Դասավանդողի մասնագիտական կոմպետենտությունը

ԴԱՍԱՎԱՆԴՈՂԻ ՄԱՍՆԱԳԻՏԱ­ԿԱՆ ԿՈՄՊԵՏԵՆՏՈՒԹՅՈՒՆԸ

Դասավանդողի մասնագիտական կոմպետենտությունը մասնագիտական գիտելիքների, կարողությունների, հմտությունների, փորձի, արժեքային ու կենսական տարբեր դիրքորոշումների միջոցով մանկավարժական պրոֆեսիոնալ գործունեության ընթացքում ծագող մաս­նագիտական խնդիրները լուծելու մանկավարժի ընդգծված ունակության և մասնագիտական գործունեության պատրաստ­վա­ծու­թյան համապարփակ բնութագրիչն է:

Դասավանդողի սոցիալական և անձ­նային որակները` նախաձեռնողականությունը, համագործակ­ցու­­թյունը, սովորելու և գնահատելու կարողությունը, տրամաբա­նա­կան մտածողությունը, խմբում աշխատելու և հաղորդակցվելու կարո­ղու­թյունը, տեղեկատվություն ընտրելու և օգտագործելու կարողու­թյու­նը նրա կոմպետենտության բաղադրիչներ են:

Կոմպետենցիա հասկացության տարբեր սահմանումները

• Ինչ որ բան լավ կամ արդյունավետ կատարելու ունակություն:

• Հատուկ աշխատանքային գործառույթներ կատարելու ունակու­թյուն:

• Մարդկային հարաբերությունների ոլորտ, որը գտնվում է գիտե­լի­քի և գործունեության միջև^:

• Գործողության մեջ դրված գիտելիք, ինտեգրատիվ գործունային կառույց՝ ընդգրկված իրական իրավիճակի մեջ:

• Կոմ­պե­տենցիա (ի­րա­զե­կութ­յուն, ձեռ­նա­հա­սութ­յուն, կա­րո­ղու­նա­կութ­յուն, կա­տա­րո­ղու­նա­կութ­յուն)- (լա­տի­նե­րեն`competens բա­ռից-պատ­շաճ, ըն­դու­նակ )`

Մանկավարժական տեսանկյունից կոմպետենցիան դի­տարկ­վում է որպես կրթական գործընթացում արդյունավետ գոր­ծունեու­թյան համար անհրաժեշտ պայմաններ ստեղծող մասնա­գի­տական իրավասությունների, գործառույթների համախումբ, իսկ մանկա­վարժական պրո‎ֆեսիոնալ կոմպետենտությունը ներ­կա­յացվում է որպես կոմպետենցիայի արդյունավետ իրագոր­ծումն ապահովող մանկավարժական և անձային որակների հա­մախումբ: Ուստի առանձնացվում են ներքոնշյալ հիմնա­րար կոմպետենցիաներ, որոնք հանդիսանում են մանկավար­ժական պրո‎ֆեսիոնալ կոմպե­տենտու­թյան բաղադրիչներ.

1. ճանաչողական (մանկավարժական պրո‎ֆեսիոնալ գիտա­կու­թյուն),

2. հոգեբանական (հուզական կուլտուրա և հոգեբանական հա­սու­նություն),

3. հաղորդակցական (հաղորդակցական կուլտուրա և մանկա­վար­ժական տակտ),

4. հռետորական (խոսքի մասնագիտական կուլտուրա),

5. պրո‎ֆեսիոնալ-տեխնիկական,

6. պրո‎ֆեսիոնալ-տեղեկատվական (մշտադիտարկման):

Դասավանդողի մանկավարժական կոմպետենցիաների ձևա­վորումը բակալավրի և մագիստրոսի կրթական ծրագրերի հիմնական վերջնարդյունքներն են, որոնց հետագա զարգացումը տեղի է ունենում մանկավարժական հետագա շարունակական գործու­նեու­թյան ընթացքում:

Դասավանդողի մասնագիտական կոմպետենցիաներն ընդհա­նուր առմամբ ցույց են տալիս, թե որքան է դասավանդողը`

• հասկանում և դրական գնահատում ուսանողին,

• գիտի ի՞նչ և ի՞նչպես սովորեցնել, գիտի ի՞նչպես գնահատել, ի՞նչպես ստեղծել ուսումնական նպաստավոր միջավայր,

• իրեն ընկալում է որպես պրոֆեսիոնալ մասնագետ:

Դասավանդողի մանկավարժական կոմպետենցիաների ամփոփ խմբերն են.

1. ուսուցման գործընթացում սովորողին հասկանալը,

2. ուսուցման գործընթացի նախապատրաստումը, պլանավորումը և կառավարումը, իրականացումը, գնահատումը,

3. խնդիրների լուծման կարողությունները,

4. հետադարձ կապի ապահովումը,

5. աշխատանք գրականության և տեղեկույթի հետ (տեղեկա­տվու­թյան հավաքագրում, դասակարգում և մշակում):

Դասավանդողի մանկավարժական վարպետությունը մասնագիտական գործունեության ողջ ընթացքում ձևավորվող պրո­ֆեսիոնալ որակ է: Վարպետ դասավանդողը հոգե­բանա­մանկավարժական և առարկայական ոլորտներում մասնա­գիտական բարձրակարգ կոմպետենտցիաների տիրապետող պրոֆե­սիոնալ մասնագետ է, ով կարողանում է ուսուցման գործընթացում պատշաճ մակարդակով կիրառել իր մասնագիտական գիտելիքները, կարողությունները, հմտությունները, մասնագիտական կոմպետեն­տությունները: Դասավանդողի պրոֆեսիոնալիզմը կախված է նրա մասնագիտական կոմպետենտությունից, մասնագիտական ման­կա­վարժական տրամաբանական և ստեղ­ծագործական մտածո­ղու­թյունից: Իր հերթին դասավանդողի պրոֆեսիոնալ կայացումը կախ­ված է նրա ինքնակրթության, մասնագիտորեն կարևոր կարողու­թյունների և հատկանիշների զարգացման ձգտումից և պարբերական գործա­դրումից: Մանկավարժական վարպետությունը ուսուցչի մանկավարժական գործունեության այնպիսի բարձր մակարդակ է, երբ նա լիարժեքորեն տիրապետում է մի կողմից մանկավարժության և հոգեբանության տեսական մեթոդներին, հնարները գործնականում հղկված կիրառելու կարողություններին ու հմտություններին և մյուս կողմից՝ անձնային լավագույն հատկանիշներին, որոնց շնորհիվ ապահովվում է ուսումնադաստիարակչական գործընթացի բարձրագույն արդյունավետությունը: Վարպետության էությունը ուսուցչի անձի, նրա դիրքորոշումների և սեփական գործունեությունը բարձր մասնագիտական մակարդակով կառավարելու և իրականացնելու ընդունակություններն են: