Тілім барда тірімін мен, мәңгімін…

ТІЛІМ БАРДА ТІРІМІН МЕН, МӘҢГІМІН…

Мақсаты: Оқушыларға қазақ тілін білудің маңызы жайлы айту. Қазақ тілі туралы өлең, мақал-мәтел, нақыл сөздерді оқыту арқылы оқушының сөздік қорын молайтып, тіл байлығын дамыту. Қазақ тілін сүюге, құрметтеуге тәрбиелеу.

 Барысы:

Мұғалім:Құрметті ұстаздар,оқушылар ! Бүгінгі тіл мерекесіне орай өткезгелі отырған «Тілім барда тірімін мен, мәңгімін…» атты тәрбие сағатына қош келдіңіздер!

 1-ж: Қайырлы күн, ана тілін ардақ тұтар тіл жанашырлары!

2-ж: Армысыздар, өрлі де асқақ рухты тәуелсіз елдің жас ұландары! “Тілім барда тірімін мен, мәңгімін…” тақырыбындағы ашық тәрбие сағатымызды ашық деп жариялаймыз!

 1-ж: Тілім менің-тірлігім

Тіл жайында толғанбайтын кім бүгін?

Тіл жайында үгіттейді кімді-кім?

Тілім менің-тілім менің тірлігім!

 2-ж: Ана тілім- тірлігімнің тірегі

Тілмен ғана кірер адам реңі

Тілсіз қоғам-өлі мынау дүниеде,

Түсініксіз  тылсымменен бір еді.

Ана тілім-әрекетім азығы,

Бар ғаламды танушылық қазығы,

Ой-сананың өсуінің куәсі,

Ғасырлардың кейінгіге жалғасы.

 1-ж: Қазақ тілім-өз тілім,ана тілім,

Абай,Мұхтар сөйлеген дана тілім.

Қастерлейді ұл-қызың мәңгі сені

Болашағым,бақытым,дара тілім.

 1-ж: Қазақ тілі – дүние жүзіндегі ең бай, беделді де бейнелі тілдердің бірі.

Өткірдің жүзі,

Кестенің бізі,

Өрнегін сендей сала алмас – деп ұлы Абай атамыз таңырқап тағзым еткен де осы қасиетті тіліміз. Халық байлығы- әр елдің мақтанышы. Ол атадан-балаға мирас болып қалған баға жетпес мұра. Олай болса, достар, өз ана тілімізді құрметтеу перзенттік парызымыз екенін ұмытпайық.

 2-ж: Иә. Тіл – халықтың тарихы, тіл-ұлттық қазына, тіл-біздің намысымыз, арымыз, байлығымыз,барымыз.

 1-ж:

Тілім менің тірегім, дінім менің,

Тілсіз қандай болады күнім менің.

Өз халқына жетеді өз мәнінде

Өз тілімде оқылса жырым менің.

 1-оқушы:                        « Үш бақытым»

2-  оқушы:

Кейбіреулер туған тілін білмейді.
Білмесе де білгісі олар келмейді,
Туған тілін түсінбеген азамат
Өз ұлтының қасиетін сезбейді.

Қате болар туған тілін білмесе.
Тілін сатып өзге тілге бой берсе,
Тілін сатып деп айтпасам не дейін?
Туған тілін білгісі де келмесе!

Үйрен тілді баста бәрін жаңадан.
Отан тілі әркімге ыстық бір арман,
Ана тілім Қазақ тілін құрметтеу
Бізге аманат қалған мирас бабадан.

Бар тілегім қазақ тілі гүлдеуі
Өзге тілмен араласып жүрмеуі.
Бұл тілімнің кемшілігі кәзіргі.
Кей қазағым тілін мүлдем білмеуі!

 

4-оқушы:Қуатым-ана тілім.

 5-оқушы:

Тіл сенің-

Ең қайратты арыстаның!

Қорғаның дұшпаныңмен  алысқан күн.

Тіл сенің-

Жүректегі жүйрік  елшің,

Көк орман,көк арайлы бағыстаның!

Тіл сенің-

Өмірдегі өрнек сырың,

Тіл сенің-

Көмейдегі  күміс жырың!

Аспаның ,

Айың,

Күнің,

Ауаң,

Демің,

Шат күлкің, тәтті әзілің ,тапқыр сының.

Тіл сенің-

Жігіттік , балалығың,

Өмірдегі адамдық даралығың.

Тіл сенің-

Шағын жорғаң шын тайпалар,

Сайысса саңлақ сөзде ер байқалар!

Жүйрік тіл жүректерді тебірентпесе,

Шешен деп, шежіре деп кім айта алар?

Ердің құнын  бағалар екі ауыз сөз,

Ел тағдырын шешіпті өткен біркез.

Досқа – бал,

Дұшпанға- у,

Қайран тілдің,

Достарым,қүдіретін осыдан сез!

Тіл сенің-

Тірліктегі жан ләззатың!

Тіл сенің-

Ар,

Арманың,

Махаббатың.

Адамдар бар қасиет тіл мен мида,

Ұғынсақ , сонда мейір, шапағатын!

 2-ж: Тіл мәдениеті – халықтың рухани қазынасы. Қазіргі қазақ қоғамында басқа мемлекеттік саясаттар қатарында тіл  саясатын да даму үрдісі күнен-күнге шапшаңдап, ана тілі халықтың рухын, мәдениетін  жаңғыртатын мүделлі мақсаттың біріне айналды. Еліміздің бұрынғысы мен бүгінгісін , болашағын тек тіл арқылы ғана танитынымызға қазақ қоғамының көзі жеткен кезеңді бастан кешіріп отырмыз.

 1-ж: Біз бүгін тіл тағдыры – ел тағдыры екенін нақты мойындадық, сондықтанда елімізде ана тіліміздің жан – жақты дамуына бар мүмкіндік жасалуда.

 2-ж: Тіл- мәдениет , тіл- әдебиет, тіл-тарих. Енді бір сәт әдебиетімізге көз салайық. Ұлылардан қалған ұлы сөздерге құлақ салайық.

 6-оқушы: «Түрлі-түрлі байлық бар. Солардың таңдауын берсе , мен тіл байлығын таңдар едім. Өйткені тіл байлығы – бәрінен де сеніді байлық»

Ғабит Мүсірепов

 7-оқушы: «Анамыздың ақ сүтімен  бойымызға дарыған тілімізді ұмыту – бүкіл ата – бабамызды, тарихымызды  ұмыту»(Бауыржан Момышұлы)

 8-оқушы: «Ана тілін ұмытқан адам, өз халқының өткенінен де, болашағынан да қол үзеді»(Ғабит Мүсірепов)

 9-оқушы: «Тіл деген – бізге өткен дәуірлерден қалған асыл мұра. Ол тіл атамыздаң ақылынан, анамыздың сүтімен  жаралған. Қазақтың өз тілі – қазақ үшін алтын бесік» (Шерхан Мұртаза)

 10-оқушы: «Бір ұлттың тілінде сол ұлттың жері, тарихы, тұрмысы, мінезі айнадай  ашық көрініп тұрады. Қазақ тілінде қазақтың сары сайран даласы, біресе құйындай екпінді тарихы, сары далада үдере көшкен тұрмысы, асықпайтын, саспайтын мінезі көрініп тұр»(Мағжан Жұмабаев)

1- жүргізуші:

Шежірелі, шерлі тарих бүгіп сыр:

Тас-таңбада,

Жар аңызда бұғып жүр…

Қасіреттен

Қасиеттен оздырған,

Қазақ деген – қиып түсер қызыл тіл…

 

2-жүргізуші:

Көп ғалымдар қазақ тілін айбарлы тіл деседі

Айбарлы тіл әрқашанда күндер санап өседі

Абай,Мұхтар,Шәкәрімдер сусындаған ана тіл

Дәл қазірде адам төзбес қиын күндер кешеді

Дәл қазірде бәсеңдеп тұр ана тілдің айбары

Шыбын жанын аманат қып шүберекке байлады

Бұны көріп, барлық қазақ өзге тілді игерді

Қазақ тілі қорланып,жетімдерше күйге енді.

 Оқушы:  ТІЛ:

—-Мен заманымда қандай едім? Мен ақын, шешен, ділмар бабаларыңның бұлбұлдай сайраған тілі едім. Мөлдір судай таза едім.Мен наркескендей өткір едім.

Енді қандаймын?

Кірленіп барамын, былғанып барамын. Жасыдым, мұқалдым.Мен не көремедім?

Маған әкеліп араб пен парсыны қосты.Бертін келе шүлдірлетіп ноғайды, былдырлатып орысты араластырды. Бір күдері мен мүлде жоқ  қылғысы келгендер де болды.Өліде ұшбағы болғыр Абайға өкпем жоқ. Тіріде маған ара түсушілер аз болды.Мен жылы сөзді алдымен, айналып кетейін, осы күнгі Ахмет деген кісіден ғана естідім.

 Оқушы:

Төле би:  Жасыма!

Уа, халқым!

Көсіле шабар жерің бар,

Тай көтерген елің бар,

Қол бастайтын ерің бар.

Атадан қалған сара жолың бар,

Сөз қадірін біліңдер!

  ТІЛ:

Төңкеріске шейін көрмегенім жоқ.Төңкеріс болмаса бейшара қазақ мене айырылатын да шығар деп едім.Төңкеріс болды.Қазақтың көзі ашылды.Қазақтың көзі ашылған соң “Менің де күнім туды ғой” деп қуанушы едім. “молдалардың, тілмаштардың қолжаулығы болужан құтылым ғой” деп ойлаушы едім. Оның үстіне “Қазақ тілі мемлекеттік тіл болсын “деген заң шықты.Төбем көкке төрт елі жетпеді.Бірақ не керегі бар, босқа қуанған екенмін…

Оқушы:

Қазыбек би: Налыма!

Біз қазақ деген, мал баққан еміз.Бірақ ешкімге соқтықпай жай жатқан елміз.Елімізден құт-береке қашпасын деп, жеріміздің шетін жау баспасын деп найзаға  үкі таққан елміз.Ешбір дұшпан басынбаған елміз.Басымыздан сөзі асырмаған елміз.

ТІЛ:

Жанның бәрі теңдік алып жатқан Кеңес Үкіметінің тұсында менің бұтымды бұт, санымды сан қылып кім көрінген созғылай бастады.Өзгені не қылайын, отаршылдық саясатын қолданбас-ау дейін білім кеңесі екеш білім кеңесі де мені аямады.

 Оқушы:

Әйтеке би: Тамыры суда тұрса да.

Уақыты жеткенде

Қурамайтын құрақ жоқ.

Тек жақсыдан өлмейтін сөз қалады.

 

1- Туған тілім! Тас бұлақтың тұнығы да сенде!

2- Туған тілім! Ана сүтінің жұғымы да сенде!

3-Туған тілім! Райхан гүлдің жұпары да сенде!

4- Туған тілім! Мәжнүн ғашықтың іңкәрі де сенде!

Бірге: Туған тілім! Қыран құстың жанары да сенде!

 1- жүргізуші:

Шежірелі, шерлі тарих бүгіп сыр:

Тас-таңбада,

Жар аңызда бұғып жүр…

Қасіреттен

Қасиеттен оздырған,

Қазақ деген – қиып түсер қызыл тіл…

 

2-жүргізуші:

“Өнер алды – тіл” деген ғой бұл қазақ…

Туған тілді күндегенге мұз жалат!…

…Сиыр екеш сиыр да әне

Бұзауын

Мүйізіндей,

Тіліменен тұр жалап…

Өзге тілге үйір болса тіл – жалақ…

 

1-жүргізуші:

Бүгінге:

Жеткен серттей,

Серттен танып ,түңілме!

Қазақ деген,

Азат деген ұғымдай,

Азаттығы, Шындық тұнған тілінде…

 

2- жүргізуші:

Иса Байзақов айтқандай:

“Таңдамалы  тәтті  тіл-Абай тілі,

Ақынға дос, жанына тиеді жылы

Шымырлатып  денеңді, сүйсіндіріп,

Шертіледі жүректің  нәзік қылы.”

Келесі кезекті ұлағатты сөздерге бергеніміз жөн болар.

1. Тіл тас жарады, тас жармаса  бас жарады.

2.  Піл көтермегенді, … (тіл көтереді).

3. Жеті жұрттың тілін біл, (Жеті түрлі ілім біл).

4. Бас кеспек болса да, … (тілкеспек жоқ).

5. Бал тамған тілден … (у тамған).

6. Тіл қылыштан … (өткір).

7. Ана сүті бой өсіреді, ана тілі … (ой өсіреді).

8. Жыланның уы тісінде, адамның уы … (тілінді).

9. Тілден артық … (қазына жоқ).

10. Сүңгі жарасы бітер, … (тіл жарасы бітпес).

11.Айдос

1-жүргізуші: Тіл -халықтың жаны.Тілі  құрыған халық та жер бетінен жоғалады.Тіл – халықтың тұтас кескін келбеті, болмысы.Тіл әрбір адамға ана сүтімен бірге еніп қалыптасады.Тіл байлығы – әрбір елдің мақтанышы.

 

2-жүргізуші: Халқымыздың аса бай рухани қазынасы- туған ана тіліміз.Ол – қазақ тілі. Елімізде жүзден аса ұлт өкілдері тату-тәтті  өмір сүруде. 1989 жылы 22 -қыркүйекте қабылданған. “Тіл туралы” заңда “Тіл- халықтың ұлы жетістігі әрі оның ажырамайтын және бөлінбейтін бөлігі” делінген.

 

1-жүргізуші: Тіл – халық тарихы, тіл – ұлттық қазына, тіл біздің намысымыз, арымыз, байлығымыз, барымыз.

 

2-жүргізуші: 1989 жылы 22 қыркүйекте ҚР-ның Тіл туралы Заңы қабылданды. Қазақ тілі ҚР-ның мемлекеттік тілі болып жарияланды.

 

17-оқушы:    Назгүл:

– Қуан далам! Қуанатын күн бүгін!

Серпіп таста, мұңды жүрек түңдігін!

Тіл туралы Заңым енді күшінде,

Паш еткендей  кескен жаңа кіндігін!

– Қуан бабам! Қуанатын күн бүгін!

Халық жауы атандың-ау сол үшін,

Ғұмырыңды құрбан етіп жолыңда ар.

Қуан анам! Ұстазыңнан сүйініп,

Сәтің де көп кеткен кейде түңіліп.

Ақ сүтіңмен бойға біткен тіліңді

Пір тұтамын мен алдыңа иіліп.

– Қуан балам! Туған тілдің киесі.

Жебеп сені болғаныңа иесі.

Тек мұнымен бітпейтінін ұғып өс,

Дүниеде тіршіліктің күресі.

– Қуан халқым! Күшіне енді тіл заңы,

Сүйінші деп ақын ұлың жырлады

Ел елдігі бағаланар тілімен,

Сол арқылы құлпырады, гүл бағы.

 

18-оқушы: Сандуғаш

19-оқушы: Меруерт

20-оқушы: Жаңылсын

21-оқушы: Жарасбек: Көңілімді толқытып бір алайын …

 

1-ж:   “Қасиетті болмасаң туған тілім

Абай, Мағжан, Мұқағали жырлар ма?” деген қандай тамаша жолдар.Біз, болашақ ұрпақ осындай ірі тұлғалар сөйлеп өткен дана тілімізді көркейтуге тиіспіз.

 

2-жүргізуші:

“Қазақстандағы жастар мынаны білуге тиіс: мемлекеттік тілді білмейінше мемлекеттік органдарға, қызметкөрсету саласында, құқық қорғау саласында, сот  саласында жұмыс істеу мүмкін болмайды.Уақыт бар, мүмкіндік бар, мемлекеттің қолдауы бар, өз функцияларыңды қажетті деңгейде жүзеге асыру үшін тілді үйрену керек. ”    Н.Назарбаев

 

 

1-жүргізуші:  Филлипова деген ханым қазақ тілі туралы былай деген екен: “Қазақ тілі жақұт моншақ тәріздіжіпке тізіп жарқырата таққандай.” Өзге ұлттың өкілі менің тілімді жақұтқа балап тұр ғой. Бұл деген тамаша теңеу емес пе?

Өлең – сөздің патшасы, сөз сарасы,

Қиынан қиыстырар ер данасы.

Тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп,

Теп- тегіс, жұмыр келсін айналасы,- деп ана тілін жүрегімен сүйген Абай да тіл сұлулығын сақтаған.

2-ж:

Өнер деп соққан жүрегі,

Өнерлі өрге жүзеді.

Қазақтың биін билейтін

Өнерпаз ұлан біз  едік.

 

1-жүргізуші:

Жөргегімнен жыр боп енген қазақ тілін айналдым,

Қазақтардың нұр боп өрген азат күнін айналдым.

Кең далада кер жусанның жұпар иісін айналдым

Кербез қыздың бұлан қаққан ғажап биін айналдым- биші қыздарымыздың «Қамажай»  биін тамашалайық!

 

1-жүргізуші:

Туған тілім қазынам,алтын кенім,
Жаңа алыпқа өзіңді алып келдім.
Қош келдің туған өлке,бесігіңе,
Қасиетті бабамның тілі менің.

2-жүргізуші:

Дұшпандардың талайын қызыл тілмен,
Қылыштай сүйектерден тілімдедің.
Өтсе де талай ғасыр,қилы заман,
Қасиетті тілім менің бүлінбедің.

 

1-жүргізуші:  Қазақ халқының дархандығы, қонақжайлылығы, кеңдігі мен жомарттығы жырланған өлең-жырлар қаншама.Сол өлеңдерді сынып оқушылары сіздерге ұсынбақ.

 

2-жүргізуші: Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі.Қазақ тілі – қазақ халқының тілі.Оның негізгі мекені –Қазақстан.

 

1-жүргізуші: Әр адамның өз ұлтының жан дүниесі мен мәдениетінен, ғасырлар бойы жиған рухани азығынығ нәр алатын кіндік тамыры, ол- ана тілі.

 

Хор. Орындалатын ән «Ананың тілі»

 

2-жүргізуші: Тіл- баға жетпес қазына , атадан қалған аманат.

 

Назгүл- Құдіретті төрт ана

М.Шаханов. «Төрт ана»

Тағдырыңды тамырсыздық індетінен қалқала.

Мазмұн жоқта мазмұнсыздық шыға келер ортаға.

Әр адамда өз анасынан басқа да

Ғұмырына етер мәңгі астана

Демеп жүрер, жебеп жүрер арқада,

Болу керек құдыретті төрт ана

Туған жері -түп  қазығы ,айбыны

Туған тілі – мәңгі өнеге айдыны.

Жан байлығы,салт-дәстүрі- тірегі

Қадамыңа шуақ шашар үнемі.

Жаңа Туған тарихы

Еске алуға қаншама

Ауыр әрі,қасіретті болса да

Құдірет  жоқ төрт анаға тең келер

Онсыз санаң қаңбаққа ұқсап сенделер

Өзге ананың ұлылығын танымас.

Төрт анасын менсінбеген пенделер

Төрт анадан сенім таба алмаған

Тамырсыздық басы қайда қалмаған

Төрт анасын сыйламаған халықтың

Ешқашанда бақ жұлдызы жанбаған.

Қасиетті төрт ана –тағдырыңның тынысы-

Төрт ана үшін болған күрес –күрестердің ұлысы.

 

Жұлдыз- Қажып қалған қаужырап қайран тілім,
Айта алмайды өзінің зарлы мұңын.
Жетім өскен баладай жаутаңдады,
Қатарға енбей әлі де жүр ғой бүгін.

Ана тілін кейбірулер біліп жүр ме,
Қазақша айтсаң құлаққа іліп жүр ме.
Басқа тілде сөйлесіп мәз болады,
Мазақ етіп өз тілін күліп жүр де.

Қалғанымен сәл уақыт бағы тайып,
Бас көтерер ертең-ақ қанат жайып.
Көзі ашылмай бықсыған оттай болса,
Жарқыратып сәулесін лаулатайық.

 

Мадина – Бір ауыз сөз

Асылбек- Менің тілім

 

Мұхтар Шаханов «Рух пен Тіл»

 

1-ж:Бүгін біз тәуелсіз ел деп Отанымыздың иелі болған ана тіліміздің киелі болғанын, ата тарихымыздың жүйелі болғанын айтамыз.

 

2-ж:  Тілім менің –жан жүректің айнасы

Тілім менің- бар болмыстың айласы

Тілім менің –бар қалпымның өзі боп

Асқар биік асуларды шарлатты

Осы тілде Абай айтқан талай сыр

Осы тілде қатты Мағжан талай үн

Осы тілде бар қазақтың ақыны

Шертті тарих беттерінен, қанша мұң!

 

1-ж:

О,адамдар , құрметтейік тілді біз

Тілсіз қалай болмақ ертең күніміз

Жайылмасқа шара қылшы, ер халқым

Құнды мұраң жоғалмасқа мәңгілік

Тілсіз жұртым шөптей қурап азады-ау!

Туған тілді қорғап бақшы, қазақ-ау!

Сарқылмайтын қуат пенен күш берген

Туған тілдің қасиеті, ғажап-ау!

 

Ортада:                                                    «Жас ұрпаққа аманат»

 

Армысың,

Жарқылдаған  жаңа ғасыр!

Ізгілік сыйлаймысың ұлан-асыр

Өзіңмен  сәл ғана бір тілдесейін,

Ақынның жүрегінде қала ма сыр

Арсыз  заман несіне қымсынады,

Өктемдігін , өкімін ұсынады.

Қасиетті халқымның асылдары.

Асылықпен сүргінге ұшырады.

Жеттің сен де ентігіп, енді міне,

Көз тимесін елдігім , теңдігіме

Еркіндігі болмаса басымыздың,

Жер бетінің көсілген кеңдігі не?

Маңдай термен өлшенсін ырыс құны,

Ұмытылмасын ұрпақтың дұрыстығы,

Сұрайтыным, осынау Ұлыс күні

Ел мен жердің мәңгілік тыныштығы

Қайтып келсін Қорқыттың көсемдігі,

Жиреншенің оралсын шешендігі,

Тыңда ғасыр,

Тағдырдан тілейтінім –

Тілім, ділім, дінімнің есендігі

Артылады мойныңа  заман жүгі

Кеудедегі жарық қыл қараңғыны

Жаңа ғасыр,

Көңілімнің  алаңдығы-

Қасиетті халқымның амандығы

Ғасыр күллі әлемге ғажап аты,

Келмегей өткен заман аламаты

Қолды әкел, жиырма бірім

Осы саған

Адамзаттың тапсырар Аманаты.

 

1-жүргізуші: Ана тілі көңіліңе гүл егер,

Ана тілі- ғұмырым деп біле бер.

Өзге тілде сөйлей білу- бір өнер,

Ана тілде таза сөйлеу – шын өнер.

 

2-жүргізуші: Ана тілімізде таза сөйлеп, бүкіл құнары мен нәрін бойымызға сіңіре білейік.

 

Бірге:  

 

1-ж:Құрметті  ұстаздар,оқушылар мерекелеріңіз құтты болғай! Тәрбие сағатымызды жабық деп жариялаймыз! Ел аман, жұрт тынышта кездескенше!

 

2-ж:Келгендеріңізге,көргендеріңізге көп-көп рахмет! Сау болыңыздар!

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қазақ тілі туралы Элегия

Кіргенде керемет үйлерге еңселі,

Кезгенде бастықтар бас бұққан кеңсені.

Көңілім маңырап ашқарақ қозыдай,

Сағынам мен Сені, іздеймін мен Сені…

Күңгірлеп 0у басым бөшкедей қаңсыған,

Күн сайын мен солай… күйінем, таусылам.

Ойларым ойран боп, мен Сені аңсаймын,

Ойыншық сүйреткен сәбидің даусынан…

Сыңсыған сырымды сездірмей өзгеге,

Мән беріп әр түрлі үнге де, сөзге де.

Мен Сені тосамын, балалар у-шу боп,

Мектепте қоңырау соғылған кезде де…

Сан рет сағынып, жабығып, қамығып,

Жүректі жұлқылап әр лүпіл – әр үміт.

Әкімдер сөйлесе, әкемді көргендей,

Мен Сені күтемін, күтемін зарығып…

Қазақтың қыздары орысша қуанып,

Жанымның жапырағы барады қуарып!

Қара көз арудың оймақтай аузынан,

Мен Сені күтемін аузымның суы ағып…

Аузымның суы ағып… аңсаймын, сүйемін,

Сүйемін, шашылып қалғанша сүйегім.

О, менің атамның күшіндей – қуаттым,

О, менің анамның сүтіндей – киелім!

Қазақы көзімді сықситып түнімен,

Қырық екі әріптің алдына жүгінем…

Қазбалап әр сөзді, қазына ақтарып,

«Түсіндірме сөздікке» жүрекпен үңілем…

Дерт болдың Сен маған сезіммен жабысқан,

Серт болдың сезімнен өлеңге ауысқан.

Сен үшін ұлы Ахмет көз жасын тия алмай,

Сен үшін ұлы Абай көз майын тауысқан…

Оралса деймін-ау, дәуренің кешегі,

Екі есе қайтарар едік-ау есені.

Табанда тапталған бір теңге секілді,

Заманның өкшесі төбемді теседі…

Білмеймін,бұ қазақ сенеді несіне?

Біздерді жас ұрпақ алмайды-ау кешіре!

Кешегі билердің ақылы,    о, неге,

Бүгінгі биліктің кірмейді-ай есіне?!

Мен Сенің мұңыңды, зарыңды түсінем

Үміттің үлкенін күтесің кішіден.

Президент қазақша сөйлеп тұр…    тағы да

Парламент орысша ойлап тұр ішінен…

Қырсық бір мінезім қысады денені,

Кеудемде киелі кегім бар, себебі.

Өшіңді алғандай, қазақша сөйлетіп,

Орыстың қызына үйленгім келеді…

Осындай ой арбап, шошытар, о, мені,

Арман ғой, әншейін, арманым көп еді…

Бір шала қазақ тұр көшеде шүлдірлеп,

Жылағым келеді, күлгім де келеді…

Көшеде жүре алмай, күйініп күнде мен,

Үйіме асығам, шыққандай түрмеден.

Көпіріп сөйлейді үйдегі көк жәшік,

Ресейге еліктеп ресми тілменен…

Мақтаныш сезіммен керіліп кең кеудем,

Маңдайым жарқырап, тілдесіп өзге елмен!

…Мен сені армансыз тыңдайтын күн бар ма,

Қазақтың иісі шығатын жерлерден?!.

 

 

 « Жиырма бірінші ғасырға аманат»

Армысың,

Жиырма бірінші жаңа ғасыр!

Ізгілік сыйлаймысың ұлан-асыр

Өзіңмен  сәл ғана бір тілдесейін,

Ақынның жүрегінде қала ма сыр

Арсыз  заман несіне қымсынады,

Өктемдігін , өкімін ұсынады.

Қасиетті халқымның асылдары.

Асылықпен сүргінге ұшырады.

Жеттің сен де ентігіп, енді міне,

Көз тимесін елдігім , теңдігіме

Еркіндігі болмаса басымыздың,

Жер бетінің көсілген кеңдігі не?

Маңдай термен өлшенсін ырыс құны,

Ұмытылмасын ұрпақтың дұрыстығы,

Сұрайтыным, осынау Ұлыс күні

Ел мен жердің мәңгілік тыныштығы

Қайтып келсін Қорқыттың көсемдігі,

Жиреншенің оралсын шешендігі,

Тыңда ғасыр,

Тағдырдан тілейтінім –

Тілім, ділім, дінімнің есендігі

Артылады мойныңа  заман жүгі

Кеудедегі жарық қыл қараңғыны

Жаңа ғасыр,

Көңілімнің  алаңдығы-

Қасиетті халқымның амандығы

Ғасыр күллі әлемге ғажап аты,

Келмегей өткен заман аламаты

Қолды әкел, жиырма бірім

Осы саған

Адамзаттың тапсырар Аманаты

Жүрегісің анамның.

Жүрек-ана,

Мен өзіңнен жаралдым.

Сағат сайын саулығыңды тілеймін,

Сенсіз мынау керегі не ғаламның!

Сенің әрбір тынысыңмен күн кешем,

Сен арқылы тіршілікпен тілдесем. 

2-жүргізуші: Бүгін 22 қыркүйек – Қазақстан Республикасының халықтарының тілдер мерекесі күніне орай өздеріңізбен қауышып отырмыз. Олай болса, мерекелік кешімізді бастайық!

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны орындалады.

1-жүргізуші: Тіл – қандай ұлтта, елде болмасын әрқашан қастерлі де құдіретті. Ол әрбір адамға ана сүтімен бірге еніп, қалыптасады. Тіл - әрбір елдің жаны.

2-жүргізуші: Осыдан тура 25 жыл бұрын – 1989 жылы 22 қыркүйек күні "Тіл туралы" заң қабылданған болатын. Бұл заңда Қазақ ССР-нің мемлекеттік тілі қазақ тілі, ал орыс тілі — ұлтаралық тіл деп бекітілген еді.

Осы кезде кешке қатысушылар «Елім менің» әнін орындайды.

1-жүргізуші:  Тіл деген – алып мұхит түбі терең,

Піспегі толқын шашқан күбі ерен.

Қадірін тілдің сұра сақаулардан,

Көзіне жас алып бір күбірлеген.

Тіл деген – жарық жұлдыз аспандағы,

Арманның қиял жетпес баспалдағы.

Қадірін тілдің сұра мылқаулардан,

Көлінен ұшпай қалған қасқалдағы.

Тіл деген – адастырмас темірқазық,

Өрісі магнитінің өмірге азық.

Қадірін тілдің сұра кереңдерден,

Сөйлеуді арман еткен көңіл жазып.

Мұхтар Шахановтың сөзіне жазылған «Рух пен Тіл» әнін қабыл алыңыздар!

2-жүргізуші: Кешіміздің тізгінін көсемсөз шеберлеріне берейік!

1-оқушы: «Қазақ тілі», Мағжан Жұмабаев

Күш кеміді, айбынды ту құлады;

Кеше батыр – бүгін қорқақ, бұғады.

Ерікке ұмтылған ұшқыр жаны кісенде,

Қан суынған, жүрек солғын соғады. 

Қыран құстың қос қанаты қырқылды,

Күндей күшті, күркіреген ел тынды.

Асқар Алтай – алтын ана есте жоқ,

Батыр, хандар – асқан жандар ұмытылды!

Ерлік, елдік, бірлік, қайрат, бақ, ардың,

Жауыз тағдыр жойды бәрін не бардың …

Алтын Күннен бағасыз бір белгі боп,

Нұрлы жұлдыз, бабам тілі, сен қалдың!

Жарық көрмей жатсаң да ұзақ, кен – тілім,

Таза, терең, өткір, күшті, кең тілім.

Тарап кеткен балаларыңды бауырыңа

Ақ қолыңмен тарта аларсың сен, тілім!

2– жүргізуші: Қазақпын мен, қазақтың бөлшегімін,

Қажеті не басқаның өлшемінің?

Қазақ деген жалғыз ұлт мен боламын,

Енді міне жетеді көпке үнім.

1-жүргізуші: «Қазақ елі» әнін қабыл алыңыздар!

2-оқушы: Мұзафар Әлімбай

Ана! - десем ана тілі ойға оралар. 
Баладай қуанарсың тойға барар. 
Тыңдасаң көне аңыздан көркем нақыл 
Олжам да қанжығама байлап алар. 
Тере білсек бір -бір ауыз қара өлең, 
Неше миллион інжу-маржан шамамен?! 
Қанша гүлден -қазақ тілі бақшасы, 
Қандай дана өлшер қандай бағамен?! 
Ерке тіл, еркелеткіш тілім кенім: 
Еркежан, айналайын, күнім менің, 
Ақ ботам, қоңыр қозым, алтын айым, 
Қанша рет жүрек толқып, сүйінгенің! 
Ана тілім ырысты ма, кұнды ма? 
Деп сұрамас, тегін білген сұңғыла. 
Туған тілде ас қайырған сайын да, 
Оқығандай серпіліп қал бір дұға. 
Шұлғытар орыс тілді Олжастарды, 
Жарқырат қазақ тілі алмастарын. 
Халқына олжа салған айта алады, 
Кім қосты сандығыңа мен қосқанды?! 
Жұпарлы қырда алуан гүлдер таптым, 
Өміршең өзіміздің тілден таптым. 
Тіл екен жемістісі, жұпарлысы, 
Аялап халық баққан гүл мен бақтың.

 

3-оқушы: «Тамырсыздану қаупінің тұжырымдамасы», Мұхтар Шаханов

Жаһандану рухсыздығы өз жеңісін тойлауда.
Содан қазір қаншама адам бейім былай ойлауға:
“Мен қай тілде еркін сөйлеп, оқи алам, жаза алам, 
Білім, жұмыс, нан таба алам, сол тіл-менің өз анам”
Бірақ қарсы тұжырым бар осы адасқан байламға:
Біз жалқыны мойындамай, ұға алмаймыз жалпыны.
Тіршілікте бір адамды шексіз сүю арқылы
Адамзатты тану әрі сүюге жол табасың.
Және әркім шын қадірлеу арқылы өз анасын, 
Ұғар оның сатылмайтын сезімінің бағасын.
Өз ұлтыңның тілін, салтын, парқын сүю арқылы
Күллі әлемдік биікке өрлеп, ардақтайсың жалпыны.
Сан түрлі тіл меңгереміз, айдындап ой қарқыны.
Ал ғаламдық ортақ тілсіз-
Бірлік –гүлсіз, сенім –нұрсыз, 
Бірақ ана тіліңе оның түспеу керек салқыны.
Бұл табиғи жолдан айну қырсық қаупін өсірер.
Тарихың тұр санаңа өткел тастап, 
Өз тіліңе ойлау, сөйлеу тоқталған сәттен бастап
Бүкіл баба рухымен
Ұлттық, гендік-ақпараттық байланысың кесілер.
Тағдырыңнан ата мұра шамын солай өшірер.
Өз тіліңді жерсінбеудің, 
Өз анаңды менсінбедің
Арсыздығы қай дәуірде болып еді тапқырлық?
Ол –рухани мүгедектік әрі ұлттық сатқындық?
Аз қайғы ма, талабыңды түсінігің алдаса?..
Мейлі он тіл, 
Тіпті жүз тіл меңгергенің далбаса
Өз ұлтыңның тілі менен рухы
Ой-санаңа іргетас боп қалмаса.

Ән: «Анамның тілі» Сөзі Шона Смаханұлынікі, әні: Әбиірбек Тінәлиев

4-оқушы: «Үйрен ана тіліңді», Оразақын Асқар

Өз тіліңсіз көрсең де өз күніңді,

Өз тіліңсіз болсаң да асқан білімді.

Өз халқыңа бола алмайсың азамат,

Білмей тұрып туған ана тіліңді.

Әлде қалай жоғалтса ана баласын,

Бала іздеп таппай ма өз анасын.

Өгей шеше секілді өзге тіл де өгей,

Өз тіліңмен ертерек тап жарасым.

Сенде айып жоқ, тілің де емес кінәлі,

Ешкімнің жоқ болса да оған күмәні.

Үйренбесең, өз тіліңді білмесең.

Жазықсыз-ақ жазғырып ел тұрады.

Қаның жаның, қазақы ұлттық түрің бар,

Сенен үлгі алар қызың, ұлың бар.

Перзентісің еркін, азат халықтың,

Тәуелсіз ел, мәртебелі тілің бар.

5-оқушы:  «Бір досқа» Әдібай Табылды

Өзге тілді белгенге,

Білімді боп билейсің.

Кергенменен құр кеуде,

Өз тіліңді білмейсің.

Төс қаққанмен күнде сен,

Демес халқың «құлыным».

Өз тіліңді білмесең,

Неге керек білімің?!

1-жүргізуші:  Қазір дүниеде 2796 түрлі тіл қолданылады. Қолданатын жан саны 50 миллионнан асатын тіл – 13. Егер бұл тілдерді қолданатын жан санының аз-көптігіне қарай тізсек, реті мынандай болады: қытай тілі, һинді-ордо тілі, ағылшын тілі, испан тілі, итальян тілі. Бұл тілдер 65 мемлекетте мемлекеттік тіл ретінде қолданылады.

Дүниежүзінде ресми тіл саны алтау: қытай тілі, ағылшын тілі, орыс тілі, испан тілі, француз тілі, араб тілі.

2-жүргізуші:  Жалпы 6 мыңға жуық тілдің 100-і ғана мемлекеттік деген статусқа ие болған. 1989 жылы «Тіл туралы» Заң  қабылданғаннан бері қазақ тілі де осы мемлекеттердің  қатарына кіргеніне қуаныштымыз.

1-жүргізуші: Көрермен қауымға тіл туралы қызықты деректерімізді бөлісіе кеткеніміз жөн сияқты.

2-жүргізуші: Ендеше, адамзат тарихындағы көп тілді меңгерген полиглот ғалымдар мен басқа да тіл туралы қызықты фактілерімізді естеріңізге сала жүріңіздер

6-оқушы: Шығыс ғұламасы Әл-Фараби  70-ке жуық тілді меңгерген.

Ұлы Абай орыс-қазақ тілдерімен қатар парсы, араб тілдерін меңгерген. Орыс тілін орта жастан асып барып, кеш меңгерген.

7-оқушы: А.С.Пушкин француз, ағылшын, неміс, итальян, испан, латын, грек, славян тілдерін білген. Көне еврей тілін зерттеген.

Луначарский испан тілін 57 жасында үйренген екен.

8-оқушы: Профессор Құдайберген Жұбанов көп тіл білген кісі. Тіпті ана тілімізді салыстырмалы жүйемен үйренуге де, зерттеуге де себі бар деп жапон тілін де игерген.

Кибернетика “атасы” деп есептелетін Норберт Винер 13 тілді зерттеген.

9-оқушы: Люксембург халқының түгелге жуығы төрт тілде еркін сөйлей алады, әсіресе, жастары. Ең бастысы, Люксембург балалары мектепке дейін төрт жастан бастап тегін ана тілінде, екінші сыныптан бастап француз тілінде оқиды. Ағылшын тілі алтыншы сыныптан басталады.

10-оқушы: Дүниедегі барлық аударма шығармалардың 33% ағылшын тілінен аударылса, 15 % – француз тілінен, ал 1%  неміс тілінен аударылады.

1-жүргізуші: Олай болса, құрметті оқушылар, тілді үйрену ешқашан кеш емес. Ол үшін тек ниет пен еңбектену ғана қажет.

2-жүргізуші: Бүгінгі кеш көңілдеріңізді біраз серпілтіп, тың мағлұматтар берді деген үміттеміз.

1-жүргізуші: Уақыт бөліп, көңіл қойып тыңдағандарыңыз үшін көп рақмет!

Кеш Ескендір Хасанғалиевтің «Атамекен» әнімен салтанатты түрде жабылады.

ЖАСАЙ БЕР, АНА ТІЛІМ – ҚАЗАҚ ТІЛІ!

(Тақырыптық кеш)

 

Ана тілі бәрінен де биік- ханнан да,      

қарадан да. Саясатшылар келеді,

кетеді, ал ана тілі – мәңгілік.  

Осыны есте ұстайық.                             

Марат Қабанбай.

 

Мақсаты: Оқырмандардың ана тіліне деген сүйіспеншілігін арттыру, ана тілін қастерлеуге баулу.

Дайындық кезеңі: Оқырмандарға ана тіліне арналған өлең шумақтары мен әндер жаттап келуге тапсырма беріледі.

Безендірілуі: "Қазақ тілі – болашағым, ертеңім...” атты кітап көрмесі ұйымдастырылып, гүл шоқтары қойылады, нақыл сөздер, шарлар, қазақ тілін зерттеуші ғалымдардың портреттері ілінеді. 

 

Сахнаға екі бастаушы шығып, М.Қанафияұлының "Жасай бер, ана тілім!” өлеңін оқиды.

 

1-бастаушы:        Жылаған алғашқы іңгә үннен тілім,

                            Жөргекте былдыр қағып күлген тілім.

                            Жағымды ана әлдиі, ақ сүтімен,

                            Жүрегіме, қаныма сіңген тілім.

 

2-бастаушы:        Жанымды жадыратқан бала тілім,

                            Жыр, ертек жаттаттырған сана тілім,

                            Жаралып жермен бірге, күн көзімен,

                            Жасасқан қазақ тілі – ана тілім.

 

1-бастаушы:        Жарысқан жыл құсымен үнді тілім,

                            Жарасқан дала, малмен сырлы тілім.

                            Жиһанкез желмаялы Асан қайғы,

                            Жер-жерге баға берген сынды тілім.

 

2-бастаушы:        Жырлатқан қазақтардың қазақтығын,

                            Жырлатқан елдік, ерлік азаттығын.

                            Жұлдызды құдіреттің туы болған,

                            Жауынгер ана тілім – қазақ тілім.

 

Бірнеше оқырман тіл туралы жазылған қанатты сөздерді оқи отырып, бір-біріне сұрақтар қою арқылы пікір алысады.

 

1-бала: - Мен саған "осы тіл не үшін керек?” деген сұрақты қойғым келіп отыр.

2-бала: - Досым –ау, тіл бір-бірімізбен сөйлесу, түсінісу үшін қажет қой. Апай "Тіл – қарым-қатынас құралы” деп түсіндірді емес пе?

1-бала. - Жарайды, тіл – қарым-қатынас құралы-ақ болсын, онда адамдардың бәрі бір ғана тілде сөйлеп, түсінісе бермей ме? Ана тілі деп бөлгені несі?

3-бала: - Ой, айтқышбегім-ай. Кез келген адамның өз анасы болатыны сияқты дүние жүзіндегі халықтардың да өз анасы, өз тілі, өз Отаны бар емес пе?

4-бала: - Балалар, ана тілі дегеніміз – ананың ақ сүтімен бойға дарыған  өз анамыздың тілі ғой. Ал ана деген – бәрінен қастерлі, аяулы да асыл жан.

5-бала: - Мен сендерге Әли Әпекұлы деген ақынның ана тілі туралы  мына өлеңін оқып берейін:

                            Ана тілім – бала шағым өркенім,

                            Ана тілім – болашағым, ертеңім,

                            Ана тілім – сайын далам, жер, көгім,

                            Ана тілім – арман, ойым, өрнегім.

 

                            Ана тілді білмесем,

                            Шат-шадыман күлмес ем,

                            Жер бетінде сайраңдап,

                            Қазақ болып жүрмес ем.

6-бала: - Керемет екен. Ал  Әбділда Тәжібаев атамыздың мына өлеңі  естеріңде ме?

                            Туған тілім -  тірлігімнің айғағы,

                            Тілім барда айтылар сөз ойдағы

                            Өссе тілім – мен де бірге өсемін,

                            Өшсе тілім – мен де бірге өшемін.

7-бала: - Ақын апаларымыз да тіл туралы тамаша өлеңдер шығарған.

Тұрсынхан Әбдірахманова деген әрі ғалым, әрі әнші, әрі ақын апамыз былай депті:

                            Ана тілім – бәрін сөйлер шежірем,

                            Тілсіз нені білдіре алам, не білем?!

                            Тілім барда ғана мынау ғаламның

                            Кілтін табар саналысы сезінем.

                            О, адамдар, қадіріне жетіңдер,

                            Ана тілің – анаң, сыйлап өтіңдер!

 

8-бала: - Дұрыс-ақ, бірақ кейде өзінің ана тілін  сыйламайтын, білгісі  келмейтіндер де  кездесіп қалады. Олар туралы не айтар едіңдер?

9-бала: - Әрине, адамның  бәрі бірдей емес, түсінігі төмен, білімі таяз  кейбір мәңгүрт жандар болатыны рас, ондайлар жайлы қырғыз ақыны Сарноғаев былай деген:

                            Ана тілін білмеген –

                            Ақылы жоқ желік бас.

                            Ана тілін сүймеген –

                            Халқын сүйіп жарытпас.

10-бала: - Ал халқымыздың кемеңгер жазушысы Ғ.Мүсірепов атамыз:

«Ана тілін ұмытқан адам өз халқының өткенінен де, болашағынан да қол үзеді. Ана тілін өгей ұлдар ғана менсінбейді» деген, сондықтан өз тілімізге, өз ұлтымызға өгей болмайық, достар!

11-бала: - Біздің ана тіліміз – қазақ тілі. Ол тек отбасы, ошақ қасының ғана тілі емес, мемлекеттік тіл ғой.

12-бала: - Иә, иә, оның рас. 1995 жылы 30 тамызда қабылданған  жаңа Конституцияда қазақ тілі Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тілі болып бекітілді. Ал  1997 жылы 11 шілдеде «Тіл туралы» Заң қабылданып, оның 4-бабында "Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі – қазақ тілі” екені жазылды.

13-бала: - Қазақстан – көп ұлтты мемлекет. Көп ұлтты мемлекет үшін мемлекеттік тіл өте қажет. Мемлекеттік тіл – көп ұлтты елдің барлық халқын саяси-мәдени бірлікке ұйымдастырудың басты құралы.

14-бала: - Олай болса, қазақ тілін жете білу арқылы біздер өнер  мен білімнің, мәдениет пен ғылымның биігіне жетіп, өз халқымыздың өткен-кеткенін зерделеп, оны әлемге таныта аламыз. Өз тілімізді құрметтеу арқылы басқа тілді де үйреніп, мәдениетін қадірлей аламыз.

Бәрі:           Ана тілін қастерлеп, құрметтейік!

 

Ә.Тінәлиевтің "Ананың тілі” әні

 

1-бастаушы: - Ал, балалар, енді "Жалғасын тап” ойынын ойнайық.

Ойынның шарты бойынша мақал-мәтелдің, қанатты сөздердің жалғасын табу керек.

1.      Тіл - адам ойының ... (айнасы)

2.      Аңдамай сөйлеген ... (ауырмай өледі)

3.      Ойнап сөйлесең де... (ойлап сөйле)

4.      Тисе терекке, тимесе ... (бұтаққа)

5.      Айтылған сөз, ... оқпен тең (атылған)

6.      Бал тамған тілден ... тамар (у)

7.      Көп сөз - ... (бос сөз)

8.      Көп сөз - күміс, аз сөз - ... (алтын)

9.      Жасыңда қылжаң болсаң, өскенде ... боласың. (мылжың)

10.    Таза сөйлеу – биік ... (мәдениеттілік)

 

2-бастаушы:    Жанын сап, халқын сүйіп, баққан тілім,

                         Жалықпай құпиялар ашқан тілім.

                         Жаһанның төрт бұрышы түгел танып,

                         Жат жұрттан да достарын тапқан тілім.

 

1-бастаушы:     Бұл жанды тіл – менің азат тілім,

                         Жадымда талмай самғар қанат тілім.

                          Жыр-қуат, сөзі – ана уызындай,

                          Жасай бер, Ана тілім – Қазақ тілім!

 

2-бастаушы: Қазақ тілі – бай тіл, оралымды, ырғақты теңеу-бейнелеулері ерте туған тіл. Поэзияда Абай, Ілияс, прозада Мұхтар сияқты алыптар туғызған тіл. Осындай тілімізді таза ұстайық!

Ана тіліңді қадірлеу – мемлекетіңді, ұлтыңды, өзіңді қадірлеу. Қазақстан егемендігін баянды етіп, оны әлемдегі озық елдердің қатарына қосу үшін мемлекеттік тілдің жетекші рөл атқаратындығын әсте естен шығармайық.

Әнұран елді  басқа жерде таныстырушы, сондықтан тіліміз әлемнің түкпір–түкпірінде естілуде. Ендеше, кешімізді Әнұранмен аяқтайық!

 

 

ТІЛ - БІЗДІҢ ТІРЕГІМІЗ, СОҒЫП ТҰРҒАН ЖҮРЕГІМІЗ

(Әдеби  ертеңгілік)

 

Дайындық кезеңі: Кітапхананың оқу залы. Тақырыпқа сай кітап көрмесі, гүл шоқтары, нақыл сөздер, шарлар, қазақ тілін зерттеуші ғалымдардың портреттері ілінеді.

Кітапханашы: Ана тілі – атаңның,  анаңның тілі, туған халқыңның тілі. Ана сүтіндей бойымызға біртіндеп сіңіреміз. Өнерлі, білімді, мәдениетті  қоғамның белсенді азаматы болуды біз тіл арқылы үйренеміз.

Жеке  бір адам ұлт тілін жасай алмайды. Тіл бүкіл халықтың игілігі, халықпен  бірге жасап, бірге дамиды. Ол әр халықтың жазуы жоқта кітабы, мектебі жоқта ұстазы болған. Әр азамат өз ойын ана тілінде білдіріп, білімінің жемісін сол тілде таратады, шығармасын ана тілінде жазып қалдырады.Халықтың тарихта қалуы тіліне байланысты. Тіл – халықтың жаны, сәні, дәлірек айтқанда, тұтастай кескін-келбеті. Адамды мұратқа жеткізетін тіл мен ата-дәстүрі. Ана тіліміз туралы М.Мақатаев, Ә.Тәжібаев, Д.Әбілев, М.Шаханов, Ж.Аймауытов сияқты көптеген  ақиық ақындарымыз жырлар жазды.

Ән: "Ананың тілі – аяулы үні”

 

1-жүргізуші:       Қазақ тілі – туын биік ұстаған,

                            Қазақ тілі – кең далама ұқсаған.

                            Қазақ тілі – мәртебелі, еңселі,

                            Құрметтеп отыр бүгін ел сені!

 

2-жүргізуші:Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі.

Қазақ тілі – қазақ халқының тілі. Оның негізгі мекені – Қазақстан.

1-жүргізуші:   22 қыркүйек - Қазақстан  Республикасы  халықтарының тілдері күні, халықтық мереке. Тілді қастерлеу - ізгілік пен мәдениеттілік белгісі.

2-жүргізуші: 1997 жылы 11 шілдеде Қазақстан Республикасында «Тіл туралы» жаңа Заң дүниеге келді. Қазақ тілі ұрпақтан-ұрпаққа, атадан-балаға жеткен ұлы мәдени  мұра. Сондықтан да ана тіліміз талай жырға арқау болған.

1-қыз бала:         Сенің әрбір тынысыңмен күн кешем,

         Сен арқылы тіршілікпен тілдесем.

         Ел бетіне қалай түзу қараймын,

         Ана тілім, егер сені білмесем.

2-ұл бала:  Ана тілім, дана тілім, бақ тілім,

         Сенсіз бақыт дүниеден тапты кім?

         Сенсің менің қасіретім, шаттығым,

         Сенсің менің тазалығым, пәктігім.

 

"Ана тілін сүйеміз”әні

3-қыз бала:         Ең бірінші бақытым – халқым менің,

         Соған берем ойымның алтын кенін.

         Ол бар болса, мен бармын, қор болмаймын.

         Қымбатырақ алтыннан нарқым менің.

 

         Ал екінші  бақытым – тілім менің,

         Жас жүректі тіліммен тілімдедім.

         Кей-кейде дүниеден түңілсем де,

         Қасиетті тілімнен түңілмедім.

 

         Бақытым бар үшінші – Отан деген,

         Кім мықты? – десе біреу, - Отан дер ем.

         Оты сөнген жалғанда жан барсың ба?.

         Ойланбай-ақ кел-дағы от ал менен.

"Үш бақытым” (М.Мақатаев)

 

4-ұл бала:  Тағдырыңды тамырсыздық індетінен қалқала!

         Әр адамда өз анасынан басқа да,

         Демеп жүрер, жебеп жүрер арқада,

         Болу керек құдіретті төрт ана.

 

         Туған жері – түп қазығы, айбыны,

         Туған тілі – сатылмайтын байлығы.

         Туған дәстүр, салт-санасы, тірегі

         Қадамыңа шуақ шашар үнемі.

         Және туған тарихы,

         Еске алуға қаншама

Ауыр әрі қасіретті болса да.

Құдірет жоқ төрт анаға тең келер.

Онсыз санаң қаңбаққа ұқсап сенделер.

Өзге ананың ұлылығын танымас,

Төрт анасын менсінбеген пенделер.

 

Төрт анадан сенім таба алмаған,

Тамырсыздық басы қайда қалмаған?!

Төрт анасын сыйламаған халықтың,

Ешқашанда  бақ жұлдызы жанбаған.

Қасиетті бұл төрт ана – тағдырымның тынысы,

Төрт ана үшін болған күрес – күрестердің ұлысы.

"Төрт ана” (М.Шаханов)

 

5-қыз бала:         Ұйықтасам, ана тілде күбірледім,

                            Оянсам, сөйлеп кеттім, кідірмедім.

                            Анамның ақ сүтімен сіңген тілім,

                            Бітпейді менің одан бұрын демім.

 

                            Сырласпай адамдармен тұра алмаған, 

                            Бұл тілге – жарық күнге жыр арнағам.

                            Жоңғармен шайқасқанда осы тілде,

                            «Ақ жолдап» бабаларым ұрандаған.

 

Мәңгілік дана сөзбен жасар адам,

Сүйектен өтетін тіл аса қатаң.

Бұл тілде желмаям  жортып келіп,

Кемеңгер кеңес берген Асан атам.

 

Мәңгі өлмес, мейлі, заулап көшер заман,

Жиреншедей дария шешен бабам.

Қазыбек, Төле, Әйтеке ердің құнын,

Екі ауыз сөзбен шешкен көсем бабам.

"Тілім менің” (Қ.Мырзалиев)

 

6-ұл бала:                     Тіл сенің –

                                      Ең қайратты арыстаның!

                                      Қорғаның дұшпаныңмен алысқан күн.

                                      Тіл сенің –

                                      Жүректегі жүйрік елшің,

                                      Көк орман, көк арайлы бағыстаның!

                                      Тіл сенің –

                                      Өмірдегі өрнек сырың,

                                      Тіл сенің –

                                      Көмейдегі күміс жырың!

                                      Аспаның,

                                      Айың,

                                      Күнің,

                                      Ауаң,

                                      Демің,

                                      Шат күлкің, тәтті әзілің, тапқыр сының.

                                      Тіл сенің –

                                      Жігіттік, балалығың,

                                      Өмірдегі адамдық даралығың.

                                      Тіл сенің –

                                      Шағын жорғаң шын тайпалар,

                                      Сайысса саңлақ сөзде ер байқалар!

                                      Жүйрік тіл жүректерді тебірентпесе,

                                      Шешен деп, шежіре деп кім айта алар?

                                      Ердің құнын бағалар екі ауыз сөз,

                                      Ел тағдырын шешіпті өткен бір кез.

                                      Досқа – бал,

                                      Дұшпанға – у,

                                     Қайран тілдің,

                                      Достарым, құдіретін осыдан сез!

                                      Тіл сенің –

                                      Тірліктегі жан ләззатың!

                                      Тіл сенің –

                                      Ар,

                                      Арманың,

                                      Махаббатың.

                                      Адамдық бар қасиет тіл мен мида,

                                      Ұғынсақ, сонда мейір, шапағатың!

                                                        "Тіл сенің” (Ә.Әбілов)

7-қыз бала:                   Дәулет деген –

                                      Ұғыңдар!

                                      Кеше болса, бүгін жоқ.

                                      Тілің болса – күнің бар,

                                      Тіл болмаса – түгің жоқ!

                                      Тілім – шипам, дәрім де,

                                      Мәңгүрт болып күн көрем.

                                      Абыройдың бәрін де

                                      Маған осы тіл берген.

 

                                      Тілсіз келген білімнің,

                                      Түбі нағыз қиғылық.

                                      Көсегесін тілімнің

                                      Көтеремін ту қылып.

 

                                      Ақын көзі жұмылмас,

                                      Жырдың көзі жұмылмай

                                      Елдің туы жығылмас,

                                      Тілдің туы жығылмай.

"Тілдің туы” (Қ.Мырзалиев)

 

         "Атамекен” әні

 

1-жүргізуші:       Тамаша өлең таңдайға татып балдай,

                            Өз тілінде жыр оқу бақыт қандай!

                            Жан-дүниең жарқырап сала берер,

                            Ағарып келе жатқан атып таңдай.

2-жүргізуші:       "Туған тіл – тұғырың, туған тіл –қыдырың” дегендей, туған жер, туған тіл адамға қандай ыстық, қандай қымбат! Оның қасиетін, қадірін бір сөзбен, бір өлең шумағымен айтып жеткізу мүмкін емес.Тіліне зер салыңдар бұрынғының,- дей келіп, бүгінгі тіл мерекесіне Төле би, Қазыбек би, Әйтеке билер келгенін қуанышпен хабарлаймыз. Сол кісілердің ауылдарын аралап, аталы, шешендік сөздерін тыңдайық.

 

                   "Төле бидің төрелігі”.

Шу өзенінің Балқашқа жақын жайылымына бұдан көп жыл бұрын үйсін мен арғын тайпаларының белді бектері таласыпты. Екі  жақтың да билері бас қосып, кеңесіп, бәтуаласа алмай отырғанда, топқа еріп келген он бес жасар Төле билік айтушылардың бірде-біріне көңілі толмай:

         Ақты ақ деп бағалар,

         О, игі жақсы ағалар.

         Өзегі талса ел біткен,

         Өзен бойын жағалар.

Би:    "Ата тұрып ұл сөйлегеннен без, ана тұрып қыз сөйлегеннен без” деуші еді. Мына бала кім өзі?

Төле: О, би аға, он үште отау иесі демес пе.

                   Кінәлімін бе, келіп қалсам он беске?

                   Сөз сөйледім, бұйыра көрмеңіз айыпқа,

                   Алакөз болу ағайын адамға лайық па?

                   О, игі асқар тауымыз,

                   Әділ ме осы дауымыз?

                   Жар астында тұрғанда,

                   Жасырынып жауымыз.