СМЖ.08.ӘН.03
4 қосымша
МКҚК «ЖОҒАРЫ АГРАРЛЫҚ-ТЕХНИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ»
Оқу сабағының жоспары
теориялық оқыту
Сабақ тақырыбы: Электр тоғының адам денесіне әсері
Модуль /пән атауы: КМ10 Ғимараттар мен құрылымдарды салу және пайдалану Электротехника және электр жабдықтары
Педагог Хайруллин Бейбит Маликович дайындады
2023 жылғы «04» қараша
Жалпы мәліметтер
Курс, топ: ҚТ-141.1
Сабақтың түрі: теоия
Мақсаты, міндеттері
Оқыту мақсаттары: Электротехниканың негізгі заңдылықтарымен танысу, және ғимараттар мен құрылымдарда қолданылатын негізгі электржабдықтарының жұмыс принциптерімен танысу
Сабақ мақсаты: білім алушылардың электр техникасының теориялық негіздері туралы ұғым қалыптастыру, ойлау қабілеттерін дамыту, топтасып шешім қабылдауға дағдылау Оқушыларды зейіндерін, ой-өрісін ,танымдық деңгейлерін дамыту арқылы қазіргі заманғы әлемнің физикалық бейнесін және ғылыми көзқарастарын дамыту; Электр тогы және оның тасушылары туралы түсініктерін кеңейту, Негізгі физикалық заңдылықтарды, олардың табиғатта байқалуын және техникада қолдана білуге үйрету.
Оқу-жаттығу процесінде білім алушылар меңгеретін күтілетін нәтижелер және (немесе) кәсіби дағдылар тізбесі
Бағалау өлшемдері: ұғымдарды, шамаларды, заңдарды біледі, құбылыстарды топтастыра алады
Қажетті ресурстар АРМ, сабақ жоспары
Сабақтың барысы
Станцияларда өңдірілген электр энергиясы тұтыну аймағына өзара байланысқан беріліс, тарату
және түрлендіруші электр қондырғылар жүйесі арқылы жеткізіледі.
Электр энергиясын беру бірнеше жүз вольттан мыңдаған вольт кернеуде әуе электр беріліс
желілері арқылы жүзеге асырылады. Жүйелік әуе тораптары арқылы электр энергиясы
35,110,150,220 кВ және одан жоғары номинал кернеу шкаласындағы кернеулермен жеткізіледі.
Электр энергияны қабылдау және тарату қондырғылары Тарату құрылғылары (РУ) деп аталады.
Олар коммутациялық аппараттардан, құрама және жалғанатын шиналардан, көмекші
құрылғылардан (компрессорлы, аккумуляторлы және т.б.), сонымен қатар сақтандырғыш
құрылғылардан, автоматикадан және өлшеуіш аспаптардан тұрады.
Тарату құрылғысына (РУ) қоректендіру орталығы (ЦП), тарату пунктері (РП), тарату желілері
(РЛ) жатады.
Қоректендіру орталығы деп электр станцияның генератор кернеулерін тарату құрылғылары РУ
немесе энергетикалық жүйенің реттеуші жүйесі бар, берілген нақты ауданның тарату желісі
қосылған,төмендеткіш қосалқы станцияның екінші ретті кернеуін тарату құрылғысы РУ аталады.
Тарату пунктері деп электр энергияны бір ғана кернеуде (түрлендірусіз) қабылдап, тарата алатын
өндірістік кешендер немесе қалалық электр желілерінің қосалқы станциялары аталады.
Таратушы деп қоректендіру орталықтары (ЦП) мен тарату пунктерінен (РП), сонымен қатар
ауқымды электр қондырғыларынан қоректенетін бірнеше трансформаторлы қосалқы станция
желілерін атайды.
Адамды ток ұрғанда Термиялық. Электралиттік, Биологиялық әсер етеді:
Тоқтын термиялық әсері-дене терісін әр жерінің күюі, қан тамырларының, нерв жүйелерінің қызуымен байланысты.
Электролиттің әсері-қанның және организмнің басқа да сұйықтарының ыдырауна байланысты, оның физикалық құрамының бұзылуын туғызады.
Биологиялық әсері-ағзаның тірі жасушаларының қызуы нәтижесынде, адам буындары тартылып, журек, өкпе қысылады, нәтижесынде қан айналу мен тыныс алу мүшелерінің жұмысы нашарлайды, тіпті олар жұмысын тоқтатуы да мүмкін.
Электр тогының әсерінің әртүрлілігіне байланысты, жрарқаттанудың екі түрі болады:
1. Электрлік соққы.
2. Электрлік жарақат.
Электрлік жарақат тік әсерінен тері жасушаларының кейбір жерлерін жарақаттайды. Электрлік жарақаттың келесідей түрлері болады:
Электрлік күю, электрлік белгілер, терінің металдануы,механикалық жарақат.
Электрлік күю –ең көп таралған элетрлік жарақат түрі. Күйк екі түры бар:
Тоқты және доғалы
Тоқтың күю-ток жүретін бөліктен контакт кезінде адам денесі тоқ соғуы.
Күйік төрт дәрежеде сипаталады:
I - терінің қызаруы;
II - түрі бетінде ұсақ көпіршіктердің пайда болуы;
III – терінің барлық қабаттарының жансыздануы;
IV – клекткалардың өлуі.
Организмнің жарақаттану ауырлығы – күйіктің дәрежесін байланысты емес, оның тері бетінің көмегімен сипатталады.
Доғалық күю – жоғары кернеу астында тоқ жүретін бөлік пен адам денесі арасында электрлік доға пайда болады. Доға температурасы 3500оС ден жоғары және де энергиясы үлкен. Доғалық күйік III, IV дәрежені құрайды.
Электрлік белгілер – адам терісінде сұр немесе күлгін сары түсті дақтар пайда болады. Белгілер жырық, дақ, жара түрінде байқалады. Электрлік белгілер ауырмайды және емдеуге жеңіл болып келеді.
Терінің металдануы – электрлік доға нәтижесінде еріген металл қалдықтарының адам терісінің жоғары қабатына енуі. Метализация ыстық металл әсерінен терінің күюі. Бұл жағдай қысқа тұйықталу нәтижесінде және де шамадан тыс жүктелімнен рубилышктардың сөнуінен.
Механикалық жарақат – адам денесі арқылы өткен токтың әсерінен буындардың тартылуы.
Электр тоғы өткен кезде адамнын денесі: жеңіл соққы, дененің күйіп ашуы, бұлшық еттің құрысуы, дірілдеу болып жарақатанады.
Белгілері: тері жамылғыларының ағаруы, сілекейдің көп бөлінуі, құсықтың келуі, жүрек төңірігінің сырқырауы. Тоқтың әсерінін жойғаннан кейін зардап шегуші шаршауды, бүкіл денесіндегі ауырлықты, еңсесін басуды немесе қозуды сезінеді.
Электр жарақаты кезіндегі жүйкі жүйесіне электр тоғының әсері нәтижесінде пайда болған ортақ құбылыстар аса қауіпті. Тоқ соққан адам бірден есінен айырылады, бұлшық еттің қысқаруынан кейде зардап шегушіні электр тоғы бар өткізгіштен ажырату өте қиынға түседі.
ІІІ. Сабақтың соңы (15 мин)
3.2 Үй тапсырмасы
1. Конспект толтыру
2. Материалға байланысты баяндау
3 743
15 669 
