Этиштин мамилелери.Туюк мамиле.

Атабаева Назира Турсунбаевна

Сабагыбыздын темасы :

Сабагыбыздын максаттары:

Ёткён сабактарды эске тщшщрщп алалы .

Этиштин канча мамилеси бар?

Кайсыларын билесиъер?

Аларды санап бергилечи?

Этиштин мамилелери .

Жаъы сабак.Жазып алабыз .

Кыймыл- аракеттин ёзщнён-ёзщ иштелгендей маанини билдирген этиштер туюк мамиле этиштер деп аталат .

Туюк мамиле этиштер негизги мамилеге –ыл (-л)

мщчёсщнщн уланышы аркылуу жасалат.

Кээ бир учурларда ёздщк мамилени уюштурган -ын мщчёсщ аркылуу да туюк мамиле жасалат

Мисалы;

Делегаттар шайланды.

Ар тщрдщщ китептер алынды.

Бул сщйлёмдёрдёгщ делегаттар – ёзщнён-ёзщ шайланган жок, китептер да ёзщнён-ёзщ алынган жок.Башка бирёёлёр тарабынан шайланды жана алынды .

Демек , ким тарабынан шайланды, ким тарабынан алынганы белгисиз, туюк болуп калды

462-кёнщгщщ.

Текстти окуп чыккыла.Этиш сёздёрдщ таап , алардын кайсы мамиледе турганын аныктагыла .

Туулга жана анын таржымалы.

Туулга – согушта жоокердин башын, бетин, моюнун кылычтан , октон ж.б куралдардан коргой турган баш кийим. Алгачкы коомдо туулга чырпыктан , жыгачтан же териден жасалган. Кийин ар кандай формадагы туулгалар жасала баштаган. Мисалы , майда чынжыр-шакектерди бири-бирине туташтырып же колодон, темирден туулга жасашкан . Анын ички бети кездеме менен жумшакталып, сыртына булгаары сыртталган.

Тексттен этиш сёздёрдщ табалы.

Туулга – согушта жоокердин башын, бетин, моюнун кылычтан , октон ж.б куралдардан баш кийим. Алгачкы коомдо туулга чырпыктан , жыгачтан же териден Кийин ар кандай формадагы туулгалар

Мисалы , майда чынжыр-шакектерди бири-бирине туташтырып же колодон, темирден туулга Анын ички бети кездеме менен , сыртына булгаары

коргой турган

жасалган.

жасала

баштаган.

жасашкан.

жумшакталып

сыртталган.

Этиш сёздёр .

коргой турган – татаал этиш, корго –й тур- ган

жасалган – жаса-л-ган туюк мамиле

жасала баштаган – жаса –л- а башта-ган .

туташтырып – тут-аш-тыр-ып

жасашкан - жаса-ш-кан кош мамиле

жумшакталып – жумшак-та-л-ып туюк

сыртталган - сыртта –л-ган туюк мамиле .

16

Сабакты бышыктоо .

-н

-ил

-щн

-л

-ыш

-ыл

-ш

-ын

-ин

-ул

- щл

-ун

-щш

-уш

-иш

-щш

-иш

-ыш

-уш

-ш

-ын

-н

-щн

-ун

-ин

кош мамиле

-л

Ёздщк мамиле

-ыл

-ил

-ул

-щл

Туюк мамиле

Сабакты жыйынтыктоо

Менде баары жакшы!

Баарын тщшщнщп,аткара алдым.

Толук эмес тщшщндщм.

Дагы аракет жасайм .

Эч нерсе тщшщнбёдщм .

Щй тапшырмасы:

453- кёнщгщщ.