Эжымнай, хайрата эжымнай!!! (эссе)

Эжымнай, хайрата эжымнай!!!

Утаhан хучирай аялгааршье бэшэ,

Уянгата лимбын гунигааршье бэшэ, -

Буряад хэлэнэйнгээ баялиг уудалан,

Буурал эжыдээ магтаал зорюулхам…

Хүн бүхэндэ энэ алтан дэлхэй дээрэ түрэһэн эхэ бии. Түрэһэн эхэ манда ами наһа бэлэглэнэ. Эхэ гэhэн темэ Ц-Д. Дондогойн гол hудаhаниинь болоно гэжэ хэлэхэдэ алдуу болохогүй. Юундэб гэхэдэ, алтан дэлхэй дээрэ хүн боложо мүндэлһэндөө, юртэмсын шарай хараһандаа эжыдээ доро дохин мүргэжэ ябаха уялгатайбди.

Ц-Д. Дондогойн уяангата гуурһанһаань эхэдээ, эхэнэрнүүдтэ зорюулһан поэмэнүүд олон даа. Нэрлэбэл, «Буряад басаганай дуунууд», «Эхэнэрэй үреэл», «Эхэ тухай поэмэ», «Эхэнэрнүүдэй тарнинууд».

Эдэ зохеолнууд соогоо тодоор үри бэенэртээ үлүүсэ һанаагаа зободог, «намарайшье, үбэлэйшье һүни, нажарайшье, хабарайшье һүни намда, шамда оймһоо оёдог» эхэ тухайгаа дууланал.

Түрэһэн эхэһээ сэнтэй юун байхаб даа!!! Нангин һанагдаха эжы тухайгаа хэн дурсан һанангүй, халуун дулаан үгэнүүдые хэлэнгүй ябаха юм. Хүн бүхэн түби дээрэ бии болохоһоо «эхэ» гэжэ түрүүшын үгэһөө эхилжэ, хэлэндэ ородог ха юм.

Эхын хүн бүхэнэй хуби заяанда хэжэ ябаһан үүргэ ехэ юм гэжэ ойлгохо хэрэгтэй. Эхэ гэжэ үгүүлхэдэ алтан дэлхэймнай, алтан шаргал нарамнай, арюун тунгалаг сэбэр агаарнай хамтаржа бүрилдэшэһэн шэнги һанагдадаг. Дэлхэй дээрэ эгээл нангин, эгээл үнэтэй, эгээл һайхан үгэ болонол даа.

Муу юумэндэ ороболнай

Муудан адлихан һуухал даа.

Мууе диилээд ябабалнай,

Муулараа мартан баясаха.

Нээрээшье, эжынэр үри хүүгэдээ хүнэй зэргэ болгохын тула хэды ехэ сэдьхэлэй хүсэ шадал, оролдолго гаргадаг гээшэб! Тэдэнэрэйнгээ наһатай болоошье һаань, һанаагаа зобожол, эсэхэ сусахые мэдэнгүй, унтаха нойроо алдан, арга шадалаараа туһалхал, дүмэхэл һанаатай оролдожол байдаг.

Цырен-Дулма Цыреновнагай эжыдээ зорюулһан уран зохеолнууд уншагшадта ехэ хɣмɣɣжɣɣлгын ɣɣргэ дɣɣргэнэ. Шɣлэгɣɣдынь ехэ удхатай. Уншаhан хɣнэй зɣрхэ сэдьхэл хɣдэлжэ, амиды мэндэ ябаhан эжынээрээ hанажа, ѳѳрынгѳѳ эжыдээ хайшан гэжэ анхаралаа хандуулжа байhанаа бодолгото болохо байна. Алтан дэлхэйтэй хахасанхай эжыдээ хэр хандадаг байгаа гээшэб, дэлхэйн гурбан зѳѳлэниие ɣзɣɣлhэн байгаа гээшэ гɣб гэжэ hанаха болоно.

Эжы тухай Цырен-Дулма Цыреновнагай зохеолнуудынь мɣн буряад хэлэнэй багшанарташье шабинараа хɣмɣɣжɣɣлхэдэнь ехэ туhаламжа болоно.

Шадаал һаа, аргатайл һаа, арга боломжоор эжыдээ туһалха, эльгэ зүрхыень эбдэхэгүйн, зобоохогүйн тулөө хамаг дураяа, зоригоо үгэдэг, ухаан бодолоо гүйлгэдэг байбалнай эжымнай элүүр энхэ, элбэг дэлбэг сэдьхэлтэй, ажабайдалыемнай арюудхажал, аршалжал ябаха болонол даа.

Цырен-Дулма Цыреновна инаг хайрата эжы тухайгаа юунһээшье түрүүн магтан түүрээжэ, уянгата уран үгэнүүдээ зорюулhан байнал даа! Уран зохеолнуудынь олон тоото уншагшадай зɣрхэ сэдьхэлдэ мɣнхэрхэнь болтогой!

Энээхэн саган дэлхэй дээрэ

Энхэржэл бидэнээ ябадаг

Эжымнай, хайрата эжымнай!!!