерләнү | 1 | Әти-әниләрярдәмендәкурчакларнытегепбетерү, рольләрнеөйрәнү |
|
|
Программа эчтәлеге
1 нче бүлек. Кереш дәрес Әдәби әсәрләрдә һөнәр темасы чагылышы. Фольклор һәм әдәби әсәрләр озшашлыгы. Халык аыз иҗаты әсәрләренең әдәби әсәргә җирлек тудыруы – 1 сәг.
2 нче бүлек. Әкиятләрдә — һөнәр темасы Әдәби әсәр буларак әкиятләр, аларның төрләре. Татар халык әкиятләре, язучылар әкиятләре. Аарда тасвирланган һөнәрләрне табу, бу һөнәр ияләренең нәрсә белән шөгыльләнгәннәрен белү, тормышта әһәмияте, кирәклелеге, файдасы. Иҗади сәләтне үстерүдәге әһәмияте – 8 сәг.
3 нче бүлек. Һөнәрләрне чагылдырган хикәяләр Һөнәрләрнең күптөрлелеге, үзенчәлеге, хикәяләрдә чагылыш тапкан һөнәрләрнең кеше тормышында тоткан урыны. Әдәби әсәрләрне сәнгатьле уку, аңларга өйрәнү -11 сәг.
4 нче бүлек. Шагыйрьләр- һөнәрләр турында Җырларда җырланган һөнәрләр. Укучыларда хөрмәт, ихтирам тәрбияләү — 9 сәг.
5 нче бүлек. Проект эше “Булдыклы әтәч” курчак театрын сәхнәләштереп күрсәтү – 5 сәг.
Файдаланылган әдәбият.
Әдәбият терминнары һәм төшенчәләр сүзлеге / Төз. Заһидуллина Д.Ф., Ибраһимов М.И., Аминева В.Р., Юсупова Н.М., Гайнуллина Г.Р. – Казан: Мәгариф, 2007.
Cәүбәнова С. Өр-яңа әкиятләр. – Казан: “Гыйлем нәшрияты, 2016. – 232 б.
“Татар халыкәкиятләре” Аудиодиск, 2012
Урманче Ф.И. Борын-борын заманда//Татар халык иҗаты. Әкиятләр / Казан: Хәтер, 2007
ФГОС Примерные программы начального общего образования. – М., 2011
Интернет – ресурслар:
http://tt.wikipedia.org/.
Сайт Министерство образования и науки Республики Татарстан http://www.mon.tatar.ru
Детский портал «Солнышко» http://www.solnet.ee/
Фестиваль педагогических идей «Открытый урок» http://festival.lseptember.ru/
3 336
18 124 
