Դիսլեքսիայի (ընթերցանության դժվարության) դասակարգումը

Դիսլեքսիայի դասակարգումը

Դիսլեքսիան ընթերցանության գործընթացի մասնակի խանգարում է, որը դրսևորվում է կայուն և կրկնվող սխալներով և պայմանավորված է ընթերցանության համար պատասխանատու բարձրագույն հոգեկան ֆունկցիաների թերզարգացմամբ։ Ուսումնական գործընթացում ընթերցանության խանգարումներով դժվարություններ ունեցող երեխաները զգալի մասն են կազմում։

1881թ․-ին Օ․Բերկհանը տվել է դիսլեքսիայի բնութագիրը, բայց դիսլեքսիա տերմինն առաջին անգամ օգտագործվել է 1887թ․-ին շտուտգարտցի օֆթալմոլոգ Ռուդոլֆ Բեռլինի կողմից։

Ընթերցանության խանգարումներ կարող են ունենալ․

• Ձախլիկները, որոնց ստիպում են ձախ ձեռքի փոխարեն կիրառել աջը։

• ԽԸԹ-ով երեխաները։

• Մեկից ավելի լեզուներով հաղորդակցվող ընտանիքների երեխաները։

• Հնչունա-հնչույթային թերզարգացում ունեցող երեխաները։

• Այն երեխաները, որոնց ծնողները ձգտում են երեխաներին վաղ տարիքից կարդալ սովորեցնել։

• Երեխաներ, որոնց նյարդաբանները ախտորոշել են հոգեկան զարգացման հապաղում։

Ռ.Լ. Լալաևան դիսլեքսիան դասակարգում է հետևյալ կերպ.

1. Հնչութային/ֆոնեմատիկական/:

2. Իմաստային/սեմանտիկական/:

3. Քերականական /ագրամատիկական/:

4. Հիշողական/մնեստիկական/:

5. Տեսողական/ օպտիկական/:

6. Շոշափողական/ տակտիլայի/:

Ֆոնեմատիկական (հնչույթային) դիսլեքսիան կրտսեր դպրոցական տարիքում առավել հանդիպող ձևն է: Դիսլեքսիայի այս ձևը պայմանավորված է ֆոնեմատիկական համակարգի ֆունկցիայի թերզարգացմամբ: Դիսլեքսիայի այս ձևի ժամանակ կարող է դիտվել տառացի ընթերցումը, բառի հնչունա-վանկային կառույցի աղավաղումը  ( տառերի բացթողում, ավելացում, վանկերի ավելացում ու բացթողում, տեղափոխում):
Սեմանտիկական  (իմաստային) դիսլեքսիա  կամ այսպես կոչված մեխանիկական ընթերցում: Այս դեպքում երեխան կարող է տեխնիկապես ճիշտ կարդալ բառը, նախադասությունը, բնագիրը, սակայն նա չի հասկանում իր կարդացածի իմաստն ու նշանակությունը։

Ագրամատիկ (քերականական) դիսլեքսիա։ Այս բնույթի դիսլեքսիան պայմանավորված է խոսքի քերականական կազմի՝ ձևաբանական և շարահյուսական ընդհանրացումների թերզարգացմամբ։  Ավելի հաճախ նկատվում է  խոսքի համակարգային խանգարումով երեխաների մոտ: Դիսլեքսիայի այս ձևի ժամանակ նկատվում է հոլովական վերջավորությունների ու գոյականի թվի փոփոխումներ, բայի  ժամանակաձևերի, դեմքերի  փոփոխումներ։

Օպտիկական (տեսողական) դիսլեքսիա։  Այս ձևի ժամանակ  նկատվում են տառի գրաֆիկական նման պատկերների ընթերցման դժվարություններ: Շփոթում են  մի մասնիկով միմյանցից տարբերվող տառերը, բառերը, որոնք ունեն նույն մասնիկները, սակայն տարածության մեջ այլ տեղակայում ունեն (օրինակ՝ ո-ս, տ-փ, ի-ր և այլն):

Մնեստիկական (հիշողական ) դիսլեքսիա։  Դիսլեքսիայի այս ձևի ժամանակ նկատվում է տառերը յուրացնելու դժվարություններ: Երեխան չի կարողանում տարբերակել, թե որ տառին որ հնչյունն է համապատասխանում:
Տակտիլ (շոշափողական) դիսլեքսիան նկատվում է կույրերի մոտ, որի  հիմքում  ընկած  է  Լուի  Բրայլի  այբուբենը  շոշափելիքով  տառերի  ընկալման  դժվարությունները: