Жердин магнит талаасы

ФИЗИКА

9- класс

Тема :

Жердин магнит талаасы

физика

Сабактын жүрүшүндө:

• Жердин магнит талаасы жөнүндө кеңири түшүнүк аласыңар;
• Жердин магнит талаасынын келип чыгуу себептерин аныктайсыңар;
• Жердин магнит талаасынын биздин жашоо-турмушка тийгизген таасирин талдайсыңар.

физика

Компас

Компас – бул Жер шарынын магнит талаасынын таасирине негиздел ип жасалган , магниттик түндүк жана түштүк уюлду көрсөтүүчү курал.

Италиянын “ compassio ” сөзүнөн алынган - кыргызча “ к адам менен өлчөө ” дегенди билдирет

Вертикал д ык окко эркин бекитилген магнит жебесинен турат

физика

Компастын пайда болушу

• Компас биринчи жолу Кытайда

IV, V кылымдарда пайда болгон.

• Деңиз компасын 1282-жылдары Кыпчактар колдонушкан .
• Европа болсо компасты XII, XIII кылымдарда гана колдоно башташкан.

физика

Жер – өтө чоң магнит

Англиялык физик Уильям Г иль берт 14-кылымда, Жер шары бул абдан чоң космостук магнит деген жыйынтыкка келген.

Уильям Гильберт

(1544-1603)

физика

Жердин магнит талаасы

Жердин суюк катмарынын жылышуусунун натыйжасында электрондордун багыттуу кыймылынан электр тогу пайда болот . Ал эми электр талаасы өз кезегинде магнит талаасын пайда кылат.

физика

Видеотасма

Жердин магнит талаасынын келип чыгышы жөнүндө теория (божомол)

физика

Суроо

Компас эң биринчи жолу кайсы жерде жана качан пайда болгон?

1

3

Европада XII-XIII

Америкада XVIII

2

Россияда XIII

Кытайда IV-V

4

физика

Суроо

Жер шарынын кайсы чекиттеринде компастын кереги жок болуп калат?

1

3

Экватордо

Уюлдарда

2

Меридиандарда

Океандарда

4

физика

Магниттик бороон

физика

Магниттик аномалия

Магниттик аномалия- Жердин кээ бир аймактарын-да темир кенинин чектен ашык жайгашуусу менен

түшүндүрүлөт.

«Аномалия» латын сөзү, кыргызча которгондо

«айырмалуу» же «адаттагыдай эмес» дегенди

түшүндүрөт .

физика

Видеотасма

Магниттик бороон

физика

Магниттик бороондун таасири

Адамдарга

Техникага

Жаныбарларга

Канаттууларга

физика

Магниттик уюлдар

Уюлдардын инверсиясы

Г. түндүк уюл

М.түндүк уюл

11,5 0

25765 жыл

2100 км

М. түштүк уюл

Акыркы 700000 жыл мурун

Г. түштүк уюл

физика

Уюлдук жаркыроолор

Магниттик бороондун Жердин атмосферасынын бөлүкчөлөрү менен кагылышуусундагы атмосферанын жаркыроосу уюлдук жаркыроо деп аталат

физика

Уюлдук жаркыроолор

физика

Видеотасма

Уюлдук жаркыроо

физика

Суроо

Магниттик бороондун пайда болуу себеби эмне менен түшүндүрүлөт?

1

Күндүн активдүүлүгүнүн күчөшү

2

Аба ырайынын өзгөрүшү

3

Жердин тектоникалык активдүүлүүгү

Күн менен жердин гравтациялык аракети

4

физика

Суроо

Жердин магниттик уюл у менен географиялык уюлунун арасындагы бурч канчага барабар?

1

3

11,5 0

22,6 0

2

4

24 0

13,5 0

физика

Кызык экен

Ааламда эң күчтүү магнит талаага ээ болгон «нейтрондук жылдыздар» болуп эсептелет. Алардын магниттик талаасы Жердикинен миллиарддаган эселерге күчтүү

Жердин табигый спутниги болгон Ай өзүнүн магниттик талаасына ээ эмес.

Жердин Магниттик уюлдары убакыттын өтүшү менен орундарын алмаштырат. Окумуштуулардын тактоосу боюнча акыркы 160 млн. жыл ичинде магниттик уюлдар 100 жолу алмашкан. Акыркы алмашуу 720 000 жыл мурун болгон!

физика

Жыйынтыктоо:

Жердин магнит талаасынын келип чыгышы

Магниттик бороон

Магниттик уюлдар. Уюлдук жаркыроо

физика