Ընկալման ախտորոշման մեթոդներ

ԸՆԿԱԼՄԱՆ ԱԽՏՈՐՈՇՄԱՆ ՄԵԹՈԴՆԵՐ

Այստեղ նկարագրված մեթոդիկաները թույլ են տալիս գնահատել երեխայի ընկալումը զանազան տեսանկյուններից, միաժամանակ բացահայտելով երեխայի պերցեպտիվ գործընթացի բնութագիրը, պատկերներ ձևավորելու ունակությունը, դրանցից եզրակացություններ կատարելը և այդ եզրահանգումները բառերով արտահայտելը: Այս վերջին 2 բնութագրումները մտնում են մանկական ընկալման հոգեախտորոշման մեջ, որովհետև զարգացման հիմնական միտումը կայանում է հատկապես նրա պարբերաբար ինտելեկտուալիզացիայի հետ:

Մեթոդիկա 1. «ՆԿԱՐՆԵՐՈՒՄ Ի՞ՆՉԸ ՉԿԱ»

Այս մեթոդի էությունը կայանում է նրանում, որ երեխային առաջարկվում են նկարների շարքեր: Ամեն նկարում բացակայում է մի դետալ: Երեխան սկսում է վարժությունը և ինչքան հնարավոր է արագ, սկսու է կռահել և ասել բացակայող դետալը: Վայրկյանաչափի օգնությամբ ֆիքսվում է ժամանակը, որը երեխան ծախսում է աշխատանքը կատարելու համար: Աշխատանքի ժամանակը գնահատվում է բալերով, որոնք հետագայում հիմք են ծառայում երեխայի ընկալման զարգացման մակարդակի մասին հետևություն անելու:

ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐԻ ԳՆԱՀԱՏՈՒՄ

10 ԲԱԼ- երեխան ավարտում է վարժությունը ավելի քիչ ժամանակում, քան 25 վայրկյանում, դրա հետ մեկտեղ անվանելով բոլոր 7 նկարների բացակայող առարկաները:

8-9 ԲԱԼ- երեխաները գտնում են բոլոր բացակայող առարկաները զբաղվելով 26-30 վայրկյան:

6-7 ԲԱԼ- բոլոր բացակայող առարկաների որոնման ժամանակ, զբաղվելով 31-35 վայրկյան:

4-5 ԲԱԼ- բոլոր բացակայող առարկաների որոնման ժամանակ, կազմելով 36-40 վայրկյան:

2-3 ԲԱԼ- բոլոր բացակայող առարկաների որոնման ժամանակը անցավ 41-45 վայրկյան սահմանը:

0-1 ԲԱԼ- բոլոր բացակայող դետալների որոնման ժամանակ կազմելով ընդհանուր առմամբ քան 45 վայրկյանը:

ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԻ ՄԱՍԻՆ

10 ԲԱԼ- շատ բարձր

8-9 ԲԱԼ- բարձր

4-7 ԲԱԼ- միջին

2-3 ԲԱԼ- ցածր

0-1 ԲԱԼ- շատ ցածր

«Մարդը անձրևի տակ» պրոյեկտիվ մեթոդիկա

Մարդը անձրևի տակ մեթոդիկայի նպատակն է ուսումնասիրել արտաքին միջավայրի անբարենպաստ ազդեցությունը: Այն առաջարկվել է Ե. Ռոմանովի և Տ. Սիտկոյի կողմից, հարմարվողական հնարավորությունների գնահատման, սթրեսային իրավիճակների ազդեցությունը ուսումնասիրելու համար:

Անձը սիմվոլացնում է սթրեսային իրավիճակը, և նրանով, թե որքանով է մարդու նկարը փոխվում անձրևի տակ կարելի է դատել հեղինակի վերաբերմունքի մասին՝ դժվարություններին և դրանց հաղթահարելու միջոցներին:

Մեթոդիկայի նպատակն է ստանալ տվյալներ փորձարկվողի սթրեսակայունության վերաբերյալ:

Այն բացահայտում է մարդու ներքին ռեսուրսները և անբարենպաստ իրավիճակը հաղթահարելու նրա ընդունակությունները: Այն թույլ է տալիս նաև ախտորոշել անձնային ռեսուրսները և պաշտպանական մեխանիզմների առանձնահատկությունները:

Թեստն անցկացնելիս կարևոր է հետևել, թե ինչպես է փորձարկողը նկարում և ուշադրություն դարձնել նրա բոլոր ձայնարկություններին, ինչպես նաև ոչ վերբալ հաղորդակցմանը:

«Մարդը անձրևի տակ» մեթոդիկայի վերլուծման համար կարևոր նշանակություն ունի մարդու դիրքը թղթի վրա: Եթե գնացող մարդ է նկարված, ապա դա կապված է կյանքի դժվարին իրավիճակներից խուսափելու, փախչելու հետ: Եթե նկարը տեղակայված է թղթի վերևի մասում, կարելի է ենթադրել, որ փորձարկվողը փախչում է իրականությունից, ոտքերի տակ չի զգում հող, հիմք, ինչպես նաև պաշտպանական մեխանիզմները երևակայական են. չարդարացված լավատես է: Մարդու նկարը պրոֆիլով է պատկերված կամ երևում է մարդու թիկունքը խոսում է այն մասին, որ փորձարկվողը վախենում է աշխարհից: Պատկերված նկարը թերթի ներքևի մասում է լոկալիզացված վկայում է դեպրեսիայի նկատմամբ հակման, անպաշտպանվածության զգացողության մասին: Եթե մարդը նկարված է թղթի ձախ հատվածում, ապա հնարավոր է, որ փորձարկվողի վարքը իրադրային է, իմպուլսիվ է, կողմնորոշված է թղթի աջ հատվածում վկայում է այն մասին, որ փորձարկվողը կողմնորոշված է դեպի շրջապատողները և հնարավոր է կախվածություն ունի հորից:

Մարդու կերպարի չափերը մեծացնելը բնորոշ է դեռահասներին, որոնց անհաջողությունները մոբիլիզացնում են, դարձնում են ավելի ուժեղ և վստահ: Չափից դուրս փոքր կերպարները վկայում են այն մասին, որ փորձարկվողը կարիք ունի պաշտպանվածության և հովանավորության, ձգտում է իր պատասխանատվությունը գցել ուրիշների վրա: Երեխաները, որոնք շատ փոքրիկ կերպարներ են նկարում, սովորաբար ամաչում են դրսևորել իրենց զգացմունքները, և զսպվածություն են դրսևորում միջանձնային հարաբերություններում:

Նրանք սթրեսի հետևանքով ընկած են դեպրեսիայի մեջ: Հակառակ սեռի կերպար է պատկերել, նշանակում է , որ դժվար իրադրության մեջ հայտնվելով նա կդրսևորի տվյալ անձին տիպիկ վարքային դրսևորումներ:

Տարիքի փոփոխությունը վկայում է տվյալ անձի ինքնագնահատականը դժվարին իրավիճակում /մեծանում է, փոքրանում է /:

Եթե նկարում պատկերված է մարդ, որի մարմնի մի հատվածը նկարված չէ (ոտք, ձեռք, ականջ, աչք), ապա դա խոսում է նրա պաշտպանական մեխանիզմների առանձնահատկությունների մասին, էգոռեակցիաների առանձնահատկությունների մասին:

Հագուստի ֆունկցիան: Հագուստների առատությունը խոսում է այն մասին, որ փորձարկվողը կարիք ունի լրացուցիչ պաշտպանությունների: Հագուստների բացակայությունը խոսում է այն մասին , որ փորձարկվողը դժվար իրավիճակներում ունի մշակված ստերեոտիպային վարք, իմպուլսիվ հակազդումներ:

Անձրևը-անբարենպաստ, անցանկալի ազդեցություն է, մարդու մեջ առաջացնում է ծածկվելու, թաքնվելու ցանկություն: Անձրևի կերպավորումը կապված է այն բանի հետ, թե ինչպես է մարդը ընդունում, ընկալում դժվար իրադրությունը: Շատ կարևոր է որոշել որտեղից է անձրևը. մարդու աջ կողմից, թե ձախ. մարդու մարմնի որ հատվածն է ընդգրկված, անձրևի տակ դրա բացատրությունը համեմատական է մարդու տեղակայումը թղթի ձախ կամ աջ հատվածներում: Ամպերը անհաջողությունների խորհրդանշում են սպասումը, տագնապը: Շատ կարևոր է ուշադրություն դարձնել ամպերի քանակին, չափերին, տարածության մեջ զբաղեցրած դիրքին: Դեպրեսիվ վիճակում մարդը նկարում է ծանր ամպեր, որոնք զբաղեցնում են ամբողջ երկինքը: Ջրափոսերը, լճակները սիմվոլացնում են տագնապային իրավիճակի հետևանքները , որոնք մնում են անձրևից հետո: Շատկաևոր է հետևել լճակի ձևին, խորությանը: Կարևոր է նկատել , թե ինչպես է լճակը տեղակայված` գտնվում է մարդու աջ, թե ձախ կողմում, շրջապատում են մարդուն բոլոր կեղմերով, թե նա հենց կանգնած է լճակի մեջ:

Լրացուցիչ դետալներ - բոլոր լրացուցիչ դետալները (տուն, ծառ, նստարան, ավտոմեքենա կամ այլ առարկաներ), որոնք մարդը պահում է ձեռքին, դիտվում է որպես լրացուցիչ արտաքին պաշտպանական ուժերի, հենարանի կարիք: Օրինակ կայծակի առկայությունը վկայում է մարդու կյանքում դրամատիկ փոփոխությունների զարգացում: Ծիածանը` անսովոր ձգտումների, կատարելագործման երազ: Անձրևանոցը` հոգեկան պաշտպանվածություն արտաքին տհաճ ազդեցություններից, անձրևանոցը կարող է դիտվել որպես մոր կամ հոր հետ կապի առկայություն: Անձրևանոցի կամարը խորհրդանշում է մայրական սկիզբը, կոթը` հայրական սկիզբը: Անձրևանոցը կարող է պաշտպանել կամ չպաշտպանել դժվարություններից, օրինակ մեծ կամարը շատ փոքրիկ կոթով նշանակում է ուժեղ կախվածություն մորից: Անձրևանոցի չափը և տարածությունը.

Նկարի գույները խոսում են առանձնահատուկ զգացմունքների, տրամադրության և վերաբերմունքի մասին: Դրանք խոսում եմ նաև կոնֆլիկտի մասին: Լավ ադապտացված և հուզականորեն կայուն երեխան օգտագործում է երկուսից հինգ գույն: Յոթից-ութ գույնի օգտագործումը խոսում է բարձր անկայունության մասին: Մեկ գույնի օգտագործումը վկայում է վախ հուզական լարվածություն (Романова Е.В., Потемкина О.Ф. Графические методы в психологической диагностике. М.: Дидакт, 1992):

Շուլտեի աղյուսակներ

Աշխատանքի նպատակն է հատուկ աղյուսակների օգնությամբ հետազտել ուշադրության տեղափոխելիությունը, տեղափոխելիության արագությունը, աշխատունակությունը և վարժվածությունը(ինֆորմացիայի ընտրության պայմաններում):

Փորձարկվողը պետք է գտնի և ցույց տա 1-25 թվերը՝ յուրաքանչյուր աղյուսակում:

Աշխատանքը պետք է կատարվի հնարավորինս արագ և ֆիքսվի ժամանակը:

Աշխատանքի ընթացքը. աշխատանքի սկզբին տրվում է այն սկսելու հրահանգը, այնուհետև փորձարկվողը ցույց է տալիս թվերն աճման, ապա նվազման կարգով: Արդյունքները նշվում են գրաֆիկի վրա: Աշխատանքի արդյունավետությունը որոշվում է հետևյալ բանաձևով.

ԱԱ= (T₁₊T₂+T₃+T₄+T₅)/5,

որտեղ T_1, T₂, T₃, T₄, T₅-ը համապատասխանաբար I, II, III, IV և V աղյուսակների առաջադրանքի վրա ծախսած ժամանակն է:

Հոգեկան կայունությունը որոշվում է IV աղյուսակի ժամանակի և աշխատանքի արդյունավետության հարաբերությամբ.

ՀԿ= T₄/ ԱԱ

Աշխատանքի արդյունավետության(ԱԱ) գնահատումը (վրկ) հետազոտվողի տարիքին համապատասխան.

Շուլտեի աղյուսակներ