Саба?ты? та?ырыбы:Домбыра
Саба?ты? ма?саты:
1. ?аза? хал?ыны? негізгі ?лтты? аспабы- домбыра туралы т?сінік беру. Оны? шы?уы, ??рылысы туралы а?ыздар?а то?талу.
2.О?ушыларды? танымды? ?абілетін арттыру, ?з ойын еркін жеткізуге жетелеу.
3. Музыканы т?сінуге баулу, ?лтты? ?нерді ?астерлеуге, ??рметтеуге т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі:Жа?а білімді ме?герту.
Саба?ты? к?рнекілігі:Интерактивті та?та, домбыра.
Саба?ты? барысы:
I.?йымдастыру
а)Амандасу
?) «Домбыра туралы баллада» ?нін ты?дау
II. Білімдерін тексеру
1.Б?л ?н не туралы?
2.Домбыра туралы не білесі?дер?
III. Ма?сат ?ою кезе?і
Б?гін саба?та домбыра туралы м?лімет аламыз, домбыраны? шы?у тарихына, т?рлеріне, ??рылысына, домбыра туралы а?ыздар ?а то?таламыз.С?здікпен, м?тінмен ж?мыс ж?ргіземіз, грамматикалы? тапсырмаларды орындаймыз.
IV.Жа?а білімді ме?герту
1.Домбыраны? шы?у тарихы.
Б?л музыкалы? аспапты? пайда болу тарихы ?асырлар ?ойнауына кетеді. Ежелгі Хорезм ?аласыны? ?азбаларынан археологтар екі шекті ??ралдарда ойнап т?р?ан музыкантарды? терракотты бейнелерін тап?ан. ?алымдар б?ны? Хорезмдік аспаптарды? б?дан екі мы? жыл б?рын ?мір с?рген к?шпелі са? тайпаларыны? музыкалы? аспабы екенін белгіленген. Б?л ежелгі екі шекті аспаптарды? ?аза? домбырасымен ??састы?ы к?п ж?не оны? прототипі болып табылады.
Осылайша, археология ар?ылы домбыраны? ерте кезде пайда бол?анды?ы аны?талды. Домбыраны? екі т?рі бар - батысты? ж?не шы?ысты?. Б?л орындалу д?ст?ріні? екі т?рлілігімен ерекшеленеді. Орындалуы тез, виртуозды т?кпе к?йлерді орындау ?шін сол ?ол домбыра жалымен еркін жылжуы керек. Сонды?тан, батысты? домбыра жалы жі?ішке ж?не ?зынша болып келеді. Шы?ысты? жуан ж?не ?ыс?а жалды домбыраларда м?ндай техникалы? ?діс ?олданылмайды.
2.Домбыра туралы а?ыздар(о?ушылар ??гімелейді)
Домбыраны? шы?у тарихы туралы а?ыз бойынша ерте заманда Алтай ?лкесінде а?алы-інілі екі д?у ?мір с?ріпті. Кіші інісінде домбыра болыпты, ол домбырада ойна?анды ?те жа?сы к?ріпті. Домбырада ойнаса, айналасында?ы б?рін ?мытады екен. Ал, ?лкен а?асы менменшіл ж?не ата???мар болыпты. Бір к?ні ол атыны? шы??анын ?алап, суы? ж?не асау ?зен бойынан к?пір салуды ойлайды. Тас жинап, к?пірді сала бастайды. Ал, кіші інісі домбырада ойнай береді. Солай, к?ндерден к?н ?те береді. Кіші інісі а?асына к?мектеспей, с?йікті аспабында ойнай береді. ?лкен а?асы ашу?а мініп, домбыраны інісінен ж?лып алып, тас?а бір ?рады. Тамаша аспап сынып, ?уенні? ?ні ?шеді, біра? таста оны? ізі ?алады. К?п жылдар ?тті. Адамдар таста ?ал?ан домбыраны? ізін тауып алып, сол бойынша жа?а домбыралар жасай бастады, с?йтіп, к?п уа?ыттан бергі ?шіп ?ал?ан домбыраны? ?ні жа??ырды.
3.Домбыраны? ??рылысы:
Домбыра ??рылысы бірнеше б?ліктен т?рады: басы, ??ла?тары, пернелер, мойын, шана?, бет?а?па?, ілгек ж?не ішектер. Сондай-а?, оны? к?птеген ?осымша б?лшектері бар (тиек, кемер а?аш, т?жым а?аш, бастырма, ойы?, ?ал?а, т?йме, ?рнек, желкелік). Домбыра тиегі ?ш т?рлі болады (шайтан тиек, негізгі тиек, табалдыры? тиек).(Бір о?ушы ??рылысына то?талып, домбырада к?й орындайды)
4.К?десыйлар
Домбыра ?лгісінде ?р т?рлі к?десыйлар жасалады.(видео к?рсету)
5.О?улы?пен ж?мыс
М?тінні? алдында жа?а с?здермен ж?мыс ж?ргізу (с?здермен с?йлемдер ??растыру).М?тінмен ж?мыс (м?тінді о?ытып, м?тін бойынша бір-бірлеріне с?ра?тар ?ой?ызу).
V Жа?а саба?ты т?сінгендерін тексеру.
1)диалог ??растыру.
2)видео к?рсетіп, ты?датып, мазм?нын айт?ызу.
3)с?ра?тар?а жауап беру.
1.?ш ішекті домбыра ?аза?станны? ?ай айма?ында са?тал?ан?
2Домбыраны? ?анша жылды? тарихы бар?
3.Е? кішкентай домбыраны жаса?ан кім?
VI.Бекіту.
С?йлемге синтаксистік талдау жасау.
1.?ткен кезе?де ?ш ішекті домбыра ?аза?станны? ?р т?рлі айма?тарында кездескен, ?азіргі уа?ытта Семей облысында са?тал?ан.
2. Домбыраны самырсын, шырша, ?ара?ай та?ы бас?а а?аштардан жасайды.
VII.Саба?ты ?орытындылау.
О?ушылар домбыра туралы ?ле?дер о?иды.
1.Домбыра тілегімді ?уаттаса?,
?ні?е ?зіле бір ??ла? тосам.
Тарихты? тере?інен сыр а?тарса?,
Бойда?ы ?уатыма ?уат ?осам.
2.?ос ішек тол?ынды ?зен, с?лу арна,
Екпіндеп еркін а??ын, т?рып алма.
Мен білсем, домбыра сен – махаббатсы?,
Махаббат тіршілікте суынар ма?!
3.?демі сенде ?уен бар сезінгенге,
Мені? де оны ??па?ан кезім кем бе
?ні?е ??ла? тосам ??лап т?сіп,
Тірлікті? у-шуынан безінгенде
?йге тапсырма:
1.Домбыра туралы реферат жазу.
2.?ле? жаттау.
О?ушыларды ба?алау.
460
104 818 
