Урок крымскотатарского языка "Эджа. Сёзлернинъ эджаларгъа болюнюви"

Къырымтатар тили. 2 сыныф. Оджа: Бейтуллаева Л.А.

Дерс мувзусы. Эджа. Сёзлернинъ эджаларгъа болюнюви. Бекленильген нетиджелер: талебелер сёзлерде эджаларны тайинлемек акъкында эвель алынгъан бильгилерини хатырлайлар. Донатмалар: дерслик, карточкалар.

Дерс чешити: янъы материалны огренюв дерси.

Дерс кетишаты:

1.Тешкилий дакъкъа. Селямлашув.

2.Эв вазифесини тешкерюв

35-мешгъ. Беджермек. С. Усеиновнынъ шиирини окъуп, анда неакъкъында айтылгъаныны анълатмагъа бильмек. Къ арифи олгъан сёзлерни дефтерге язып алмакъ. Къызылчыкъ сёзюне келишкен схеманы тапмакъ.

Нутукъ мешгъулиети

Бойнун созар бу къаз,

Ёлунъы тосар бу къаз.

Этрафта сес: Гъа! Гъа! Гъа! –

Чыкъты бу къаз азбаргъа. (Э. Усеин)

Талебелер шиирни ифадели окъуйлар.

- Шиирге насыл серлева къоймакъ мумкюн? (Къаз.)

Къаз бу эв къушумы? (Эбет, эв къушу.)

Даа насыл эв къушларыны билесинъиз? (Папий, тавукъ …)

3.Бильгилерни актуаллештирюв ве дерс макхсадларыны къоюв

– Бугунь кечеджек мувзумыз «Эджа. Сёзлернинъ эджаларгъа болюнюви». 1-инджи сыныфта эджа не олгъаныны огрендик. Энди хатырлайыкъ. Айтынъыз, къаз сёзюнде къач эджа бар? Насыл бильдинъиз? (Бир эджа, чюнки бир созукъ сес бар.)

- Догъру, сёзде къач созукъ сес олса, о къадар эджа олур.

56-мешгъ. Оджа талебелернинъ дикъкъатын ресимлерге джельп эте.

Ресимлерде эв къушлары тасвирленген. Талебелер сёзлернинъ экинджи эджасны айталар:

хо-раз, та-вукъ, чип-че, мы-сыр.

Сёзлерни дефтерлерине язалар ве созукъларнынъ астыны сызалар.

57-мешгъ. Сёзлернинъ насыл болюнгенлерине дикъкъат этмек. Эр бир парчанынъ арасында токътав япп окъумакъ.

Оджа бир эджада созукъ сес олгъаныны къайд эте: о-да – эки эджалы сёз, биринджи эджа созукънен келе, экинджи эджа исе тутукъ ве созукъ сестен ибарет.

- Сёзлер эджаларгъа болюне. Эджа – бу бир я да бир къач сеснинъ бир кереден айтылув: а-дам, тер-би-е. Сёзде къач созукъ сес олса , о къадар эджа олур

4. Дерс мевзусы узеринде иш

58-мешгъулиет. Джумлелерни окъумакъ. Къайд этильген сёзлерни эджаларгъа болип, дефтерге язмакъ. Созукъларнынъ астыны сызмакъ.

Оджа тахтада эджаларны яза ве эки талебеге бу эджалардан сёзлер тизмек вазифесини бере. Бир къач дакъкъа ичинде чокъ сёз язгъан талебеенъе:

Ко, э, бе, те, пек, лек, ке (кобете, эте, копек, теке, элек, кепек).

Ба, а, тар, ла, да, о (бала, ала, ада, тарла, ола, ода, оба).

5.Раатлыкъ дакъкъасы

Ралеге дефтер къойдым, (балалар дефтерни косьтерелер)

Янына къалем къойдым, (балалар къалем косьтерелер)

Сонъра дерсликни алдым, (балалар дерсликни косьтерелер)

Низамлы бала олдым. (догъру отуралар)

6.Мустакъиль иш

Карточкаларнен чалышалар.

1 КАРТОЧКА

Сёзлерни эджаларгъа болип язынъыз.

Тенеффюс, сыныфдаш, къалем, сильгич, рале, динълемек, окъумакъ.

2 КАРТОЧКА

Эджаларгъа догъру болюнмеген сёзни къайд этинъиз.

Мек-теп, пен-дже-ре, ши-ир, ифа-де-ли, дерс-лик, меш-гъу-лиет.

7.Дерснинъ нетиджесини чыкъарув

- Сёзлерни эжаларгъа неге эсасланып болемиз? (Созукъ сеслерге эсасланып).

Эджа къач сестен ибарет ола ? (Бир, эки учь ве илх.)

Оджа эки талебени тахтада чалыштыра. Бириси эки эджал 5 сёз, экинджиси исе учь эджалы 5 сёз лугъаттан тапып язалар.

8.Рефлексия

Сёзлер … .

Эр бир эджада … .

«Джевизлер» сёзюнде … .

9.Эв иши

45-мешгъ. беджермек. Джумлелерни окъумакъ. Нокъталар ерине келишкен арифни къоймакъ. Къайд этильген сёзлерни эджаларгъа болип, дефтерге язмакъ.

Лугъаттаки синоним сёзлерни огренмек. Омюр, букюльген сёзлерининъ схемасыны япмакъ.