"DRIVING YOUR TRAIN" Uzbek folk song

«POYEZINGNI YURG’IZGAN»

O’zbek xalq qo’shig’i

Bu qo’shiqni o’rganishdan oldin Chor Rossiyasi qadimgi Turkistonni hozirgi O’zbekistonni bosib olgani haqida va shu davrda juda ko’plab tarixiy obidalar vayron qilinganligi, xususan Samarqanddagi Bibixonirn madrasasi, Buxoroning qadimiy devollari, Shahrisabzdagi Oqsaroy va boshqa ko’plab inshootlar xarobaga aylantirilganligi haqida so’zlab beriladi. Musulmonlar uchun muqaddas hisoblangan machitlar, Naqshbandiy, G’ijduvoniy va boshqa ko’plab Piru-hazratlaming maqbaralari turli qishloq xo’jaligi uchun zarur bo’ladigan o’g’itlar omborxonasiga, otxona yoki molxonaga aylantirilganligi haqida malumot beriladi.

Aynan shu davrlarda yigitlami mardikorlikka majburiy olib ularni Rossiyaning turli joylariga olib borib shafqatsizlarcha ishlatganlar. Ishlagan haqlarini berishmay, sariq suv karam sho’rvalar bilan boqishgan. Poyezingni yurg’izgan qo’shig’ida Andijondan mardikorlikka olinib, qarag’ay kestirish uchun Devinsk shahriga olib ketilgan yigitlarning hasrati, shu davrda podsholik qilgan Nikolayga bo’lgan qahr-g’azabi, adolatsizlikka qarshi yuragida tug’yon urayotgan noroziligi bayon qilingan. Qo’shiqning so’zlari ifodali qilib o’qilgandan so’ng o’quvchilar bilan savol-javob usulida suhbat olib borildi:

O’qituvchi: Devinsk shahriga yigitiarni mardikorlikka majburan olinganligi qaysi so’zlardan bizga ma’lum bo’ladi?

O’quvchilar: — Devinskga ketkizvorgan so’zlaridan,

— Nikolayning zambaragi so’zidan.

O’qituvchi: — Ularga etarlicha oziq-ovqat berilmaganligidan ularning noroziligi qaysi so’zlarda ifodalangan?

O’quvchilar: «Sariq suv sho’rvangni ichmayman» — degani bu asosan karam sho’rva bilan boqqanini bildiradi. «Etigimni echmayman» degani endi bu yerlarda qolmayman, Vatanimga ketaman degani, Ularga yanada tushunarli bo’lsin nchun «Sapogimni echmayman» - deb ham ta’kidlashadi.

O’qituvchi: — Ularning noroziligi yana qaysi so’ziarda ifodalanadi?

O’quvchilar: — Ular qor-sovuqda yurishib qarag’ay kesishgani uchun haqqimni berasan deb talab qilishgan.

O’qituvchi: Bu qarag’aylarni Nikolay podsho nimaga ishlatgan ekan?

O’uvchilar: Poyezd yo’li o’tkazish uchun ko’priklar qurdirish uchun ishlatgan?

O’qituvchi: Xalqning noroziligiga sababchi bo’lgan odamlarning qarg’ishiga qolgan Nikolay podsho qanday jazolanibdi?

O’quvchilar: Taxtidan ag’darilibdi.

O’qituvchi: Demak, odamlarga azob beradigan, ularni norozi qilib, haqqini eydigan kishitar jazosiz qolmas ekan.

Bunday suhbatlar orqali o’quvchilarga Vatanimiz tarixi bilan ishonchli misollar, hayotiy lavhalar keltirib tanishtirdik, xalqimizning boshiga tushgan azob va xo’rliklarning sababchisi kim ekanligidan va haqiqat qanchalik yegilmasin bari bir bir kun qaror topishi muqarrar ekanligi haqida tushuncha berishga imkon beradi.

Qo’shiq vazrnin, bayon qiluvchi ohangda yozilgan. Uni o’rtacha sur’atda, so’zlarni ta’kidlab kuylash, musiqa bo’laklari — frazatari boshi va oxirida takrorlanib keladigan pauzalarga amal qilish, hamda sakkiztalik notalarni dadil, zabt bilan olish asarning mazmunini yanada yorqinroq ochib berishga yordam beradi. Yigitlarning yuragida saqlanib yotgan g’azab, alam va nafratni ifodalash uchun qo’shiqni astoydil, dadillik bilan kuylash lozimligi o’quvchilarga qayta-qayta eslatib turiladi.

Mazkur xalq qo’shig’ining yuqoridagi tartibda o’rgatilishi o’quvchilarda ona xalqimizga mehribonlik, unga qayishish, ona yurtimizga muhabbat, nohaqliklarga nafrat va ularga qarshi kurashuvchanlik hislarini uyg’otadi. Qo’shiq ularni jasoratli bo’lishga yovuzlikka beshafqat bo’lishga undaydi.