Экологиялык проблемалар

Ош мамлекеттик педагогикалык университети

МЖКТФ

Тема: Экологиялык проблемалар

Окутуучу: Мамасадык уулу Арстанбек

Студент : Советбек кызы Зулайка

Группа Ин-20б

План

1.Экологиялык проблемалар жөнүндө жалпы түшүнүк.

2.Глобалдык экологиялык проблемалар.

3.Кыргызстандагы экологиялык проблемалар.

Азыркы учурда жер планетасындагы биосферанын экелогиялык тең салмактуулугун сактоо, жаратылыш байлыктарын сарамжалдуу пайдалануу, айлана-чөйрөнү коргоо маселелери эң маанилүү проблемалардан болуп саналат.Эгерде бул проблемага кайдыгер карай турган болсок,адам баласынын Жер планетасында биосоциалдык түр катары жашашы өтө күмөн болууда.Бул экологиялык проблемалардын пайда болушу эң негизги себеп болуп адам баласы жана анын коомчулугу саналат.

Учурда жер шаарында адам баласынын тиричилик аракетинин таасири астында келип чыккан проблемалар

Локалдык Экологиялык

Глобалдык

Регионалдык

Учурдагы глобалдык экологиялык проблемалар

1.Парник эффектинин пайда болушу;

2.Озон катмарынын жукарышы.

3.Биосферанын концерогендик, мутагендик уулуу химиялык заттар менен булганышы.

4.Биосферанын тирүү организмдердин көп түрдүүлүгүн үн азайып кетиши кирет.

Парник эффектини пайда кылууда адам баласынын орду өтө чоң .Аба ырайынын өзгөрүшүнүн эң негизги сеептеринен болуп, бул атмосферадагы СО ,СN ,N O,Noдеры көп топтолуп,газдар экраны калыңдап жаткандыгы.Бул газдык кошулмалардан турган экранда-күндүн энергиясы жерге түшүп ,кайра жылуулук энергиясына айланып космоско чыгып кетип жаткан (инфракызыл нур)кезде көпчүлүк бөлүгү кармалып калып жатат.. Натыйжада, атмосферадагы температура көтөрүлүп,жылый баштайт.Мурун газдардын газдык экрандагы концентрациясы аз болгон мезгилде жерден кайткан инфракызыл нурлардын 20%ин атмосферадагы газдар кармап калып калган 80%и чыгып кетип турган.

Парник эффектини алдын алуу жана токтотуунун негизги жолдору

а)Ар түрдүү өнөр жайлардагы түтүт чыккан соң-чоң трубалардын башына атайын фильтирлерди коюу;

б) Өнөр жайлардан бөлүнүп чыккан уулу заттарды кайра иштетүү б.а калдыксыз өнөр жайды ишке ашыруу;

в)Көмүрдүн ордуна жылуулуктун булагы катары электр энергиясын,күндүн жылуулук энергиясын ж.б булактарды пайдалануу;

г)Ар кандай мусорлорду өрттөбөй көмүп кою;

д)Маздардын кургатуу иштерин токтотуу ж.б саналат.

2.Озон 3 атомдуу кычкылтектен туруп,тирүү организмдер үчүн өтө чоң мааниге ээ.1985 жылы Антарктиданын үстүндө озон катмарынын жукаргандыгы аныкталган.Акыркы жылдары эл көп жашаган шаарлардын үстүндө М:КМШнын үстүндө 3%ке жукаргандыгы аныкталган

Озон катмары күндүн кльтра кызгылт көк нурларын сиңирип алып,жердин бетине эң аз өлчөмүн гана өткөрүп берет.Эгерде озон катмары 1%ке жукарса Европадагы элдердин тери рак оорусу 5—7% ке өсөт б.а жылына 6-9 миң адам ооруйт .ООНдун маалыматы боюнча озондун 5-10 % жукарышы вирустук жана тери ооруларына кескин көбөйтүп жиберет.

Ошондой эле ал нурларөсүмдүктөрдөгү фотосинтез процессинин жүрүшүн жана протеиндин пайда болуу темпин азайтып,акырында биосферадагы биологиялык прдукциянын төмөндөшүнө алып келет.Озондун жукарышынын негизги сетебтери өнөр жайдан бөлүнүп чыккан фреон бирикмеси эсептелет.

Озон катмарынын жукарышынын алдын алуу жолдору болуп;

а)Калдыксыз өнөр жайды ишке ашыруу;

б)Фреондорду мүмкүн болушунча аз пайдалануу;

в)Техникаларды азайтуу ж.б.

3.Биосферадагы концерогендик,мутагендик заттар:оор металлдар, радиоактивдүү элементтер ,минералдык жер семирткичтет, гербициддер,пестициддер болуп саналат.Концергендик , мутагендик заттардын таасир этүүсүнүн натыйжасында чала жан,өлүү төрөлүү,психоневрологиялык, рак оорулары болууда.

4.Биосферадагы тирүү организмдердин көп түрдүүлүгүнүн азайышы эң коркунучтуу .Себеби биосферанын пайда болушунда,калыптанышында коркунучтуу.Себеби:биосферанын пайда болушунда,калыптанышында жана эволюциялык өрчүүсүндө продуценттер,консументтер,редеценттер эң негизги функцияны аткарат.Биокөп түрдүүлүктүн азайышы экосистеманын сукцессиялык процессинин күчөтөт,ал адам үчүн эң коркунучтуу.

Адам баласы менен жаратылыштык системалардын ортосундагы карама каршы мамилелерден келип чыгат.б.а. бизде туура эмес демографиялык өнүгүүнүн натыйжасында калктын локалдык санынын келип кескин өсүп жатышы менен адамдардын керектөөсү өсүп,жаратылышка болгон жүктүн көбөйүшү жана ресурстарды үнөмсүз пайдалануу жүрүп турат.

Азыркы учурда КРнын айлана-чөйрөнү коргоонун улуттук планы иштелип чыккан(НПООС 1995ж).Анын негизинде Кыргызстанда төмөнкүдөй экологиялык проблемалар чагылдырылган:

1)Жаратылыштык ресурстардын сарамжалсыз пайдаланышы .

2.Айыл чарба аянттарынын жана жайыттардын туура эмес пайдалануунун натыйжасында жерлердин дегерадицияланышы.

3.Токой ресурстарын сарамжалсыз пайдаланышы.

4.Биокөптүрдүүлүктүн азайып кетиши.

5.Тоо кең өнөр жайларынын толук эффектисиз иштеп жатышы.

6.Атмосфера жана суу чөйрөсүнүн булганып жатышы.

Жогоруда каралып кеткен антропогендик факторлордун натыйжасында төмөнкүдөй локалдык Экологиялык проблемалар пайда болуп жатат.

1.Жерлердин экстенсивдүү пайдалануунун натыйжасында табигый экосистемалардын аянты кыскарып жатат.

2.Тоо экосистемасындагы жарым бадал, бадалдардын турган өсүмдүктөрдүн жана жайыттардагы ,талаа дөңсөлөөрүндөгү чөп өсүмдүктөрүнүн көп түрдүүлүгүнүн азайышы экосистемалардын табигый Экологиялык тең салмактуулугунун бузулушуна алып келди.

3.Айдоо жерлерди туура эмес пайдалануунун натыйжасында жерлер суу,шамал аркылуу эрозияга учурап,көп жерлер шорлонуп жатат.Ошондой эле канцерогендик,мутагендик, б.а гербицит,пестициддерди пайдалануунун натыйжасында жерлердин түшүмдүүлүгү төмөндөп жатат.Ошондой эле жогоруда жазылган оорулар пайдаболууда

4.Мал жайыттарды туура эмес баш аламан пайдалануунун натыйжасында жайыттар жакырданып,такырга айланып,чаңы чыгып,пайдалангысы түргө өтүүдөдө.

5.Республиканын шаар жерлеринде атмосферанын ар кандай мутагендик,канцерогендик химиялык заттар менен булганып жатат.

6.Кээ бир аймактардагы сел, жер көчкүлөрдүн күчөшү менен өрөөндөрдүн радиоактивдүү элементтер менен булгануу коркунучу күчөп жатат.

7.Кыргызстандын аймагындагы экинчилик экосистемалар –суу сактагычтарын,ГЭСтердин беттик аянтынын көбөйүп жатышы.

Түштүк Кыргызстанга тиешелүү локалдык экологиялык проблемаларга төмөндөгүлөр кирет.

• Жерлерди экстенсивдүү пайдалануунун натыйжасында табигий экосистемалардын аянтынын кыскарып жатышы;

• Тоо экосистемасындагы бадал,жарым бадал,чөп өсүмдүктөрүнүн азайышынын натыйжасында экологиялык тең салмактуулуктун бузулушу ;

• Айдоо жерлерди туура эмес пайдалануунун натыйжасында жерлердин эрозияга учурашы жана шорлонуп кетиши ( дегратацияланышы) ;

• Жайыттырды туура эмес пайдалуунун натыйжасында жайыттардын такыр жерлерге айланып кетиши;

• Сел , жер көчкүлөрдүн натыйжасында радиоактивдүү элементтер менен булгануусу

• Түштүк Кыргызстандын аймагында экинчилик экосистемалар – суу сактагычтардын ГЭСтердин беттик аянтынын көбөйүп жатышы

Жогорудагыдай болгон экологиялык проблемалардын жоюунун жолдору болуп.

• Жергиликтүү жана глобалдык деңгээлде экологиялык мониторинг жүргүзүү

• Корукка алынган жана табигый түрдө сакталган жерлерди андан ары сактоо жана кеңейтүү

• Токойлорду сактоо, калыбына келтирүү жана өрттөн,ар түрдүү оорулардан жана зыянкечтерден коргоо

• Өсүмдүктордүн жана жаныбарлардын сейрек кездешкен түрлөрүн коргоо жана өстүрүү

• Чөйрөнү коргоо боюнча Эл аралык кызматташтыктарды күчөтүү

• Элдин экологиялык билимин жана тарбиясын жакшыртуу менен экологиялык маданиятын көтөрүү саналат .

Көңүл бурганыңыздарга чоң рахмат!!!